Chuyển đổi số toàn dân, toàn diện, toàn trình: Hiện thực hóa khát vọng thịnh vượng dân tộcBài 5: Tăng tốc, bứt phá - kiến tạo Việt Nam trong kỷ nguyên số

Nhanh hơn để bắt nhịp thời đại

Sau 5 năm chuyển đổi số, Việt Nam đã qua giai đoạn khởi động. Từ những bỡ ngỡ ban đầu, chuyển đổi số đã được lan tỏa, đi vào mọi mặt cuộc sống của người dân từ y tế, giáo dục, xã hội... Những kết quả trên cho thấy, nền móng chuyển đổi số quốc gia đã cơ bản được hình thành.

Không dừng lại ở đó, giờ là lúc chuyển đổi số phải tăng tốc, tối ưu hóa, hướng đến mục tiêu phục vụ người dân, tăng trưởng kinh tế và giải quyết các mục tiêu lớn. Thế giới số chuyển động từng giây, nếu chậm một phút, có thể tụt hậu hàng năm.

Chuyển đổi số cần phải "nhanh hơn" - nhanh hơn trong xây dựng và hoàn thiện thể chế; nhanh hơn trong triển khai các chiến lược, dự án; nhanh hơn trong thích ứng với công nghệ mới và nhanh hơn trong thay đổi tư duy, cách làm.

"Nhanh hơn" còn có nghĩa là tranh thủ thời cơ vàng của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Nếu không nhanh nhạy đón bắt và ứng dụng, sẽ bỏ lỡ cơ hội "đi tắt đón đầu". Do đó, Chính phủ luôn nhấn mạnh tinh thần "từng ngày, từng giờ" để thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tốc độ phải được ưu tiên hàng đầu, nhưng không có nghĩa là nóng vội, mà là hành động quyết liệt, kịp thời, có trọng tâm và tầm nhìn xa.

Đi đôi với tốc độ, chuyển đổi số phải "hiệu quả hơn", phải tạo ra những giá trị thực tiễn, đóng góp rõ rệt cho phát triển kinh tế - xã hội. Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân khẳng định, muốn chuyển đổi số hiệu quả, trước hết phải đúng hướng và thực chất. Để làm được điều đó, yếu tố đầu tiên và tiên quyết là "thể chế số" - nền móng cho một Việt Nam kiến tạo và tự cường trong kỷ nguyên số.

Sau gần 1 năm triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW, diện mạo mới của một "Quốc gia số" đang dần hình thành. Tuy nhiên để hoàn thiện về mặt pháp lý, cần sớm có một đạo luật "vừa đủ bao quát, vừa đủ khả thi". Theo đó, dự án Luật Chuyển đổi số được gấp rút xây dựng tạo hành lang vững chắc cho tiến trình số hóa toàn diện.

Với vai trò là đơn vị chủ trì soạn thảo, Quyền Trưởng phòng, Phòng Chính sách số, Cục Chuyển đổi số quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Kiên chia sẻ, việc xây dựng Luật Chuyển đổi số là một nhiệm vụ cấp thiết. Trên thực tế triển khai, quá trình xây dựng Luật cũng phải đối mặt với nhiều thách thức.

Do đây là "luật khung", có phạm vi điều chỉnh "xuyên ngang; để tránh xung đột, chồng chéo với hệ thống các luật chuyên ngành hiện hành, Ban soạn thảo phải rà soát, điều chỉnh hết sức thận trọng để bảo đảm tính thống nhất của toàn bộ hệ thống pháp luật, tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đối với các "điểm nghẽn" trong thực tiễn triển khai tại cơ sở. Các khảo sát cho thấy, nhiều địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, đang gặp khó khăn do hạ tầng công nghệ thông tin thiếu đồng bộ, đường truyền không ổn định. Bên cạnh đó, "năng lực số" của cả cán bộ và người dân cũng là một "điểm nghẽn" lớn, tâm lý "ngại ứng dụng số" còn phổ biến. Một khó khăn cố hữu khác là các mô hình chuyển đổi số hiện nay thường thiếu cơ chế tài chính bền vững, chủ yếu dừng lại ở các dự án có kinh phí tài trợ ngắn hạn, thiếu cơ chế nhân rộng bằng nguồn vốn ổn định.

"Nếu Luật Chuyển đổi số được thông qua sẽ góp phần giải quyết được những vướng mắc hiện hành, tạo nền tảng thể chế vững chắc cho tương lai số của quốc gia" - Ông Trần Kiên nhấn mạnh.

Khẳng định vị thế, khát vọng vươn mình

Hiệu quả thực chất của chuyển đổi số phải được đo bằng sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp; bằng việc khoảng cách số được thu hẹp và ai cũng có cơ hội vươn lên nhờ công nghệ. Đó mới là hiệu quả bền vững và ý nghĩa nhất.

Theo chuyên gia về khoa học công nghệ, có 5 tiêu chí, chỉ số quan trọng về chuyển đổi số cho giai đoạn 2026 - 2030 cần tập trung nguồn lực để đạt được. Thứ nhất, là tỷ trọng đóng góp của kinh tế số trong GDP (mục tiêu đạt 30% vào năm 2030). Thứ hai là tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến toàn trình (mục tiêu đạt 100%). Thứ ba là tỷ lệ dân số trưởng thành có tài khoản định danh điện tử (VneID) và chữ ký số cá nhân.

Thứ tư, là tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa ứng dụng nền tảng số để chuyển đổi mô hình kinh doanh. Cuối cùng, là Chỉ số phát triển nhân lực số và đổi mới sáng tạo quốc gia (theo xếp hạng quốc tế): Con người là yếu tố quyết định. Chỉ số này đo lường năng lực "hạnh phúc" và "bền vững".

Để đạt được các chỉ số trên, cần tập trung vào 4 nhóm giải pháp đột phá. Một là, đột phá về thể chế và chính sách. Nhiệm vụ hàng đầu là nhanh chóng hoàn thiện và ban hành Luật Chuyển đổi số và các văn bản hướng dẫn. Hai là, đột phá về dữ liệu và hạ tầng. Phải coi dữ liệu là tài nguyên quốc gia, chuyển từ "hạ tầng viễn thông" sang "hạ tầng số", bảo đảm phổ cập 5G và dịch vụ điện toán đám mây "Make in Vietnam".

Ba là, đột phá về nhân lực số - đây được xem là yếu tố then chốt. Theo đó, cần triển khai một chiến lược tổng thể về nhân lực, bao gồm đào tạo chuyên sâu; đào tạo lại; và phổ cập kỹ năng số toàn dân.

Bốn là, đột phá về an toàn và hợp tác quốc tế. Đồng thời, chủ động hợp tác quốc tế để thu hút nguồn lực, công nghệ và mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp số Việt Nam.

Khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là công việc của một bộ, một ngành, mà là sự nghiệp chung của cả quốc gia, của toàn dân tộc, là "chìa khóa vàng" khẳng định vị thế và vươn tầm toàn cầu. Những nhóm chỉ số trọng tâm trên không chỉ là mục tiêu, mà chính là sự định lượng hóa khát vọng quốc gia.

Việc đạt được các chỉ số này phụ thuộc vào khả năng thực thi các giải pháp đột phá, trong đó, thể chế và nhân lực số là yếu tố tiên quyết. Điều này đòi hỏi quyết tâm chính trị, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống, và sự tham gia chủ động của toàn dân và cộng đồng doanh nghiệp. Sức mạnh thật sự chỉ phát huy khi chúng ta gắn kết với nhau, song hành trên chặng đường dài - Hành trình xây dựng một Việt Nam hiện đại, hùng cường để "Không ai bị bỏ lại phía sau" trong kỷ nguyên số.