Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Bài 1: Mở đường cho tư duy lập pháp mới, xây dựng hệ thống pháp luật mới

Thanh Hà - Vi Hoa - Thanh Mai - Chi An. Trung Hiếu. Trình bày: Duy Thông • 27/10/2025 13:30

Ra đời trong thời khắc đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới – kỷ nguyên số, hội nhập sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu khốc liệt, Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, mang sứ mệnh mở đường trong dòng chảy đổi mới của dân tộc.

---

Phát biểu tại phiên thảo luận tại tổ tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XV, chiều 17/5, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ: Cần thay đổi tư duy từ pháp luật quản lý sang pháp luật phục vụ và kiến tạo phát triển. Luật pháp không chỉ để kiểm soát mà phải mở đường, khuyến khích sáng tạo, khơi thông sức dân. Pháp luật cũng phải có tính dự báo cao, đi trước một bước, định hướng cho một xã hội tương lai. Việc thi hành pháp luật phải nghiêm minh, công bằng, thực chất.

---

Khi khoa học – công nghệ, dữ liệu và tri thức trở thành nguồn lực vàng, pháp luật không còn chỉ là “hàng rào điều chỉnh hành vi”, mà phải là hành lang mở, khuyến khích sáng tạo, thúc đẩy đổi mới và kiến tạo phát triển. Cùng với Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, Nghị quyết 68 -NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 70 -NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân thì Nghị quyết 66 được coi như trái tim của các nghị quyết “trụ cột” làm nên nhịp đập mạnh mẽ của một Việt Nam vươn mình trong kỷ nguyên mới.

Đưa pháp luật trở thành động lực phát triển và trụ cột quản trị quốc gia

Đổi mới lập pháp chính là một đột phá chiến lược, bảo đảm cho mọi quyết sách sáng tạo và cách mạng của Đảng được cụ thể hóa, đi vào đời sống nhanh nhất, hiệu quả nhất. Nghị quyết 66 vì thế không đơn thuần là một định hướng mà còn là nền tảng đổi mới. Nó mang tính “mệnh lệnh hành động”, đặt ra yêu cầu vừa cấp bách, vừa lâu dài, đưa pháp luật trở thành động lực phát triển và trụ cột quản trị quốc gia.

Tinh thần cốt lõi của Nghị quyết 66 thể hiện tầm nhìn xa, trông rộng, tổng kết thực tiễn xây dựng pháp luật sâu sắc và dẫn dắt thực tiễn bằng quyết định dứt khoát, nhanh và mạnh mẽ: Một là, pháp luật phải “đi trước một bước”, khắc phục tình trạng “nước đến chân mới nhảy” trong chính sách. Hai là, thể chế phải rõ – minh bạch – dễ thi hành, giảm tối đa tình trạng chồng chéo, xung đột giữa các luật. Ba là, trách nhiệm giải trình và giám sát phải gắn chặt từ khâu ban hành đến tổ chức thực hiện. Bốn là, đổi mới công tác lập pháp được xác định là đột phá chiến lược, là "đột phá của đột phá".

Theo PGS. TS Đinh Dũng Sỹ, Chuyên gia pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam: Trong các nhiệm vụ, giải pháp được chỉ ra tại Nghị quyết số 66-NQ/TW chúng ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển; tạo lập một quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật dân chủ, chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả; thực hiện cơ chế tài chính đặc biệt cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi đầu tư cho công tác xây dựng chính sách, pháp luật là đầu tư cho phát triển.

Những bước đột phá không chỉ phù hợp với yêu cầu phát triển giai đoạn mới mà còn là “chìa khóa vàng” cho phát triển nhanh và bền vững, để Việt Nam vươn tới mục tiêu trở thành nước công nghiệp phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Chính vì vậy, thể chế phải thực sự “thông thoáng” và là con đường cho “hành động mạnh mẽ”. Và lộ trình thể chế hóa Nghị quyết 66 thực sự là những bước tiến vượt bậc!

Làm luật bằng một cách mới, nhanh gọn, minh bạch và giám sát đến cùng

BẢNG DỮ LIỆU THAM KHẢO SO SÁNH TIẾN ĐỘ
ĐỔI MỚI CÔNG TÁC XÂY DỰNG LUẬT

Ngay sau khi Trung ương ban hành Nghị quyết 66, Quốc hội Khóa XV đã có bước đi mạnh mẽ, kịp thời. Chỉ chưa đầy một tháng, ngày 16/5/2025, Đảng ủy Quốc hội ban hành Kế hoạch 28-KH/ĐUQH 2025 triển khai thực hiện Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Ngày 17/5/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết 197/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt, tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Ngày 24/6/2025, Quốc hội cũng ban hành Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật nhằm tháo gỡ, khắc phục nhanh những “điểm nghẽn” về thể chế cản trở sự phát triển.

Đây là lần đầu tiên Quốc hội có nghị quyết riêng về cơ chế đặc biệt cho công tác lập pháp – thi hành pháp luật. Chúng ta không chỉ làm luật, mà còn làm luật bằng một cách mới, với quy trình nhanh gọn, minh bạch và giám sát từ khâu ban hành cho đến kết quả thực hiện cuối cùng.

---

"Nghị quyết 197/2025/QH15 của Quốc hội đã kịp thời thể chế hóa ngay các quyết sách của Nghị quyết 66-NQ/TW, tháo gỡ ngay những vướng mắc, bất cập về cơ chế tài chính, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, chuyển đổi số trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật."

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn

---

Nghị quyết 197/2025/QH15 thực sự tạo “cơ chế đặc biệt” mà điểm nhấn chính là: Rút ngắn các khâu trong quy trình lập pháp nhưng tăng cường đánh giá tác động; Huy động thêm nguồn lực từ các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp để “đặt hàng” chính sách. Yêu cầu không nợ đọng văn bản dưới luật – căn bệnh kéo dài nhiều năm qua. Quy trình mới, tư duy mới chính là chú trọng nội dung luật thiết thực, hiệu quả, giữ nguyên tắc nhưng sống động, thực tiễn, kiến tạo hành lang pháp lý cho phát triển. Và đặt ra mục tiêu, lộ trình khắc phục tồn tại quyết liệt và mạnh mẽ.

Nhấn mạnh điểm khác biệt căn bản từ Nghị quyết 197/2025/QH15 nằm ở chuyển trọng tâm từ quy trình hành chính sang quy trình sáng tạo chính sách, Tiến sĩ Trần Hồng Nguyên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhận định: Trước đây, nhiều dự án luật chủ yếu được khởi thảo trong phạm vi cơ quan nhà nước, dẫn đến hạn chế trong tiếp cận thông tin thực tiễn và thiếu góc nhìn đa ngành. Nay, Quốc hội đã tạo hành lang pháp lý để các cơ quan, tổ chức nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, đại biểu Quốc hội và kể cả người dân có thể tham gia từ khâu đề xuất, đánh giá, đến soạn thảo dự luật.

“

Điểm khác biệt căn bản từ Nghị quyết 197/2025/QH15 nằm ở chuyển trọng tâm từ quy trình hành chính sang quy trình sáng tạo chính sách.

Tiến sĩ Trần Hồng Nguyên
Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật
và Tư pháp của Quốc hội

Trong thực thi Nghị quyết 66, Chính phủ cũng đã chủ động, phối hợp chặt chẽ, đồng hành cùng cơ quan lập pháp. Cũng ngày 17/5/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 140/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị. Ngay sau đó, các bộ, ngành đồng loạt vào cuộc. Bộ Tư pháp công bố chương trình hành động ưu tiên ứng dụng AI vào quy trình soạn thảo, thẩm định văn bản. Bộ Công Thương ra quyết định cải tiến quy trình rà soát thủ tục hành chính, tích hợp dữ liệu pháp luật với Cổng dịch vụ công. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai đánh giá tác động chính sách văn hóa – du lịch bằng phương pháp phân tích dữ liệu lớn (big data)…

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XV được xem là kỳ họp của đổi mới tư duy lập pháp, của những quyết định đột phá. Không chỉ thông qua hàng loạt đạo luật quan trọng như: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Luật Việc làm, Luật Năng lượng nguyên tử, Luật Đường sắt… Quốc hội còn ban hành nghị quyết giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng, áp dụng cho đa số nhóm hàng hóa, dịch vụ (còn 8%), trừ một số lĩnh vực như viễn thông, tài chính – ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, kinh doanh bất động sản, sản phẩm kim loại... Thông điệp được khẳng định rõ: lập pháp không chỉ để có luật, mà là để thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm an sinh và tạo động lực phát triển kinh tế mạnh mẽ.

Tầm nhìn chiến lược cho hoạt động lập pháp, lập quy

Có thể thấy sự đột phá trong cơ chế vận hành từ “chính sách đến cuộc sống”. Nghị quyết 66 với tầm nhìn chiến lược, sâu rộng nhưng rất cụ thể, rõ ràng và việc thể chế hóa thành pháp luật, chỉ đạo triển khai thực hiện cũng rất bài bản, khẩn trương. Kết quả ban đầu khởi sắc: Tốc độ ban hành văn bản tăng, chất lượng đánh giá tác động được cải thiện; Một số văn bản luật – dưới luật đã “ăn khớp” hơn, giảm chồng chéo; Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành đã hình thành cơ chế phối hợp nhịp nhàng, giảm độ trễ chính sách.

“

“Trong các nhiệm vụ, giải pháp được chỉ ra tại Nghị quyết số 66-NQ/TW, chúng ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển.”

PGS. TS Đinh Dũng Sỹ
Chuyên gia pháp luật,
Hội Luật gia Việt Nam

Sự vận hành Nghị quyết 66 cho thấy vai trò lãnh đạo của Đảng; thể chế hóa pháp luật của Quốc hội và sự đồng hành triển khai thực hiện của Chính phủ ngày càng minh bạch, rõ ràng trong đổi mới tư duy và hành động lập pháp.

Tuy nhiên, thách thức trong quá trình đổi mới tư duy lập pháp là rất lớn. Có thể kể đến như: Thói quen “an toàn”, “theo truyền thống”, ngại đổi mới của một số cơ quan soạn thảo; Sự thiếu đồng bộ giữa luật và văn bản dưới luật; Chất lượng nhân lực pháp chế còn chênh lệch giữa Trung ương – địa phương, các bộ ngành... Những thách thức như vậy không dễ gì thay đổi một sớm một chiều nếu đội ngũ cán bộ tham gia quy trình lập pháp không tự đổi mới mạnh mẽ, theo kịp những bước đột phá tư duy lập pháp mà Đảng đã chỉ ra.

Để thực hiện những bước đổi mới, đột phá trong tư duy và vận hành cỗ máy tham gia xây dựng pháp luật, trước hết cần: Đổi mới quy trình lập pháp ngay trong quá trình phân tích, xây dựng chính sách mới cần tăng cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox); Mạnh dạn đầu tư nguồn nhân lực, xây dựng đội ngũ pháp chế chuyên nghiệp, liên ngành; Đặc biệt cần ứng dụng công nghệ số, phát triển “hệ sinh thái pháp luật số” với cơ sở dữ liệu liên thông. Và cuối cùng là giám sát đến cùng, Quốc hội cần cơ chế theo dõi việc ban hành văn bản dưới luật theo từng tháng, từng quý.

Nghị quyết 66-NQ/TW đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tư duy và phương thức lập pháp – đưa pháp luật trở thành động lực phát triển, không chỉ là công cụ quản lý. Dưới sự dẫn dắt của Quốc hội Khóa XV, “lời hiệu triệu” của Tổng Bí thư Tô Lâm – đưa pháp luật đi trước một bước – đang được cụ thể hóa bằng hành động và quyết sách mạnh mẽ. Khi toàn hệ thống chính trị cùng vào cuộc, đổi mới lập pháp không còn là khẩu hiệu, mà là mệnh lệnh của thực tiễn. Và chỉ bằng giám sát đến cùng, hành động đến cùng, nghị quyết mới thật sự đi vào cuộc sống, biến khát vọng phát triển thành hiện thực.

“

Tác giả: Thanh Hà - Vi Hoa - Thanh Mai - Chi An - Trung Hiếu
Trình bày: Duy Thông