Hội nghị nhằm tuyên truyền, phổ biến quán triệt Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 9.1.2025 của Chính phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19.2.2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Hội nghị có sự tham dự của Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn; các đại diện từ Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cùng các cán bộ, đảng viên thuộc Đảng ủy Trường Đại học Thủy lợi tại trụ sở Hà Nội và phân hiệu TP. Hồ Chí Minh.

Thông thoáng trong việc cấp kinh phí cho các đề tài nghiên cứu

Tại Hội nghị, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn đã chia sẻ một số nét cơ bản về Nghị quyết số 57-NQ/TW; Nghị quyết số 03/NQ-CP và Nghị quyết số 193/2025/QH15.

Theo ông Nguyễn Phương Tuấn, ngày 22.12.2024, Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 57-NQ/TW). Với tinh thần khẩn trương, quyết liệt, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để tạo đà bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên số, Nghị quyết số 57-NQ/TW có những điểm đột phá cơ bản, trong đó xác định các mục tiêu và lộ trình thực hiện cụ thể: đến năm 2030 và 2045 để Việt Nam có thể trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao.

Nghị quyết số 57-NQ/TW đề ra 7 nhiệm vụ, giải pháp mang tính toàn diện, tổng thể từ đổi mới tư duy, hoàn thiện thể chế đến huy động mọi nguồn lực xã hội để tập trung đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thứ nhất là nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ hai là khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xoá bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thứ ba là tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ tư là phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ năm là đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng và an ninh.

Thứ sáu là thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Thứ bảy là tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Nghị quyết số 03/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW được Chính phủ ban hành ngày 9.1.2025. Chương trình hành động xác định 41 chỉ tiêu cụ thể, trong đó có 35 chỉ tiêu đến năm 2030 và 6 chỉ tiêu đến năm 2045; 140 nhiệm vụ cụ thể, 7 nhiệm vụ rà soát độc lập để thực hiện trọng tâm là hiện thực hóa mục tiêu đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Ngày 19.2.2025, tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết gồm 4 chương, 17 điều. Ngoài 5 điều khoản chung, với tinh thần mang tính hiệu triệu, tên mỗi điều trong Nghị quyết đều được thể hiện đơn giản, dễ hiểu, nhưng mang thông điệp và hiệu lực mạnh mẽ.

Nghị quyết số 193/2025/QH15 có một số điểm chính cần lưu ý. Đơn cử như việc chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học. Đây là một trong những điểm nghẽn kéo dài từ trước đến nay.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn nhấn mạnh: Làm khoa học, nghiên cứu khoa học là nghiên cứu cái mới. Nếu các nhà khoa học nghiên cứu không thành công mà bị quy kết không hoàn thành nhiệm vụ hay gây lãng phí, thất thoát của Nhà nước là điều không hợp lý. Do đó, Nghị quyết số 193/2025/QH15 đã đưa ra điểm mới là chấp nhận rủi ro nếu nhà khoa học nhận thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ hay đứng tên để làm một đề tài khoa học, đã làm đúng quy trình thủ tục mà không ra được kết quả.

Một nội dung khác liên quan đến việc cấp kinh phí khoa học công nghệ theo cơ chế quỹ. Trong luật hiện hành không quy định là các trường đại học được phép hình thành quỹ phát triển khoa học công nghệ.

Theo Luật số 29/2013/QH13 của Quốc hội: Luật khoa học và công nghệ, có những loại quỹ gồm: Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF), Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (NAFOSTED), Quỹ phát triển khoa học công nghệ của bộ ngành, địa phương. Đối với quỹ phát triển khoa học công nghệ của doanh nghiệp có 2 hình thức: doanh nghiệp sử dụng ngân sách nhà nước phải thành lập quỹ này, còn các doanh nghiệp tư nhân thì khuyến khích, động viên để thành lập quỹ. Hiện nay, các Quỹ phát triển khoa học công nghệ của bộ ngành, địa phương chưa có quy định bổ sung việc thành lập các quỹ ở các cơ quan, đơn vị trực thuộc bộ, ngành.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn cho hay, với Nghị quyết số 193/2025/QH15, việc thực hiện cấp kinh phí cho các đề tài nghiên cứu khoa học sắp tới sẽ tập trung chủ yếu đi vào con đường quỹ và sẽ triển khai để tạo sự thông thoáng nhất.

Các đại biểu tham dự hội nghị. Ảnh: Quốc Việt

Nhà khoa học thuộc tổ chức công lập được phép thành lập, điều hành doanh nghiệp

Nghị quyết số 57-NQ/TW khẳng định: “Người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính; nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Để nhà khoa học, nhà nghiên cứu giữ vai trò then chốt, Nghị quyết 193/2025/QH15 đã có các quy định cho phép tổ chức khoa học và công nghệ công lập, nhà khoa học thuộc các tổ chức công lập được phép thành lập, điều hành doanh nghiệp hình thành dựa trên kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của chính mình.

Bên cạnh đó, đổi mới liên quan đến việc cấp kinh phí nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ theo cơ chế quỹ mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho tổ chức cá nhân tham gia hoạt động khoa học và công nghệ (tăng tính chủ động và linh hoạt trong sử dụng kinh phí nghiên cứu, giảm ràng buộc về quy trình ngân sách Nhà nước, có cơ chế huy động và đa dạng hóa nguồn vốn… ).

Cơ chế khoán chi trong thực hiện nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ được áp dụng đối với hầu hết các nội dung chi trong một nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước. Cho phép giao quyền sở hữu, quản lý, sử dụng tài sản hình thành từ việc triển khai nhiệm vụ khoa học công nghệ một cách tự động, không phải thực hiện thủ tục hành chính ngoại trừ một số trường hợp cụ thể.

Nghị quyết 193/2025/QH15 cũng cho phép thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Theo đó, tổ chức khoa học và công nghệ được sở hữu và có quyền tự quyết đối với kết quả nghiên cứu do mình tạo ra, với tài sản hình thành từ thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ được phép chủ động trong việc thương mại hóa ngay sau khi kết thúc nhiệm vụ hình thành từ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Cho phép doanh nghiệp chi cho khoa học và công nghệ ngoài quỹ khoa học và công nghệ và được tính là chi phí hợp lệ, được khấu trừ khi xác định trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.

Các khoản thu nhập từ tiền lương, tiền công từ thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước là các khoản thu nhập không chịu thuế thu nhập cá nhân.

Đồng thời, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Theo đó, tổ chức, cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ được miễn trách nhiệm dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước khi đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định liên quan trong quá trình triển khai thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước trong quá trình triển khai đã thực hiện đầy đủ các quy định về quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ, quy trình và nội dung nghiên cứu đã được thuyết minh nhưng không đi đến kết quả như dự kiến thì không phải hoàn trả lại kinh phí đã sử dụng.

Cho phép sử dụng ngân sách trung ương triển khai các nền tảng số dùng chung và chỉ định thầu để đầu tư mua sắm, thuê, duy trì, vận hành, bảo trì các nền tảng số, các dự án chuyển đổi số. Ngoài ra Nghị quyết 193/2025/QH15 cũng có những quy định mang tính đột phá nhằm kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn trong hoạt động chuyển đổi số như hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp triển khai nhanh 5G, phát triển cáp biển viễn thông quốc tế kết nối trên biển, thí điểm có kiểm soát dịch vụ viễn thông vệ tinh tầm thấp, hỗ trợ xây dựng nhà máy đầu tiên để phục vụ nghiên cứu, đào tạo và sản xuất chip bán dẫn.

Những quy định về chuyển đổi số tuy không tác động trực tiếp nhưng tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà nghiên cứu, nhà khoa học vận hành trên môi trường số hiện đại, bảo đảm kết nối thuận tiện trong nước cũng như quốc tế. Mặt khác cũng đem đến nhiều gợi mở, lựa chọn về hướng nghiên cứu, lĩnh vực nghiên cứu cho các chuyên gia, nhà khoa học.

Việc tuyên truyền, quán triệt Nghị quyết có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

Tại Hội nghị, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn đã có những trao đổi với các cán bộ, đảng viên thuộc Đảng ủy Trường Đại học Thủy lợi để làm rõ nội dung trong các Nghị quyết.

Tại hội nghị, nhiều nhà khoa học Trường Đại học Thủy lợi đã đặt câu hỏi với Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội như Nghị quyết 193/2025/QH15 có nêu hiệu lực thi hành kể từ ngày ký, vậy có áp dụng với các đề tài nghiên cứu khoa học đang triển khai không, hay phải đợi các đề tài mới sau thời gian này. Trường Đại học Thủy lợi có mảng đề tài về phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, cần thử nghiệm thực tế, thí điểm đo đạc và chứng minh sự thành công; tuy nhiên để chứng minh sự hiệu quả của những đề tài này có nhiều rủi ro về mặt khách quan, vậy có được chấp nhận những rủi ro này hay không? Các nhà khoa học cũng đặt câu hỏi về thời điểm tính thuế thu nhập cá nhân khi áp dụng Nghị quyết 193/2025/QH15, hay vấn đề về cơ chế mở để tăng cường hợp tác quốc tế,...

Theo PGS.TS Nguyễn Cảnh Thái, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Thủy lợi, nhà trường tổ chức hội nghị để tuyên truyền, quán triệt Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 9.1.2025 của Chính phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19.2.2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đây là nội dung có ý nghĩa chiến lược nhằm cụ thể hóa các chính sách, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm mục tiêu thúc đẩy, đẩy mạnh các hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số - những trụ cột để thúc đẩy năng lực cạnh tranh cũng như phát triển bền vững của đất nước, đặc biệt là trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

PGS.TS Nguyễn Cảnh Thái nhấn mạnh, Nghị quyết số 57-NQ/TW đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm để tạo nên sự đột phá trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, đồng thời tạo nên nền kinh tế số, xã hội số, góp phần hiện đại hóa đất nước.

Chính vì vậy, việc tuyên truyền, quán triệt Nghị quyết tới tất cả cán bộ, đảng viên ở các đơn vị đóng vai trò hết sức quan trọng, giúp nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận cũng như đẩy mạnh quyết liệt hoạt động của các đơn vị, trong đó có các cơ sở giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học như Trường Đại học Thủy lợi.