Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ đồng hành cùng địa phương tháo gỡ những vướng mắc trong quản lý chất thải rắn

Tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt tăng qua từng năm

Theo TS. Dương Thị Thanh Xuyến, Phó Trưởng Phòng, Phòng Quản lý chất thải, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Luật bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022 - đây là Bộ luật mà phân định rõ trách nhiệm của cơ quan Trung ương và cơ quan địa phương.

Trong đó, cơ quan Trung ương sẽ ban hành cơ chế, chính sách, còn cơ quan, chính quyền địa phương tổ chức, triển khai thực hiện việc xử lý đối với chất thải rắn trên địa bàn.

Với trách nhiệm được giao, về cơ bản Bộ Nông nghiệp và Môi Trường cũng đã ban hành các chính sách hướng dẫn triển khai Luật Bảo vệ môi trường liên quan đến công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Với Khoản 1 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 về công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt, trong đó Bộ ban hành riêng văn bản 9368 ngày 2/11/2023 về hướng dẫn các địa phương phân loại.

Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi Trường cũng ban hành 1 văn bản gồm 3 video dưới dạng phim hoạt hình để hướng dẫn gửi 63 tỉnh thành phố (cũ) để tổ chức triển khai. Đồng thời, cũng đã làm 1 video về các mô hình mà địa phương trong thời gian triển khai đã làm tốt, có hiệu quả về công tác phân loại.

Ngoài ra, Bộ cũng ban hành các quy định liên quan đầu tư hạ tầng để đảm bảo phù hợp với việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại. Cụ thể:

Thứ nhất, Bộ ban hành quy định kỹ thuật về bảo vệ môi trường đối với thiết bị thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt, trạm trung chuyển.

Thứ hai, quy định một bộ tiêu chí lựa chọn công nghệ trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Thứ ba, quy định hình thức lựa chọn các cơ sở để thực hiện dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt và đã quy định hình thức, mức chi trả kinh phí cho dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý. Thêm nữa, quy định chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình cá nhân thì chuyển giao cho các đơn vị để thuận lợi cho quá trình thực hiện.

Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu cho Chính phủ ban hành các cơ chế khuyến khích, để thúc đẩy việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt bằng các hình thức, các công cụ kinh tế cũng như thúc đẩy, đầu tư hạ tầng.

TS. Dương Thị Thanh Xuyến cho biết, về quy hoạch, hiện nay các địa phương cũng thực hiện quy hoạch về các điểm tập kết, các trạm trung chuyển, cũng như các vị trí để đầu tư cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt, căn cứu và lồng ghép vào quy hoạch phát triển kinh tế, xã hội và quy hoạch về chất thải rắn của địa phương. Bên cạnh đó, cần quan tâm đến điều kiện kỹ thuật hạ tầng.

Theo TS. Dương Thị Thanh Xuyến, các địa phương trong thời gian vừa qua đã rất cố gắng, nỗ lực trong việc đầu tư hạ tầng cho công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Với một số địa phương đã nghiên cứu, áp dụng các công nghệ mới như công nghệ đốt, thu hồi năng lượng để phát điện, công nghệ chế biến phân hữu cơ từ chất thải thực phẩm để tận dụng tối đa giá trị tài nguyên chất thải để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.

Tính đến nay, trên phạm vi cả nước đã có 1.550 cơ sở thực hiện dịch vụ về xử lý chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có 1.178 cơ sở thực hiện việc chôn lấp trực tiếp chất thải rắn sinh hoạt, 333 cơ sở thực hiện đầu tư lò đốt chất thải không thu hồi năng lượng, 10 cơ sở đã đi vào hoạt động đốt phát điện, 30 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt thành mùn, phân hữu cơ.

Có thể nói rằng, về đầu tư hạ tầng nếu như tính rác thải hỗn hợp chưa phân loại thì cơ bản đã đáp ứng được. Tuy nhiên thách thức lớn nhất của các địa phương là hiện nay, chưa đầu tư được hạ tầng kỹ thuật đồng bộ để phục vụ công tác từ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt sau phân loại.

Đối với nội dung này, sau khi Luật Bảo vệ môi trường ban hành, đến nay, Bộ đã ban hành 4 văn bản gửi cho các địa phương nhằm đôn đốc, hướng dẫn để các địa phương tập trung đầu tư, hạ tầng kỹ thuật đồng bộ trong vấn đề xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Về công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trong những năm gần đây đã được chính quyền các cấp quan tâm. Tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt tăng qua từng năm.

Từ năm 2022 đến năm 2024, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý trên phạm vi cả nước lần lượt là 96,23%, 96,6% và 97,28% (vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra là 95% vào năm 2024); tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt nông thôn được thu gom, xử lý trên phạm vi cả nước lần lượt là 71%, 77,69% và 80,5%. Tại các đô thị, việc thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt chủ yếu do Công ty môi trường đô thị hoặc Công ty công trình đô thị thực hiện.

Bên cạnh đó, trong thời gian qua, với chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực môi trường của Nhà nước trong đó có lĩnh vực xử lý chất thải, nhiều đơn vị tư nhân đã tham gia vào công tác thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt tại đô thị.

“Về cơ bản, chúng tôi đánh giá sau khi Luật Bảo vệ môi trường được ban hành thì cơ chế, chính sách về phía Trung ương đã đáp ứng được và hướng dẫn cho các địa phương. Hiện nay, các địa phương cần tiếp tục rà soát những trách nhiệm, các văn bản hướng dẫn luật được giao để tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý đầy đủ và đồng bộ để triển khai các công tác phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn”, TS. Dương Thị Thanh Xuyến nhấn mạnh.

Bà Xuyến mong muốn, thời gian tới công tác về quản lý chất thải rắn sinh hoạt sẽ đạt được những mục tiêu, kết quả đã đề ra trong các văn bản của Đảng, Nhà nước.

Người dân cần hình thành một thói quen tốt trong phân loại và xử lý rác thải đúng cách

Bà Xuyến cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ, trong bối cảnh sát nhập địa phương dẫn tới diện tích và dân số tăng hơn, cùng với đó là sự biến động về khối lượng chất thải rắn sinh hoạt.

Để nâng cao hiệu quả công tác, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trong bối cảnh này, thời gian tới phải tiếp tục thực hiện đồng bộ giải pháp bao gồm cơ quan quản lý ở Trung ương và cơ quan quản lý ở địa phương.

Với Trung ương, hiện nay Luật cũng quy định trách nhiệm ban hành, hướng dẫn quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Còn địa phương là đơn vị tổ chức triển khai.

Để triển khai hiệu quả, về phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục hoàn thiện hành lang, pháp lý, hướng dẫn địa phương thực hiện có hiệu quả đối với chính sách về quản lý chất thải rắn sinh hoạt nói chung và công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt nói riêng.

Một là, Bộ sẽ tiếp tục lắng nghe các ý kiến phản ánh của địa phương về điểm nghẽn, vướng mắc, thách thức trong công tác quản lý, phân loại chất thải rắn sinh hoạt để tiếp tục sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường và cố gắng hoàn thiện một cách tốt nhất trong năm 2026.

Hai là, hiện nay Bộ cũng đang trình Chính phủ ban hành Nghị quyết về Đẩy mạnh phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường về phân loại, giảm thiểu phát sinh, thu gom chất thải rắn sinh hoạt. Với mục tiêu nhằm duy trì, lan tỏa phong trào toàn dân bảo vệ môi trường, tập trung vào thu gom, phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt vì một Việt Nam "Sáng - Xanh – Sạch – Đẹp".

Ba là, trong thời gian tới, Bộ tiếp tục đồng hành cùng địa phương nhằm tháo gỡ những vướng mắc, công tác đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân hiểu và thực hiện tốt các quy định.

Tính đến ngày 30/6, có 55/63 tỉnh, thành phố đã ban hành quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt (gồm kế hoạch tổ chức thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt, công văn hướng dẫn phân loại chất thải rắn sinh hoạt) (tương đương có 31/34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập đã ban hành quy định về phân loại); có 32 địa phương thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt (tương đương có 26/34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập đã thực hiện phân loại thí điểm chất thải rắn sinh hoạt).

TS. Dương Thị Thanh Xuyến cũng cho biết, trong thời gian tới, để đẩy nhanh hơn công tác quản lý, công tác phân loại thì các địa phương ưu tiên tập trung xây dựng, ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, ban hành giá tối đa và giá cụ thể, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt; Triển khai ngay việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại phù hợp với quy hoạch của tỉnh sau sát nhập; Thúc đẩy ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt.

Tiếp tục đẩy mạnh, thường xuyên, lâu dài công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của toàn xã hội về bảo vệ môi trường, trong đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên như Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân, Liên đoàn Lao động đóng vai trò nòng cốt trong tổ chức, hướng dẫn, giám sát thực hiện giảm thiểu phát sinh, phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Cuối cùng, đề nghị các địa phương cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện và áp dụng các chế tài xử phạt nghiêm minh. Bên cạnh đó, khen thưởng khuyến khích, động viên kịp thời những cá nhân, tổ chức hiệu quả công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt.

TS. Dương Thị Thanh Xuyến cho rằng, đây cũng là động lực để chúng ta hình thành một thói quen trong công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt góp phần xây dựng một xã hội bền vững, một Việt Nam “ Sáng – Xanh – Sạch – Đẹp” phù hợp với xu thể về quản lý rác thải hiện đại.

Từ những phân tích trên, công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt và đặc biệt công tác phân loại là một nhiệm vụ cần thiết gắn liền với phát triển bền vững. Để đạt được hiệu quả, cần có sự vào cuộc đồng bộ, tích cực của các cơ quan quản lý Nhà nước từ Trung ương tới địa phương, đến các doanh nghiệp, người dân.

Việc thực hiện chính sách, đầu tư hạ tầng đồng bộ, áp dụng, ứng dụng các công nghệ tiên tiến sẽ tạo nên nền tảng quan trọng trong công tác quản lý. Đồng thời, công tác tuyên truyền, vận động, giám sát, khen thưởng kịp thời và xử phạt nghiêm minh cần thực hiện liên tục, thường xuyên.

“Chỉ khi mỗi người dân hình thành một thói quen tốt trong phân loại và xử lý rác thải đúng cách, thì chúng ta mới có thể hướng tới một xã hội "Sáng – Xanh – Sạch – Đẹp", an toàn và phát triển bền vững”, TS. Dương Thị Thanh Xuyến khẳng định.