Áp lực bủa vây, Hamas đứng trước “lằn ranh đỏ” cuối cùng

Sau hai năm xung đột đẫm máu, Hamas đang đứng trước một bước ngoặt mang tính sống còn: Chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ đề xuất để đổi lấy việc từ bỏ vũ khí và chấm dứt vai trò trong tương lai tại Gaza, hoặc tiếp tục đối đầu và đối diện nguy cơ bị xóa sổ về quân sự.

Một nguồn tin am hiểu nội bộ Hamas mô tả đây là “thời khắc sinh tử” đối với tổ chức vốn nhiều thập kỷ dựa vào sự thách thức cứng rắn để duy trì ảnh hưởng này. Các lãnh đạo Hamas cho biết đang nghiên cứu kế hoạch ngừng bắn do Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố hồi đầu tuần, vốn đã nhận được sự ủng hộ của Israel và nhiều quốc gia Ảrập.

Áp lực từ mọi phía

Hamas chính là tác nhân khơi mào cuộc xung đột ở Dải Gaza bằng vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel. Kể từ đó, phần lớn Gaza đã bị san phẳng, hơn 66.000 người Palestine thiệt mạng theo thống kê địa phương, Liên Hợp Quốc xác nhận nạn đói ở khu vực phía Bắc, và hơn 90% dân số bị buộc phải di dời nhiều lần.

Trong bối cảnh đó, Hamas ngày càng bị cô lập. Tại Gaza, nhiều người dân quy trách nhiệm cho tổ chức đã khiến họ gánh chịu sức mạnh hủy diệt của Israel. Trên bình diện khu vực, ngay cả những đồng minh truyền thống như Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ cũng gây sức ép buộc Hamas chấp thuận kế hoạch. Trên mạng xã hội, không ít người dân Gaza mệt mỏi vì chiến tranh công khai kêu gọi Hamas phải chấm dứt.

“Thực trạng nhân đạo đã đến mức thảm khốc và chúng tôi biết Tổng thống Donald Trump đã bật đèn xanh cho Israel tiếp tục nếu kế hoạch bị bác bỏ”, ông Mustafa Ibrahim, nhà phân tích chính trị tại Gaza nhận định. Nhà thơ Nima Hasan cũng viết rằng, Hamas nên đồng ý lần này: “Cuộc phiêu lưu của Hamas đã đi đến hồi kết. Càng chần chừ, tổn thất càng lớn”.

“Lằn ranh đỏ” của Hamas

Từ khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2006, Hamas luôn phải thích ứng với các thực tế khắc nghiệt: Sự phong tỏa của Israel, nhiều cuộc xung đột, ám sát lãnh đạo. Tổ chức này vừa là phong trào kháng chiến vũ trang, vừa là lực lượng chính trị, vừa là chính quyền cai trị bằng "bàn tay sắt".

Nhóm này vẫn luôn khẳng định việc giải giáp chỉ có thể đặt ra trong bối cảnh thành lập một nhà nước Palestine độc lập - điều mà Israel khẳng định không bao giờ cho phép. “Chính vì vậy, đây thực sự là thời khắc định đoạt số phận của nhóm vũ trang này”, ông Amjad Iraqi, chuyên gia tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế nhận xét. “Hamas biết họ đã bị đánh bại nặng nề, nhưng vẫn tìm cách tồn tại như một phong trào”.

Sau gần 2 năm xung đột, Israel tuyên bố đã phá hủy phần lớn năng lực quân sự của Hamas, tiêu diệt hàng nghìn tay súng cùng nhiều chỉ huy chủ chốt, trong đó có Yahya Sinwar - người được coi là kiến trúc sư vụ tấn công 7/10. Trong số ban lãnh đạo quân sự trước chiến tranh, chỉ còn Izz al-Din al-Haddad còn sống.

Tuy nhiên, Hamas vẫn giữ được cơ chế chỉ huy, bổ nhiệm lãnh đạo mới và chuyển sang chiến thuật du kích. “Hamas yếu hơn nhiều so với ngày 7/10, nhưng vẫn là lực lượng thống trị ở Gaza, không chỉ về quân sự mà cả quản trị”, ông Michael Milshtein, cựu sĩ quan tình báo Israel nhận định.

Thực tế, trong bối cảnh tổn thất nặng nề, Hamas vẫn thu hút được hàng nghìn thanh niên Gaza tham gia lực lượng vũ trang vì phẫn nộ trước các cuộc tấn công dồn dập của Israel, dù khả năng huấn luyện của họ bị đánh giá thấp hơn thế hệ trước.

Nếu chấp nhận kế hoạch của Mỹ, Hamas sẽ buộc phải từ bỏ mọi vai trò trực tiếp hay gián tiếp trong chính quyền Gaza. Một số nhà đàm phán cho biết Hamas đang tìm kiếm “làm rõ, cam kết và điều chỉnh” liên quan đến thời hạn Israel rút quân, bảo đảm chấm dứt chiến tranh vĩnh viễn và định nghĩa về giải giáp.

Thời khắc phải quyết định

Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố chỉ dành cho Hamas vài ngày để đưa ra phản hồi. Sức ép ngày một gia tăng với Hamas khi các quốc gia Ảrập và Hồi giáo, từ Qatar, Jordan, Ai Cập, Ảrập Xêút, Các Tiểu vương quốc Ảrập thống nhất (UAE) đến Thổ Nhĩ Kỳ đều lên tiếng ủng hộ kế hoạch này, trong khi Israel sẵn sàng tiếp tục chiến dịch quân sự nếu thỏa thuận bị bác bỏ.

“Hậu quả của việc từ chối sẽ là thảm khốc đối với Hamas và cả người Palestine”, giáo sư Mkhaimar Abusada, Đại học Al-Azhar ở Gaza nhận định. Trong khi đó một nhà ngoại giao Ảrập cho rằng: “Hamas đang chịu áp lực khổng lồ phải đồng ý với thỏa thuận, bất kể họ cho rằng điều kiện có tồi tệ đến thế nào. Nếu bác bỏ, họ có thể mất nốt phần hậu thuẫn ít ỏi còn lại”.

Với một Gaza kiệt quệ sau hai năm xung đột và sức ép của cộng đồng quốc tế, Hamas sẽ phải cân nhắc giữa việc giữ vững “lằn ranh đỏ” hay chấp nhận nhượng bộ để tồn tại. Theo các chuyên gia, dù chọn lựa con đường nào, quyết định lần này vẫn sẽ là bước ngoặt mang tính định hình, không chỉ đối với số phận của nhóm phiến quân này mà còn cho toàn bộ tiến trình tương lai của Palestine và sự ổn định của Trung Đông.