Phần lớn người cao tuổi không có tích lũy, thu nhập thấp
Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đánh giá, hiện nay đời sống người cao tuổi từng bước được cải thiện, song đa số họ không có tích lũy, thu nhập thấp, một bộ phận cuộc sống phải dựa vào con cháu; nhiều trường hợp sống độc thân, cô đơn không nơi nương tựa.
Trong số người cao tuổi tại Việt Nam, 73% không có lương hưu hay trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng, đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống và phải sống phụ thuộc vào con cái. Số người cao tuổi được hưởng lương hưu, trợ cấp xã hội rất thấp nên nhiều người cao tuổi sức khỏe kém vẫn phải tự lao động và kiếm sống hàng ngày. Vì vậy, đời sống của người cao tuổi, nhất là ở vùng nông thôn còn rất khó khăn, vất vả, tỷ lệ người nghèo ở người cao tuổi là 23,5%. Theo Dữ liệu dân cư quốc gia cũng cho thấy cả nước hiện có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm trên 16% dân số. Trong đó, khoảng 2,6 triệu người từ 80 tuổi, 10,3 triệu người cao tuổi sống ở nông thôn.
Hiện nay, chính sách trợ giúp xã hội đối với người cao tuổi còn hạn chế, mức trợ cấp xã hội thấp, nhiều người cao tuổi gặp khó khăn, thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo chưa được hưởng trợ cấp xã hội. Công tác chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi cũng còn một số hạn chế. Một số địa phương chưa ban hành chính sách hỗ trợ người cao tuổi từ 60-80 tuổi không thuộc hộ nghèo, cận nghèo, không có lương hưu, trợ cấp xã hội, không hưởng chính sách ưu đãi người có công với cách mạng chưa được cấp thẻ bảo hiểm y tế...
Thực tế, cả nước vẫn còn hàng triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu chưa thuộc diện bao phủ của hệ thống bảo hiểm xã hội. Việc phấn đấu đạt được mục tiêu Nghị quyết số 28-NQ/TW là đến năm 2030 có khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu sẽ là một thách thức rất lớn.
Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho rằng trong bối cảnh việc gia tăng đối tượng hưởng lương hưu cần có thời gian (bình quân chỉ tăng khoảng 80.000 người/năm), không thể tăng nhanh ngay một lúc. Do đó, nếu không có giải pháp mạnh mẽ gia tăng đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thông qua việc điều chỉnh giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, thì sẽ rất khó hoàn thành được mục tiêu bao phủ đối tượng thụ hưởng đã đặt ra tại Nghị quyết số 28-NQ/TW.
Dự kiến mức trợ cấp hưu trí xã hội là 500.000 đồng/tháng
Trong bối cảnh tốc độ già hóa dân số nhanh, tỷ trọng người cao tuổi xu hướng tăng, trong khi tỷ trọng người trong độ tuổi lao động giảm, kinh nghiệm của các nước thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội hướng tới bảo phủ toàn dân cho thấy chính sách bảo hiểm xã hội cần được thiết kế theo hướng đa tầng, hỗ trợ và bổ sung cho nhau để bảo đảm an sinh cho mọi người dân.
Mới đây, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang xây dựng Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều Luật Bảo hiểm xã hội về trợ cấp hưu trí xã hội. Theo đó, chính sách trợ cấp hưu trí xã hội áp dụng cho công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên, không có lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng. Với người thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo thì tuổi áp dụng sớm hơn, từ đủ 70 đến dưới 75 tuổi. Người cao tuổi muốn hưởng khoản này phải làm văn bản đề nghị và có xác nhận của UBND xã, phường, thị trấn nơi cư trú.
Nếu người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội đồng thời thuộc nhóm nhận trợ cấp hàng tháng thì được hưởng khoản cao hơn. Người hưởng khi qua đời được hỗ trợ mai táng phí 10 triệu đồng. Nếu trước ngày 1.7 mà người già đã đủ 75 tuổi thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ thời điểm trên, nếu chưa thì hưởng kể từ lúc đủ tuổi. Thời điểm hưởng áp dụng tương tự với người thuộc diện nghèo, cận nghèo đủ 70 tuổi.
Tiền hưởng đề xuất mỗi tháng 500.000 đồng, bằng với chuẩn trợ giúp xã hội hiện hành để đồng bộ chính sách chung và phù hợp điều kiện kinh tế xã hội, cân đối ngân sách nhà nước. Với mức hưởng này, tổng kinh phí thực hiện mỗi năm hơn 9.040 tỷ đồng; tổng kinh phí cả giai đoạn 2025-2030 là 40.500 tỷ đồng. Cơ quan soạn thảo ước tính 1,5 triệu người từ đủ 75 tuổi đến 80 tuổi thuộc diện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ.
Có thể thấy, việc hạ độ tuổi nhận trợ cấp hưu trí từ 80 tuổi xuống 75 tuổi giúp người già ngoài nhận được tiền trợ cấp hàng tháng còn có thẻ bảo hiểm y tế để khám chữa bệnh, qua đó giảm gánh nặng chi phí.
