Bức tranh Hà Nội đương thời

Thấm đượm một tình yêu

Hà Nội ẩn giấu bên trong sự dày công tìm tòi, nghiên cứu, bên trong cảm hứng nghệ thuật, những nghĩ suy và trăn trở làm được điều gì tốt đẹp cho thành phố, và trong cả những con người coi mảnh đất này là tri âm, tri kỷ của cuộc đời. Chiều qua (27.8), Giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội 2019 đã được trao cho những cống hiến bền bỉ như vậy. Đó là những tác phẩm, ý tưởng, việc làm… có hàm lượng văn hóa, khoa học và nghệ thuật cao, gắn với các mặt đời sống Hà Nội, và thấm đượm một tình yêu Hà Nội.

Như “Một thời Hà Nội hát - Tim cũng không ngờ làm nên lời ca” của tác giả Nguyễn Trương Quý là một công trình nghiên cứu thú vị và hấp dẫn cho những ai quan tâm đến Hà Nội giai đoạn bản lề trước và sau năm 1954, với phần trung tâm là các hoạt động âm nhạc mà cái tên Đoàn Chuẩn là một điển hình. Qua cuốn sách, tác giả muốn chỉ ra rằng, bức tranh Hà Nội quyến rũ nhiều thế hệ, là nhờ những “huyền thoại” văn nghệ có khả năng thắp nên những cảm xúc đẹp đẽ, vun đắp một phẩm chất lãng mạn. “Rất nhiều bài hát từ thời đó đến bây giờ mọi người vẫn thuộc, vẫn hát, thậm chí yêu thích. Tôi nghĩ ở đấy phải có hàm lượng văn hóa ẩn đằng sau, giống như nguồn sống để nuôi nó qua năm tháng. Hơn nữa, trước đây tôi có làm một khảo sát về đời sống văn hóa Hà Nội, tôi quan tâm đến số phận của con người trong phố, họ làm nên phần hồn của thế kỷ này”.

Cùng trong một con người, có thể vừa tỉ mỉ, vừa phóng khoáng, rất tài hoa và rất đam mê, nhờ đó nhìn ra, phác họa được cái chất Hà Nội bằng cả tâm khảm. Không ngạc nhiên khi điểm giao của những tâm hồn ấy, trong Giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm nay (mà kể cả các năm trước) thường gắn với các hoài niệm. Với khát vọng “ôm và lưu giữ” cả Hà Nội vào tranh, Nhóm ký họa đô thị Hà Nội (Urban Sketchers Hanoi) ra đời năm 2016. Sau 3 năm hoạt động, từ 4 thành viên là kiến trúc sư, đến nay nhóm đã lên tới gần 4.000 người đến từ nhiều ngành nghề, độ tuổi khác nhau. Chủ nhật hàng tuần, họ với giá vẽ và cây cọ, sẽ ngồi trên vỉa hè, trước một ngôi nhà cổ, một khu chung cư cũ, hay một góc phố nhỏ, tái hiện Hà Nội bằng cả trái tim. Trưởng nhóm Trần Thị Thanh Thủy tâm sự: “Vẽ. Chúng tôi cũng nhận ra rằng Hà Nội đang biến đổi rất nhanh trong quá trình đô thị hóa. Nhưng vẫn còn đó những viên ngọc quý bé nhỏ, ẩn khuất, làm nên nét độc đáo không nơi nào có được”.

Để con người hôm nay biết trân quý những “độc đáo không nơi nào có được”, nhiều người đã “đi dọc Hà Nội”, “đi ngang Hà Nội” (tên hai cuốn sách của nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến) nhưng theo một chiều kích khác, là lịch sử, là văn hóa, là kinh tế, xã hội… để đúc kết và chia sẻ. Như PGS.TS.NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ - cái tên được vinh danh ở hạng mục “Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội”. Hàng loạt công trình khoa học như sự nối dài những trăn trở của ông về Hà Nội, vì một tương lai của Hà Nội. “Những con người Hà Nội đích thực, sau khi tìm hiểu về quãng đời chìm nổi của đô thị này, làm sao lại không tự hào về một truyền thống lâu đời…”.

Những con người làm nên “huyền thoại” Hà Nội một thời, trong “Một thời Hà Nội hát - Tim cũng không ngờ làm nên lời ca” của nhà văn Nguyễn Trương Quý - giải thưởng Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội

Gắn kết tinh hoa thời đại

Sẽ vô cùng đơn giản nếu “đậy nắp” lại để “cống hóa”, biến sông Tô Lịch thành một dòng chảy ngầm, nhường chỗ cho con đường phía trên. Thế nhưng, cộng đồng và các cơ quan chức năng đã không chọn giải pháp ấy. Thay vào đó hàng loạt ý tưởng, thậm chí là thử nghiệm đã được đưa ra để làm sống lại một giấc mơ từ rất lâu của người Hà Nội: Cải tạo sông Tô - dòng sông từng gắn với văn hóa, lịch sử của thành phố trong nhiều thế kỷ qua.

Tháng 4.2020, ở Hà Nội, lần đầu tiên giải đua xe Công thức 1 (F1) được tổ chức tại Đường đua công thức 1- Grand Prix Hà Nội. Theo kế hoạch, các hạng mục công trình phục vụ giải đua được thiết kế theo ý tưởng từ Hoàng thành Thăng long kết hợp với không gian kiến trúc hiện đại hài hòa với các công trình thể thao trong Khu Liên hợp Thể thao Quốc gia.

Những việc làm ấy toát lên “vì tình yêu Hà Nội”. Đó cũng là lý do mà giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội được trao cho “Các đề xuất, dự án thể hiện quyết tâm hồi sinh sông Tô Lịch của các cơ quan, đơn vị hữu quan và cộng đồng người dân Hà Nội” và “F1 Hà Nội”. Qua những điển hình của bức tranh đương đại đó, để thấy rằng, có một Hà Nội trong quá khứ với các giá trị truyền thống cần được giữa gìn, nhưng đồng thời cũng có một Hà Nội đầy năng động, hiện đại, đang truyền cảm hứng lớn trong hội nhập và sáng tạo.

Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội, bởi vậy, giống như sự kết tinh, lắng đọng truyền thống và hiện đại của Hà Nội, cũng là một kết nối văn hóa đặc trưng tại thành phố này. Chất keo kết nối các giá trị ấy ẩn sâu trong những công trình, tác phẩm một thời và vẫn đang tiếp tục được đặt ra. Theo Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung: “Những giá trị này chính là nền tảng để xây đắp thành phố tương lai, xây đắp văn hóa vì tình yêu Hà Nội”.