Biểu tình tại Los Angeles và lời cảnh báo về nền dân chủ Mỹ

Làn sóng biểu tình ở Los Angeles, bang California, bùng phát cuối tuần trước để phản đối chiến dịch truy quét người nhập cư bất hợp pháp của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE). Khi căng thẳng giữa người biểu tình và lực lượng hành pháp liên bang gia tăng, Tổng thống Donald Trump đã quyết định triển khai 700 lính thủy quân lục chiến và 4.000 thành viên Vệ binh Quốc gia đến Los Angeles để hỗ trợ các đặc vụ ICE và ngăn chặn biểu tình bạo lực.

Động thái điều động quân đội của chính quyền Tổng thống Donald Trump vấp phản ứng gay gắt từ giới lãnh đạo bang California và người dân địa phương. Đây là lần đầu tiên trong khoảng 60 năm qua, một Tổng thống Mỹ điều động Vệ binh Quốc gia và quân đội tới một bang mà không có sự đồng thuận của thống đốc.

Theo các chuyên gia, với quyết định quyết đoán này, ông Donald Trump đang tiếp tục định vị mình là người đối đầu với tình trạng “hỗn loạn xã hội”, đồng thời thổi bùng lên những tranh luận về giới hạn của quyền lực hành pháp trong một nền dân chủ.

Một mũi tên, trúng nhiều đích

Giới quan sát cho rằng, động thái của ông Trump những ngày qua vừa nhằm thể hiện hình ảnh mạnh mẽ - “phô trương sức mạnh” để ngăn cản người biểu tình không hành động quá khích hơn - vừa để chuyển hướng dư luận khỏi một loạt vấn đề trong nước, bao gồm những bất đồng của ông với tỷ phú Elon Musk, sự đình trệ của dự luật thuế và chi tiêu “vĩ đại, tuyệt vời”, cũng như tác động tiêu cực đang lộ diện từ các chính sách thuế quan.

Tuy nhiên, điều khiến dư luận lo ngại là một chiến lược sâu xa hơn, đó là việc khơi dậy nỗi sợ về người nhập cư không có giấy tờ, làm giảm tính chính danh của các cuộc biểu tình, lợi dụng khủng hoảng để tăng cường quyền lực và hạn chế tiếng nói phản biện.

Thực tế, Tổng thống Donald Trump cùng một số cố vấn cấp cao đã có những phát ngôn gây tranh cãi khi mô tả người nhập cư như nguyên nhân của “sự xâm nhập và hỗn loạn kiểu thế giới thứ ba”. Đồng thời, những người tham gia biểu tình ủng hộ người nhập cư cũng bị gắn với hình ảnh tiêu cực, làm gia tăng lo ngại về sự đe dọa đối với các quyền dân sự cơ bản.

Thống đốc bang California, ông Gavin Newsom, thành viên Đảng Dân chủ đã nhận định đây là một hành vi “tấn công vào nền dân chủ”. Ông cảnh báo: “Các chế độ độc tài thường bắt đầu bằng việc nhắm đến những người yếu thế nhất, và họ không dừng lại ở đó”.

Theo các tổ chức giám sát nhân quyền, một số công dân Mỹ cũng đã bị bắt giữ trong các cuộc truy quét gần đây. Đáng chú ý, Tổng thống Donald Trump từng tuyên bố rằng chính Thống đốc Newsom nên bị bắt vì đã không hỗ trợ chính quyền liên bang.

Hệ lụy với nền dân chủ Mỹ

Tới nay, các phát ngôn của ông Donald Trump cho thấy sự cứng rắn tiếp tục gia tăng. Ông cáo buộc các lãnh đạo địa phương như Thị trưởng Los Angeles Karen Bass “tiếp tay cho tội phạm nhập cư”, đồng thời cảnh báo rằng bất kỳ hành vi phản đối sẽ “gặp phải lực lượng rất mạnh”. Trước đó, trong nhiệm kỳ đầu, ông từng đề cập khả năng sử dụng Đạo luật Chống nổi dậy và theo một số nguồn tin từng nói rằng quân đội nên “bắn thẳng” vào người biểu tình thuộc phong trào Black Lives Matter.

Giới học giả cảnh báo rằng những dấu hiệu này không chỉ là các phản ứng mang tính chính trị, mà còn có thể dẫn đến hệ lụy lâu dài đối với nền dân chủ Mỹ.

Trước đây, trong tác phẩm “Bàn về chế độ chuyên chế” xuất bản năm 2017, sử gia Timothy Snyder từng cảnh báo về việc lạm dụng cụm từ “tình trạng khẩn cấp” như một công cụ nhằm tạm đình chỉ các quyền tự do. Ông Snyder nhấn mạnh, việc sử dụng khủng hoảng như một cái cớ để tập trung hóa quyền lực là thủ pháp quen thuộc trong lịch sử.

Tổng thống Donald Trump rất quen thuộc với điều này. Ông đã vẽ nên một bức chân dung ảm đạm về nước Mỹ trong bài phát biểu nhậm chức hồi tháng 1, tự mô tả mình là “người duy nhất đứng giữa giấc mơ Mỹ và tình trạng hỗn loạn hoàn toàn”. Và kể từ khi tái đắc cử, ông đã nhiều lần tuyên bố “tình trạng khẩn cấp” để thúc đẩy các chính sách gây tranh cãi, từ thương mại cho đến môi trường và nhập cư.

Mặc dù không phải lúc nào các biện pháp này cũng được thực hiện trọn vẹn do vấp phải rào cản pháp lý, nhưng vẫn có thể đem lại những hiệu quả nhất định. Và khi các cuộc biểu tình tại Los Angeles tăng nhiệt và xuất hiện hành vi bạo lực, cướp bóc tại một số khu vực, khả năng ông Donald Trump kích hoạt Đạo luật Chống nổi dậy để đối phó ngày càng cao. Tất cả những điều này khiến nhiều người lo ngại về khả năng kiểm soát quyền lực của chính phủ liên bang.

Nhiều chuyên gia và tổ chức xã hội khẳng định, phản biện chính sách và bảo vệ quyền tự do là quyền chính đáng trong một xã hội dân chủ. Bối cảnh hiện tại ở Mỹ đặt ra một vấn đề lớn hơn những tranh luận chính trị thông thường đó là cách thức quyền lực được sử dụng, và làm thế nào để bảo đảm quyền tự do, dân chủ không bị xói mòn dưới danh nghĩa “đảm bảo an ninh”.