Dưới ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh, phát triển văn hóa của đảng viên trong kỷ nguyên mới

Bài 2: Dự báo những nhân tố phi văn hóa, phản văn hóa trong xây dựng, thực hành văn hóa của đảng viên

TS. Nhị Lê - Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản

---

“Đảng ta không phải từ trên trời sa xuống. Nó ở trong xã hội mà ra”(22). Hơn nữa, “Đảng ta là một Đảng rất to lớn, bao gồm đủ các tầng lớp trong xã hội. Vì vậy, có nhiều tính cách rất trung thành, rất kiên quyết, rất vĩ đại. Song cũng không tránh khỏi những tập tục, những tính nết, những khuyết điểm của xã hội bên ngoài, nó lây, ngấm vào trong Đảng”(23).

Kiên quyết đấu tranh với phản văn hóa, phi văn hóa tạo ra văn hóa giả, nhân tính giả

Có thể hình dung trong xây dựng và thực hành văn hóa Đảng và văn hóa của đảng viên, mỗi đảng viên đang đối mặt.

Trước hết, sự lệch lạc của không ít người đứng đầu ở các cấp vô hình biến thành những “con ngựa gỗ thành Troia” hủ bại từ trong, không ít người nêu gương xấu về “thượng bất chính hạ tắc loạn”, “nhà dột từ nóc", “quả bí thối từ ruột ra”… Thứ hai, sự thẩm thấu tàn dư của thứ văn hóa đẳng cấp phong kiến. Thứ ba, sự tiêm nhiễm của tàn dư hủ bại của thứ văn hóa cục bộ dòng họ, làng xã tiêu cực của chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa địa phương… Thứ tư, sự lộng hành của thứ văn hóa cơ hội và văn hóa thực dụng.

Thứ năm, sự tác họa của văn hóa lãnh cảm, văn hóa “chờ thời”, văn hóa “makeno” (mặc kệ nó), văn hóa kim tiền, văn hóa “ngang giá”, văn hóa cô độc... Thứ sáu, sự duy tồn của những di tàn của thứ văn hóa quan liêu, độc đoán, chuyên quyền, xa dân… Thứ bảy, sự phức hợp của văn hóa số, văn hóa mạng mang tính toàn cầu rất phức tạp khiến cho sự “phân thân”, tình trạng đa nhân cách, rất khó phân định thực giả, thậm chí đối lập nhân cách giữa môi trường xã hội với nhân cách môi trường mạng, môi trường số... Thứ tám, sự xâm hại của văn hóa tự do, vô chính phủ. Thứ chín, sự công phá, xâm lăng của chủ nghĩa dân túy, chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, chủ nghĩa vật chất tầm thường, chủ nghĩa nô dịch, chủ nghĩa đầu hàng... Đó là những biểu hiện phản văn hóa, phi văn hóa, văn hóa hỗn mang...

Có thể nói, toàn bộ điều đó khiến cho tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ đảng viên diễn biến rất phức tạp; tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn phù hoa xa xỉ, tư túng hủ lậu trong không ít đảng viên tiếp tục diễn biến khôn lường. Đặc biệt, những biến thái của chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa tự do khiến không ít người suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, xa rời mục tiêu, lý tưởng của Đảng.

Và, nhất là sự mâu thuẫn giữa cuộc sống xã hội với cuộc sống trên không gian mạng của một bộ phận đảng viên (“xanh vỏ đỏ lòng”, “trắng đen lẫn lộn”, “phải trái bất minh”…) đã và đang trở thành vấn nạn phức tạp, rất khó tiên lượng và khó kiểm soát.

Những tư tưởng và hành vi phản văn hóa, dưới muôn màu sắc đó đã, đang trực tiếp phân hóa đội ngũ đảng viên, khiến không ít người “phân thân” rất phức tạp, dẫn tới tự suy thoái, hủ bại về nhân cách rất nguy hiểm và nguy cơ làm xói mòn, lệch lạc các giá trị văn hóa của Đảng; phá vỡ cơ sở văn hóa - xã hội - chính trị của Đảng; chia cắt Đảng, Nhà nước với Nhân dân; nguy cơ thách thức mối bang giao quốc tế của Đảng và nguy cơ phá vỡ Đảng từ bên trong, làm tổn thương uy tín chính trị, năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.

Sở dĩ như vậy, do chưa tiên lượng, chuẩn bị chưa toàn diện và chưa có đối sách hợp thời trước thềm đổi mới và đặc biệt trước những bước ngoặt của lịch sử, đặc biệt chưa chuẩn bị về đạo đức với thị trường, hội nhập và đạo đức, trước hết đạo đức ở trong Đảng và hệ thống chính trị… trong điều kiện mới, nên không ít đảng viên hoặc bị hoang mang, lo ngại hoặc bị choáng ngợp, bị vùng vẫy, thậm chí cả bị “lụt” và chìm nghỉm.

Nhưng, đồng thời, không ít đảng viên hoạt đầu, thực dụng, tráo trở… nhảy ra kiếm chác vô liêm sỉ, giành giật vô đạo đức về lợi quyền, về vật chất, về cả chính trị, sống hợm hĩnh, phù hoa, xa xỉ, xa lạ với nhân quần. Sự khác nhau, sự phân hóa về đạo đức, thậm chí cả sự vô đạo đức, rộng hơn là sự vô văn hóa, văn hóa hỗn mang là nguồn gốc tạo nên sự cách biệt, trở thành xa lạ nhau về phẩm hạnh, về nhân cách và cả về văn hóa chính trị ngay trong Đảng. Đó là mối nguy như đi trên mặt băng mỏng.

Từ tha hóa tới thoái hóa, thậm chí là “tự chuyển hóa” trong không ít đảng viên giữ trọng trách, khi họ cả gan báng bổ văn hóa sống và phá vỡ văn hóa Đảng, táo tợn chà xéo lên văn hóa nhân quần. Không ít chính trị gia hủ bại “liên minh ma quỷ” một cách tăm tối, vô liêm sỉ với những “thế lực đồng tiền” tạo nên các mối quan hệ nhức nhối giữa quyền lực và âm mưu, thậm chí cả sự cấu kết những kẻ “buôn bán chính trị” nghèo nàn nhân tính và thế lực “giang hồ” vô liêm vô sỉ, với lối hành xử vô liêm chính “thái độ hơn trình độ” núp trong những “sân trước” “sân sau”, “sân ngang”… lũng đoạn nhà nước, làm thất tán lòng dân và cũng nuốt chửng họ. Vô hình trung, họ khai tử văn hóa Đảng cũng vô hình tự chôn sống mình. Đó là thứ phản văn hóa và phi văn hóa tạo ra văn hóa giả, nhân tính giả. Đó là lối dẫn tới những thất bại, thậm chí là tự băng hoại mình.

Phát triển và thực hành hệ giá trị văn hóa của đảng viên

Một người vô đạo đức đã là một đại hoạ, trước hết cho chính họ, thứ đến gia đình, dòng tộc, làng xã họ, huống chi một đảng viên của Đảng lãnh đạo, cầm quyền, lại giữ trọng trách trong Đảng hay hệ thống chính trị, thì hậu hoạ khôn lường hết.

Vì thế, nếu Đảng ta là biểu tượng văn hóa, dẫn dắt, tôn vinh và phát triển trong dòng chảy không ngừng của văn hóa Việt Nam, thì đến lượt mình, một cách tự nhiên, mỗi đảng viên là một nhân cách văn hóa trong cộng đồng văn hóa làm nên văn hóa dân tộc, trực tiếp phát triển vị thế, sức mạnh và uy tín của một dân tộc Việt Nam văn hóa bản sắc Việt Nam thống nhất trong nền văn hóa nhân loại.

Do đó, một cách tự nhiên, văn hóa của đảng viên là sự kết tinh và thể hiện cụ thể, sinh động văn hóa Đảng trong dòng chảy văn hóa Việt Nam hội nhập văn hóa nhân loại, với tư cách mỗi người là một nhân cách văn hóa, góp phần xây dựng và khẳng định tư cách, mục tiêu, sức mạnh văn hóa của Đảng ta thật sự là đạo đức, là văn minh, thật sự là đoàn kết thống nhất, là hoà bình, ấm no, ngang tầm sứ mệnh lãnh đạo đất nước, dẫn dắt dân tộc, không ngừng bồi tụ và nâng tầm văn hóa dân tộc, khẳng định vị thế và danh dự Việt Nam, dưới ngọn cờ của Đảng, trong thời đại mới.

Diễn đạt một cách hình ảnh, nhân cách văn hóa đảng viên là sự kết tinh và thể hiện phong phú sinh động và cụ thể lý tưởng văn hóa, tri thức văn hóa, lối sống văn hóa và phong cách văn hóa cá nhân biểu hiện bằng hành động văn hóa trong văn hóa dân tộc Việt Nam, trước hết là một con người chân chính. Trên đời, làm người mà đánh mất chữ đức, làm rơi chữ tâm, không trọn chữ hiếu, sống thiếu chữ tình thì dù có tài giỏi đến đâu cũng là người vô dụng.

Có thể khái lược, hệ giá trị văn hóa của đảng viên gồm 9 tư chất với 36 chữ. Một là trung thành và trí tuệ. Không trung thành tất phản, không trí tuệ tất lầm. Hai là đoàn kết và kỷ cương. Không đoàn kết tất tan; không kỷ cương tất loạn. Ba là dũng khí và khiêm cung. Không dũng khí tất hèn, không khiêm cung tất bại. Bốn là trung thực và giản dị. Không trung thực tất cùng, không giản dị tất mục. Năm là, liêm chính và danh dự. Không liêm chính tất tàn, không danh dự tất nhục. Sáu là tín nghĩa và nêu gương. Không tín nghĩa tất vong, không nêu gương tất lụi. Bảy là tình thương và trách nhiệm. Không tình thương tất diệt, không trách nhiệm tất phế. Tám là khắc kỷ và bao dung. Không khắc kỷ tất buông thả, không bao dung tất hẹp hòi. Chín là khai tâm và hội nhập. Không khai tâm tất thúc thủ, không hội nhập tất cô độc.

Đảng ta là Đảng cách mạng và Đảng hành động. Văn hóa của đảng viên phải là văn hóa hành động. Và, đây chính là “hàn thử biểu” về vị trí tiên phong, năng lực ngang tầm, hành động dẫn dắt và phẩm giá tỏa sáng khẳng định nhân cách của mỗi đảng viên trên cương vị cụ thể trong mắt Nhân dân và xã hội. Vì vậy, phương châm thực thi văn hóa của đảng viên đảng là: Nói là làm; Đồng bộ và thống nhất; Kiên trì và cụ thể; Tự soi và tự sửa.

(22) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.303.

(23) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.301-302.