“Bệ phóng” đưa ngành công nghiệp hỗ trợ nội địa tái cấu trúc, bứt phá

“Hạt nhân” chiến lược trong định hướng phát triển kinh tế

Thực tế cho thấy, ngành cơ khí - chế tạo của Việt Nam, một trụ cột chiến lược của nền kinh tế, đang có dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ. Ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Vietnam, nhận định: "Trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu liên tục biến động, ngành cơ khí - chế tạo Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò trụ cột chiến lược, là động lực tăng trưởng dài hạn".

Theo Cục Thống kê, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp 6 tháng đầu năm 2025 đã tăng 9,2% so với cùng kỳ, trong đó, ngành chế biến - chế tạo tiếp tục dẫn đầu. Sự phục hồi này đi kèm với làn sóng đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt là nguồn vốn FDI. Chỉ trong 6 tháng đầu năm, lĩnh vực chế biến - chế tạo đã thu hút hơn 12 tỷ USD FDI, chiếm tới 55,6% tổng vốn đăng ký, cho thấy sức hấp dẫn của Việt Nam trong chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu.

Không chỉ là "công xưởng sản xuất", Việt Nam đang dần chuyển mình thành trung tâm sáng tạo công nghệ cao. Với kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024 và sự hiện diện ngày càng lớn của các trung tâm R&D của Qualcomm, NVIDIA, cùng chiến lược phát triển ngành bán dẫn, Việt Nam đang trở thành điểm đến ưu tiên của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Bên cạnh đó, các dự án đầu tư công quy mô lớn cũng tạo ra cú hích mạnh mẽ. Dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông và Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, với tổng mức đầu tư hàng trăm nghìn tỷ đồng dự kiến tạo ra nhu cầu khổng lồ về thiết bị, máy móc, giải pháp gia công và cơ khí chính xác, mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp CNHT.

Doanh nghiệp phải tận dụng cơ hội, nâng cao năng lực nội tại

Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành cùng thách thức. Mới đây, Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam - đã áp dụng mức thuế mới đối với một số mặt hàng, kèm theo những yêu cầu nghiêm ngặt về minh bạch nguồn gốc. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí tăng cao, nguy cơ mất đơn hàng và áp lực kiểm soát chuỗi cung ứng chặt chẽ hơn bao giờ hết.

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội CNHT Việt Nam (VASI), nhận định rằng thuế đối ứng của Mỹ tác động trực tiếp đến nhiều ngành hàng chủ lực. Ngành điện tử đối mặt với rủi ro mất đơn hàng, dệt may và da giày khó cạnh tranh, trong khi gỗ và nội thất phải gánh chi phí tăng cao. Bà cũng nhấn mạnh rằng các FTA thế hệ mới đang ngày càng siết chặt tiêu chuẩn xuất xứ, chất lượng và quản trị bền vững, buộc các doanh nghiệp phải nhanh chóng thích nghi.

Để vượt qua những thách thức này, bà Bình đưa ra nhiều giải pháp chiến lược, trong đó các doanh nghiệp phải tăng cường kiểm soát xuất xứ, nâng cao năng lực nội tại, đa dạng hóa thị trường và quan trọng hơn cả là phải chuẩn hóa công nghệ và đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao. Các chuyên gia kinh tế cũng đánh giá, các doanh nghiệp CNHT không chỉ cần nâng cấp máy móc, mà còn phải chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất, minh bạch chuỗi cung ứng và nâng tầm năng lực quản trị theo chuẩn quốc tế.

Trước thực tế đó, Chính phủ đã kịp thời ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/9/2025. Đây được xem là "bệ phóng" chiến lược, khơi thông nguồn lực và tạo động lực mạnh mẽ cho DN CNHT Việt Nam. Văn bản mới này đã sửa đổi, bổ sung Nghị định 111/2015/NĐ-CP, mở rộng các chính sách ưu đãi dành cho ngành CNHT sau gần một thập kỷ.

Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm CNHT có thể được hỗ trợ lên tới 70% chi phí cho các hoạt động phát triển thị trường, như đăng ký thương hiệu, tham gia triển lãm, tư vấn M&A và hợp tác để trở thành nhà cung ứng. Lĩnh vực chuyển giao công nghệ cũng được mở rộng hỗ trợ, với mức tối đa 50% chi phí đầu tư máy móc và 70% chi phí đào tạo nhân lực. Nghị định mới cũng bổ sung ưu đãi về môi trường, pháp lý và kiểm định chất lượng, tạo điều kiện thuận lợi cho các DN. Các dự án R&D được miễn, giảm tiền thuê đất và hỗ trợ đầu tư trang thiết bị.

Tại TP. Hà Nội, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp ngành CNHT Hà Nội (HANSIBA) Nguyễn Vân cho rằng, các sở, ban, ngành, đặc biệt là Sở Tài chính, cần tham mưu cho thành phố xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp với thực tế từng doanh nghiệp. Ông Nguyễn Vân nhấn mạnh: "Cần đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư trong nước và quốc tế cho doanh nghiệp Thủ đô, trong đó có ngành CNHT. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp thông qua các hội, hiệp hội để có những điều chỉnh kịp thời".

Với Nghị định 205/2025/NĐ-CP, Chính phủ đã tạo cơ sở vững chắc cho ngành CNHT hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Các doanh nghiệp cần chủ động tận dụng cơ hội, nâng cao năng lực nội tại, trong khi các cơ quan quản lý cần bảo đảm việc thực thi chính sách một cách hiệu quả, minh bạch để CNHT Việt Nam vượt qua những thách thức, tái cấu trúc thành công và vươn lên vị thế mới trong chuỗi giá trị toàn cầu.