Châu Á: Cuộc chơi định đoạt tương lai tài sản kỹ thuật số trước ngã rẽ quan trọng

Theo EAF, sự kiện Mỹ ban hành Luật GENIUS (Guaranteeing essential national innovation and uplifting standards Act- Bảo đảm đổi mới quốc gia thiết yếu và nâng chuẩn) vào tháng 7/2025 đã tạo ra cú hích lớn, buộc Chính phủ nhiều nước phải cân nhắc lại chính sách. Không còn đơn thuần là câu chuyện của công nghệ hay thị trường, tương lai tài sản số ở châu Á phụ thuộc trực tiếp vào lựa chọn chính trị, pháp lý và định hướng phát triển kinh tế. Vấn đề đặt ra không chỉ là làm sao để quản lý rủi ro, mà còn là liệu châu Á có thể nắm bắt cơ hội để trở thành trung tâm của tài chính số toàn cầu hay không.

Luật GENIUS và làn sóng tái định hình luật chơi toàn cầu

Luật GENIUS được Mỹ ban hành ngày 18/7, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quản lý đồng tiền ổn định. Lần đầu tiên, một quốc gia lớn thiết lập khung pháp lý liên bang rõ ràng cho các đồng tiền ổn định gắn với đồng USD, đồng thời cho phép nhiều tổ chức hơn được quyền phát hành. Luật này yêu cầu các đồng ổn định phải có dự trữ minh bạch, bảo đảm khả năng quy đổi ngay lập tức và tuân thủ các chuẩn công nghệ để tăng tính kết nối xuyên biên giới. Trong bối cảnh đồng USD vẫn là đồng tiền chủ đạo trong thương mại và tài chính quốc tế, luật này chẳng khác nào “tiêu chuẩn vàng” mới cho toàn bộ ngành công nghiệp tài sản số.

Đối với châu Á, tác động của luật mang tính hai chiều. Một mặt, nó mở ra cơ hội tiếp cận hạ tầng thanh toán nhanh chóng, chi phí thấp, đặc biệt hữu ích cho hàng triệu lao động di cư và doanh nghiệp nhỏ vốn phụ thuộc vào kiều hối và giao dịch xuyên biên giới. Khả năng chuyển tiền tức thời, chi phí thấp và xuyên biên giới khiến chúng trở thành lựa chọn thay thế hấp dẫn cho các hệ thống tài chính truyền thống. Điều này đặc biệt đúng với các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ đang tìm kiếm những cách thức hiệu quả hơn để gửi, nhận và quản lý tiền. Mặt khác, nó đặt ra thách thức về chủ quyền tiền tệ khi các đồng ổn định gắn USD có nguy cơ lấn át hệ thống tài chính bản địa. Đây là lý do mà mỗi nền kinh tế trong khu vực có phản ứng khác nhau.

Các trung tâm tài chính kỹ thuật số lớn ở châu Á đang chọn những con đường khác nhau để đưa công nghệ chuỗi khối (blockchain) vào đời sống kinh tế. Singapore, Hong Kong và Nhật Bản đều xây dựng khung pháp lý toàn diện nhằm vừa khuyến khích đổi mới, vừa bảo vệ sự ổn định. Tại Singapore, Cơ quan Quản lý tiền tệ đã thúc đẩy nhiều sáng kiến mã hóa tài sản và thiết lập cơ chế cấp phép chặt chẽ cho sàn giao dịch cũng như đơn vị phát hành đồng ổn định, với mục tiêu bảo đảm khả năng kết nối và bảo vệ người tiêu dùng. Hong Kong áp dụng cách tiếp cận hai hướng: Mở cửa cho dòng vốn từ các tổ chức tài chính lớn nhưng cùng lúc hạn chế rủi ro đối với nhà đầu tư cá nhân.

Nhật Bản từ lâu nổi tiếng với sự minh bạch trong quy định. Gần đây, nước này mở rộng Luật Công cụ tài chính và sàn giao dịch để bao gồm cả bất động sản được mã hóa, đồng thời tái khẳng định nguyên tắc rằng chỉ ngân hàng và công ty tín thác có giấy phép mới được phép phát hành đồng tiền ổn định. Cách tiếp cận này tương đồng với tinh thần của Luật GENIUS, nhưng cũng cho thấy Nhật Bản muốn giữ chủ quyền trong quản lý tài chính, thay vì rập khuôn theo tiêu chuẩn của Mỹ.

Hàn Quốc lại chọn hướng khác. Từ tháng 7/2024, nước này đã áp dụng Luật Bảo vệ người dùng tài sản ảo, được xem là luật tiền điện tử tập trung vào người tiêu dùng toàn diện nhất trong khu vực. Tuy vậy, chính quyền Seoul hiện phải chịu sức ép ngày càng lớn trong việc điều chỉnh luật về đồng tiền ổn định sao cho hài hòa hơn với Luật GENIUS, để tránh tình trạng chệch khỏi chuẩn mực tài chính quốc tế và gặp khó trong quá trình hội nhập.

Còn với Trung Quốc, từ năm 2021, nước này đã cấm hầu hết hoạt động liên quan đến tài sản kỹ thuật số, song vẫn cho phép Hong Kong đóng vai trò “hộp cát” thử nghiệm chính sách. Chiến lược này cho phép Trung Quốc theo dõi sự đổi mới trong công nghệ chuỗi khối mà không phải chịu rủi ro từ đầu cơ quá mức hay áp lực điều chỉnh từ bên ngoài.

Ổn định tài chính và phân loại tài sản số

Ẩn sau những cách tiếp cận quản lý khác nhau là câu hỏi cốt lõi: Loại tài sản số nào thực sự góp phần vào ổn định và đổi mới tài chính, và chúng nên được phân loại ra sao dựa trên mức độ rủi ro và giá trị kinh tế?

Kinh tế gia Hyman Minsky từng đưa ra khung phân loại gồm ba nhóm: Phòng thủ (hedge), đầu cơ (speculative) và kiểu Ponzi (người đến sau nuôi người đến trước và sụp đổ nếu không có người chơi mới). Khung này có thể được dùng để phân loại các dự án tiền mã hóa theo rủi ro hệ thống thay vì dựa vào công nghệ. Stablecoin có dự trữ được xem như đơn vị phòng thủ, vì chúng có khả năng đáp ứng nghĩa vụ từ nguồn dự trữ hoặc dòng tiền hiện tại. Bitcoin, dù không có dự trữ, vẫn được coi là phòng thủ nhờ thị trường và tính thanh khoản đã được khẳng định. Các nền tảng tài chính phi tập trung (DeFi) và đồng tiền ổn định theo thuật toán thuộc nhóm đầu cơ, tồn tại chừng nào còn niềm tin của nhà đầu tư. Trong khi đó, tiền số theo trào lưu (meme coin) hay vật số phẩm (NFT- Non-Fungible Token) nằm ở nhóm Ponzi, vì giá trị chỉ được duy trì nhờ dòng vốn mới liên tục chảy vào.

Khung phân tích của Minsky không chỉ mang tính lý thuyết. Năm 2024, Hàn Quốc chứng kiến 11 sàn giao dịch tiền số phải đóng cửa do quy định về vốn ngày càng siết chặt. Lạm phát khu vực và chính sách tiền tệ thắt chặt cũng đã phơi bày những dự án yếu kém về cấu trúc trên khắp châu Á. Trong khi đó, phát triển blockchain doanh nghiệp tỏ ra bền vững hơn.

Thực tế, châu Á đang dẫn đầu thế giới trong việc triển khai blockchain có cấp quyền cho tài chính thương mại, logistics và hệ thống định danh số. Dự báo quy mô thị trường toàn cầu sẽ tăng từ 4,5 tỷ USD (năm 2023) lên hơn 31 tỷ USD vào năm 2033. Ứng dụng thực tế đã hiện diện trong chuỗi cung ứng tại Nhật Bản và Singapore.

Luật GENIUS, dù xuất phát từ lợi ích nội địa Mỹ, lại có thể gián tiếp thúc đẩy blockchain doanh nghiệp ở châu Á bằng cách tạo ra chuẩn mực quốc tế rõ ràng về minh bạch dự trữ và khả năng tương tác. Trong bối cảnh này, những nhà quản lý tập trung vào xây dựng hạ tầng số hữu ích thay vì chạy theo giao dịch đầu cơ sẽ có lợi thế lâu dài.

Thách thức cho các nhà hoạch định chính sách

Đối với các nhà làm chính sách ở châu Á - Thái Bình Dương, thách thức là phải tránh tư duy nhị nguyên kiểu “blockchain là liều thuốc vạn năng” hoặc “blockchain là hiểm họa”. Khu vực đang chứng kiến hai cuộc cách mạng song song: một bên là sự chuyển đổi thầm lặng trong ứng dụng ở cấp tổ chức, bên kia là cơn sốt đầu cơ ồn ào trên thị trường công khai. Sự thay đổi bền vững nằm ở phía trước, còn phần đầu cơ vẫn dễ tổn thương bởi tâm lý và sự siết chặt quy định.

Hong Kong và Singapore cho thấy đổi mới và bảo vệ người tiêu dùng hoàn toàn có thể song hành. Nhật Bản chứng minh rằng khung pháp lý có thể tiến hóa cùng thị trường mà không mất đi sự minh bạch. Hàn Quốc đứng trước lựa chọn: Hoặc tiệm cận tiêu chuẩn do Mỹ dẫn dắt, hoặc xây dựng con đường độc lập. Trung Quốc, với chiến lược “cách ly” tài sản số trong khi thử nghiệm tại Hồng Kông, có thể trở thành nước đi khôn ngoan nếu thị trường toàn cầu sụp đổ.

Rốt cuộc, điều sẽ kiểm chứng mô hình nào bền vững không phải là luật pháp, mà là đợt suy thoái kinh tế tiếp theo bởi nó sẽ nhanh chóng chỉ ra đâu là giá trị thực sự và đâu chỉ là bong bóng đầu cơ. Blockchain vẫn giữ lời hứa trở thành công nghệ nền tảng cho tương lai châu Á. Nhưng việc lời hứa ấy được thực hiện hay bị bỏ lỡ phụ thuộc vào cách các chính phủ phân biệt giữa hạ tầng chuyển đổi và lối rẽ mang tính đầu cơ.

Châu Á đang đứng trước một ngã rẽ mang tính quyết định và những quyết định hôm nay sẽ định hình gương mặt của tài chính toàn cầu trong ngày mai.