Báo in - trụ cột niềm tin trong kỷ nguyên số hóa

Tượng đài đang lung lay?

Trong suốt thế kỷ XX, báo in là “ngọn hải đăng” của truyền thông đại chúng - nơi mọi người có thể tìm kiếm thông tin, tri thức và tiếng nói xã hội. Tuy nhiên, kể từ đầu thế kỷ XXI, sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của internet đã đặt báo in trước thử thách lớn chưa từng có. Sự tiện lợi, tốc độ cập nhật và khả năng tương tác của báo điện tử và mạng xã hội đã khiến lượng độc giả của báo in dần sụt giảm.

Tại Mỹ, theo dữ liệu của Trung tâm nghiên cứu Pew, doanh thu của các nhà xuất bản báo in đã giảm hơn một nửa từ năm 2002 đến năm 2020, từ 46 triệu USD xuống còn 22 triệu USD, và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Các tờ báo lớn như The Wall Street Journal, The New York Times, và USA Today đã giảm hơn nửa triệu bản phát hành in chỉ trong năm ngoái.

Tại Anh, lượng phát hành báo in đã giảm 38% kể từ năm 2011. Hàng trăm tờ báo buộc phải đóng cửa hoặc chuyển hoàn toàn sang nền tảng số, trong đó có tờ báo lớn The Independent ngừng xuất bản bản in từ năm 2016.

Tại Australia, tập đoàn truyền thông News Corp Australia tuyên bố ngừng in hơn 100 đầu báo địa phương vào năm 2020, thay vào đó chỉ giữ lại phiên bản kỹ thuật số.

Trên khắp thế giới, xu hướng này đang diễn ra với tốc độ khác nhau, tùy vào mức độ tiếp cận công nghệ và thói quen tiếp nhận tin tức.

Tuy nhiên, thay vì chứng kiến một “cái chết” nhanh chóng của báo in, chúng ta đang chứng kiến một giai đoạn chuyển hóa - nơi các tờ báo tìm cách thích ứng hoặc tái định vị vai trò của mình trong hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.

Chuyển mình đáp ứng thời cuộc: Nhìn từ thế giới đến Việt Nam

Ở nhiều nước, các tờ báo uy tín hiện nay vẫn duy trì ấn phẩm báo in với một chiến lược rõ ràng: nhấn mạnh chiều sâu, phân tích chuyên đề, phát hành định kỳ theo chủ đề, in ấn chất lượng cao, phục vụ nhóm độc giả riêng biệt.

Không từ bỏ nền tảng truyền thống, nhưng nhận thức rõ xu hướng số hóa, nhiều tòa soạn trên thế giới đã chuyển mình, áp dụng mô hình “lai”: kết hợp báo in và báo điện tử nhằm tối ưu hóa nguồn lực, giữ chân độc giả trung thành trong khi vẫn tiếp cận được độc giả trẻ.

Chẳng hạn, The New York Times đã xây dựng được hệ sinh thái nội dung số đa dạng, nên dù lượng phát hành báo in giảm, doanh thu từ mảng kỹ thuật số lại tăng mạnh, đạt hơn 1 tỷ USD mỗi năm từ các thuê bao kỹ thuật số từ năm 2022. Nhờ lợi nhuận này, ban lãnh đạo tờ báo có thể kiên trì duy trì phiên bản báo in, với nhận định: “Báo in mang giá trị lưu trữ, chiều sâu và trải nghiệm đọc khác biệt mà bản điện tử không thể thay thế hoàn toàn”.

Tại Nhật Bản, đất nước có truyền thống đọc báo in mạnh mẽ, hai tờ báo lớn là Yomiuri Shimbun và Asahi Shimbun vẫn giữ mức phát hành ổn định, phần lớn nhờ vào cấu trúc dân cư già hóa và sự tin tưởng vào báo chí truyền thống. Tuy nhiên, cả hai cũng đã phát triển mạnh mảng kỹ thuật số, đưa tin tức lên ứng dụng di động, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích hành vi độc giả, và khai thác video ngắn nhằm thu hút độc giả trẻ.

The Financial Times của Anh vẫn duy trì bản in với chất lượng biên tập cao, đồng thời phát triển mạnh nền tảng số, cung cấp các bản tin email theo nhu cầu, ứng dụng di động và phân tích dữ liệu người dùng để cá nhân hóa nội dung. Tương tự, tờ Le Monde của Pháp cũng đẩy mạnh đầu tư vào chuyển đổi số nhưng vẫn giữ vững bản sắc trên các ấn phẩm in. Họ phát hành các số báo đặc biệt vào cuối tuần, chú trọng vào mảng điều tra, phân tích - những nội dung “tốn thời gian” nhưng độc giả sẵn sàng dành thời gian để đọc.

Tại Việt Nam, đất nước có tỷ lệ sử dụng internet cao và dân số trẻ, chuyển đổi số trong báo chí là xu hướng không thể đảo ngược. Tuy nhiên, trong một chừng mực nhất định, báo in, với giá trị truyền thống, vẫn luôn tồn tại song hành, giữ vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính thống và phản ánh đời sống xã hội.

Nhiều đầu báo in như Thanh niên, Nhân Dân, Hà Nội mới... vẫn được xuất bản hàng ngày, giữ chân được lượng độc giả trung thành và tạo điểm tựa cho uy tín tòa soạn - cùng với việc phát triển báo điện tử và các nền tảng xã hội. Ở nhiều tòa soạn, báo in không chỉ là “lịch sử sống” mà còn là “chất keo” gắn kết truyền thống với hiện đại trong tiến trình chuyển đổi số toàn diện.

Báo in Đại biểu Nhân dân - với vai trò là tiếng nói của Quốc hội, diễn đàn của đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân và cử tri cả nước - những năm qua tiếp tục phát huy thế mạnh về chiều sâu thông tin, sự chỉn chu trong biên tập và tính định hướng rõ rệt, qua đó tạo dựng niềm tin bền vững nơi bạn đọc truyền thống.

Báo đã tập trung đổi mới nội dung theo hướng chuyên sâu, phân tích, phản biện chính sách và phản ánh sinh động đời sống nghị trường, ý kiến cử tri cả nước. Hình thức trình bày được đầu tư hiện đại, mạch lạc, thân thiện, giúp nâng cao chất lượng tiếp nhận thông tin. Việc duy trì xuất bản đều đặn mỗi ngày với nội dung phong phú, cập nhật và đúng tôn chỉ mục đích cho thấy quyết tâm của Ban lãnh đạo giữ vững vai trò của báo in như một kênh thông tin chính thống, tin cậy.

Song song với đó, báo cũng đã triển khai các chiến lược chuyển đổi số mạnh mẽ để tiếp cận độc giả hiệu quả hơn. Trên báo điện tử, các chuyên mục trọng tâm như hoạt động nghị trường, giám sát, xây dựng pháp luật, ý kiến cử tri… được cập nhật nhanh chóng, chính xác, giàu tính phân tích và phản biện. Các nội dung trên các nền tảng số như Facebook, TikTok, YouTube cũng được tích cực phát triển, tận dụng sức mạnh công nghệ để lan tỏa thông tin nghị trường tới đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ - từ đó khẳng định vị thế của báo trong kỷ nguyên truyền thông đa nền tảng.

Ngọn hải đăng không tắt

Trong dòng chảy sôi động của báo chí hiện đại, mỗi trang báo in vẫn là nơi lắng đọng giá trị thông tin, đạo đức báo chí và trách nhiệm với công chúng. Báo in chưa biến mất - và sẽ không biến mất trong tương lai gần. Có nhiều lý do để giải thích cho sự tồn tại “kiên cường” này.

Thứ nhất, báo in vẫn là một biểu tượng của tính chính thống và sự đáng tin cậy. Trong bối cảnh “nhiễu loạn thông tin” trên mạng xã hội, người đọc vẫn tìm đến báo in như một kênh xác thực thông tin, với các bài báo được biên tập kỹ lưỡng, chỉnh chu, giàu tính phân tích và ít bị chi phối bởi thuật toán.

Thứ hai, trải nghiệm cầm trên tay và đọc báo in mang tính cá nhân và sâu sắc hơn. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng độc giả có xu hướng tiếp nhận thông tin lâu hơn và tập trung hơn khi đọc trên giấy so với khi đọc qua màn hình. Điều này đặc biệt đúng với các bài viết dài, phân tích chuyên sâu hay các chuyên mục văn hóa, xã luận.

Thứ ba, báo in vẫn có giá trị nhất định trong việc lưu trữ và kỷ niệm. Những số báo đặc biệt, các ấn phẩm kỷ niệm, phụ trương, tạp chí chuyên đề vẫn được nhiều cơ quan, tổ chức và người dân giữ gìn như một phần ký ức văn hóa.

Báo in - có thể không còn ở vị trí trung tâm truyền thông hiện đại - nhưng chưa bao giờ đánh mất vai trò cốt lõi của mình: giữ gìn sự thật, lan tỏa chiều sâu, và nuôi dưỡng niềm tin. Trong một thế giới ngày càng gấp gáp và số hóa, tương lai của báo in không phải là sự cạnh tranh bằng tốc độ, mà bằng bản lĩnh và giá trị bền vững. Và chính điều đó sẽ bảo đảm cho báo in một chỗ đứng xứng đáng - một hình thái được tái định vị đầy tự hào: không nhanh nhất, nhưng sâu nhất, không đông đảo nhất, nhưng vững vàng nhất.