Cần kết hợp hài hòa giữa "nỗ lực nội tại" của doanh nghiệp Việt và "trợ lực" từ cơ chế, chính sách của Nhà nước

Từ chính sách đến hành động: Hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng

Với vai trò và tầm quan trọng của CNHT trong bối cảnh hiện nay, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi cho ngành này phát triển. Chương trình phát triển CNHT từ năm 2016 đến 2025 là một minh chứng rõ nét. Giai đoạn 2021-2025, chương trình tập trung vào việc kết nối và hỗ trợ các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước trở thành nhà cung ứng cho các khách hàng lớn, cả trong và ngoài nước, đồng thời xúc tiến đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này.

Phạm vi hỗ trợ rất đa dạng và toàn diện: từ việc khảo sát, đánh giá nhu cầu, xây dựng tiêu chuẩn chất lượng, đến tư vấn kỹ thuật, tổ chức các diễn đàn kết nối và xúc tiến thị trường. Mục tiêu là giúp các doanh nghiệp CNHT Việt Nam nâng cao năng lực, đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của chuỗi sản xuất toàn cầu.

Công ty cổ phần Kỹ thuật và Công nghiệp Việt Nam (Intech) là một ví dụ điển hình cho sự hiệu quả của các chương trình hỗ trợ. Là một trong 5 doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ từ Toyota Việt Nam trong chương trình dành cho lĩnh vực CNHT ô tô năm 2024, Intech đã có những bước tiến đáng kể. Ông Hoàng Hữu Yên, Phó Tổng Giám đốc Intech, chia sẻ: "Chúng tôi đã được các chuyên gia Toyota tư vấn bố trí lại toàn bộ xưởng sản xuất, áp dụng mô hình 5S để quản lý sản xuất tinh gọn, giảm thao tác lãng phí và xây dựng kế hoạch sản xuất theo nguyên lý 'kéo'. Nhờ đó, năng suất của chúng tôi đã tăng lên đáng kể."

Toyota với gần 30 năm hoạt động tại Việt Nam, là một trong những "đầu tàu" trong hoạt động nội địa hóa. Hiện danh sách các nhà cung cấp của hãng đã lên tới 60, trong đó có 13 nhà cung cấp nội địa. Tổng số sản phẩm nội địa hóa đạt trên 1.000, cho thấy sự nỗ lực không ngừng trong việc xây dựng một chuỗi cung ứng vững chắc tại Việt Nam. Tương tự, Honda Việt Nam cũng đã liên kết với 140 nhà cung cấp phụ tùng, linh kiện, trong đó phần lớn là các công ty trong nước. Điều này không chỉ đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định cho sản xuất, lắp ráp xe máy, ô tô mà còn tạo ra cơ hội phát triển bền vững cho các DN CNHT nội địa.

Thách thức nội tại và "làn gió mới" từ chính sách

Mặc dù có nhiều chương trình hỗ trợ, nhưng thực tế việc triển khai các chính sách ưu đãi cho CNHT vẫn còn nhiều hạn chế. Theo các chuyên gia kinh tế, một số điều kiện để hưởng ưu đãi còn quá khắt khe, chưa phù hợp với thực tiễn, khiến các doanh nghiệp khó tiếp cận và khó đáp ứng. Bên cạnh đó, chính sách thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam chưa có sự ràng buộc hay khuyến khích đủ mạnh để các doanh nghiệp FDI tăng tính lan tỏa công nghệ, kinh nghiệm cho các đối tác trong nước.

Ông Nguyễn Vân, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp ngành CNHT Hà Nội (HANSIBA) cho rằng Cộng đồng doanh nghiệp CNHT Việt Nam cần tự nỗ lực nâng cao năng lực, đầu tư công nghệ, dây chuyền sản xuất, hướng tới quản trị tinh gọn. Nhưng đồng thời, họ cũng rất cần sự trợ lực từ cơ chế, chính sách đồng hành để có được môi trường kinh doanh thông thoáng. Ông Vân cũng chỉ ra rằng cải cách thể chế không chỉ là cắt giảm thủ tục hành chính mà còn là cắt giảm chi phí tuân thủ, chi phí cơ hội và các chi phí không chính thức, vốn là gánh nặng lớn đối với doanh nghiệp.

Năm 2025 được xác định là một năm bản lề cho ngành sản xuất Việt Nam. Sự tác động đồng thời của tái cấu trúc chuỗi cung ứng, chuyển đổi xanh, số hóa sản xuất và các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đòi hỏi các doanh nghiệp phải có sự thay đổi mạnh mẽ. Nếu không có sự bứt phá về nội địa hóa, Việt Nam sẽ khó có thể nắm bắt được những cơ hội phát triển quý giá này.

Trước những yêu cầu mới, Chính phủ đã kịp thời ban hành Nghị định số 205/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/9/2025. Đây được đánh giá là một bước điều chỉnh quan trọng sau gần một thập kỷ, tạo ra đột phá trong chính sách ưu đãi cho CNHT. Nghị định này được kỳ vọng sẽ khơi thông nguồn lực, giúp doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nghị định mới mở rộng các chính sách hỗ trợ về vốn, công nghệ, nhân lực và thị trường. Các doanh nghiệp CNHT có thể được hỗ trợ chi phí cho các hoạt động phát triển thị trường, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực. Đối với các dự án R&D, doanh nghiệp được miễn, giảm tiền thuê đất và hỗ trợ đầu tư trang thiết bị. Đặc biệt, các ưu đãi về môi trường, pháp lý và kiểm định chất lượng cũng được mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp.

Tại Hà Nội, thành phố cũng đã ban hành Chương trình phát triển CNHT và Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực, chú trọng kết nối doanh nghiệp với các viện nghiên cứu, trường đại học để ứng dụng kết quả khoa học vào sản xuất. Đồng thời, Hà Nội cũng đang kêu gọi đầu tư sản xuất công nghệ cao tại các cụm công nghiệp, nhằm xây dựng một hệ sinh thái vững mạnh cho ngành CNHT.

Có thể thấy, để CNHT Việt Nam bứt phá, cần một sự kết hợp hài hòa giữa "nỗ lực nội tại" của mỗi DN và "trợ lực" từ cơ chế, chính sách của Nhà nước. Với những chính sách mới và sự đồng hành của các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp CNHT Việt Nam hoàn toàn có thể tự tin nâng cao năng lực, vươn lên chiếm lĩnh vị thế cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.