Bùa hộ mệnh có thể thành dao hai lưỡi

Con số biết nói

Theo SIPRI, tổng doanh thu của 100 công ty chế tạo và bảo dưỡng vũ khí lớn nhất thế giới đã sụt giảm năm thứ tư liên tiếp, giảm 1,5% từ năm 2013 còn 401 tỷ USD. Công ty chế tạo vũ khí dẫn đầu hiện nay là Lockheed Martin của Mỹ với doanh thu tăng 3,9%, đạt mức 37,5 triệu USD trong năm 2014. Các công ty ở Tây Âu và Bắc Mỹ tiếp tục chiếm đa số trong 100 công ty chế tạo vũ khí hàng đầu thế giới, tới 80% thị phần. Tuy nhiên, doanh thu của các công ty chế tạo vũ khí Tây Âu và Mỹ đã giảm 3,2% trong giai đoạn 2013 - 2014.

Các chuyên gia nhấn mạnh, tại Tây Âu, phần lớn chi tiêu quân sự là của Chính phủ. Việc cắt giảm mua sắm vũ khí dễ dàng hơn nhiều so với cắt giảm lương cho quân nhân, bởi vậy cách nhanh nhất để cắt giảm chi tiêu quân sự là giảm mua vũ khí. Các số liệu thống kê cho thấy, 36 công ty đại diện cho phần còn lại của ngành công nghiệp chế tạo vũ khí thế giới trong bản danh sách của SIPRI có doanh thu tăng 25%, chủ yếu bởi doanh thu bán vũ khí của các công ty Nga tăng gần 50%.

Doanh thu từ vũ khí của Ukraine đã giảm 37,4% do xung đột với Nga. Nhà chế tạo vũ khí quốc doanh UkrOboronProm của Ukraine đã tụt từ vị trí thứ 58 năm 2013 xuống thứ 90 năm 2014, với doanh thu giảm 50,2% còn 840 triệu USD. Một công ty khác của Ukraine là Motor Sich vốn đứng trong top 100 năm 2013 hiện đã ra khỏi danh sách.

Trong khi đó, các nhà sản xuất vũ khí mới nổi tiếp tục tăng hiện diện. Hai công ty sản xuất vũ khí của Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong top 100, gồm ASELSAN có doanh thu tăng 5,6% trong năm 2014 nhưng đã tụt hạng từ mức 66 xuống thứ 73, và Công ty Công nghiệp Vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ (TAI) xếp thứ 89 với tăng trưởng doanh thu ở mức 15,1%. Các công ty chế tạo vũ khí và thiết bị quân sự của Hàn Quốc cũng có mức tăng trưởng trong năm 2014 với tổng doanh thu tăng 10,5% so với năm 2013. Công ty Hàn Quốc mới nhất lọt vào top 100 là Hyundai Rotem - nhà sản xuất xe quân sự - có doanh thu tăng từ 430 triệu USD năm 2013 lên 770 triệu USD năm 2014. Có 15 công ty chế tạo vũ khí của châu Á lọt vào danh sách của SIPRI nhưng không có nhà sản xuất nào của Trung Quốc.

Tại sao là Nga?

Theo tạp chí “National Interest”, Mỹ đang cung cấp vũ khí cho nhiều khách hàng trên toàn cầu song không bán vũ khí cho một số quốc gia do quan ngại về chính trị hay một số vấn đề khác. Với các nước này, Nga là sự thay thế đáng tin cậy. Dù rất nhiều vũ khí Nga bị đánh giá là thua kém vũ khí của Mỹ nhưng Moscow thường bán vũ khí với giá rẻ hơn Washington. Vì vậy, Nga là lựa chọn tối ưu đối với các nước đang phát triển hay các nước nhỏ bị buộc phải tăng cường an ninh quốc phòng. Mặt khác, nhiều khách hàng mua vũ khí Nga chỉ cần sở hữu vũ khí loại “tốt” chứ không cần loại “tốt nhất”.

Giới chuyên môn cho biết, các công ty Nga đang tạo ra làn sóng mua sắm và xuất khẩu vũ khí. Tổng doanh thu hàng năm của 11 công ty Nga trong danh sách của SIPRI tăng 48,4% giai đoạn 2013 - 2014. Hầu hết số vũ khí của Nga sản xuất được chuyển giao cho lực lượng vũ trang của chính nước này. Moscow cũng cung cấp vũ khí cho Syria từ thời Liên Xô cũ, mặc dù Damascus hiện nhận được rất ít vũ khí. Sau cuộc nội chiến kéo dài gần 5 năm làm 250.000 người chết và hàng triệu người tha hương, Syria không còn tiềm lực tài chính để mua vũ khí từ Nga.

Nguồn thu từ vũ khí của Nga dường như không bị tác động bởi các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Moscow sau sự kiện Crimea hồi tháng 3.2014. Các lệnh trừng phạt đơn thuần chỉ đốc thúc Nga tìm kiếm thị trường mới và phát triển công nghệ mới. Hai khách hàng lớn của Nga là Trung Quốc và Ấn Độ đang tích cực chạy đua vũ trang. Các nước mới nổi khác như Brazil, Indonesia và Iran cũng để mắt tới vũ khí của Nga. Ngay cả các quốc gia thân phương Tây như Thổ Nhĩ Kỳ, Ảrập Xêút và Hàn Quốc từng xem xét mua vũ khí Nga.

Các nhà quan sát chỉ ra rằng, mặt trái của việc “phổ biến” vũ khí Nga là khả năng các loại vũ khí này có thể rơi vào tay các tổ chức phi chính phủ hay các chế độ bất trị. Vì vậy “lá bùa hộ mệnh” có thể trở thành con dao hai lưỡi châm ngòi cho bạo lực và xung đột.