Anh công nhận Palestine hơn một thế kỷ sau Tuyên bố Balfour

Quyết định được mong đợi

Sáng kiến ​​phối hợp từ ba quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung và các đồng minh lâu năm phản ánh sự phẫn nộ ngày càng tăng trước hành động tiến hành chiến tranh của Israel ở Gaza và các bước mà Chính phủ Israel thực hiện nhằm ngăn chặn những nỗ lực thành lập một nhà nước Palestine, bao gồm cả việc tiếp tục mở rộng các khu định cư ở Bờ Tây.

Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết, Vương quốc Anh chính thức công nhận Nhà nước Palestine bất chấp sự phản đối kịch liệt từ Mỹ và Israel. Trong một tuyên bố hôm 21/9, ông Starmer cho biết, động thái này là một phần của tiến trình chấm dứt xung đột ở Gaza và góp phần thúc đẩy hòa bình lâu dài giữa Israel và Palestine.

Thủ tướng Anh Keir Starmer, người đang phải đối mặt với áp lực phải có lập trường cứng rắn hơn đối với Israel trong nội bộ Công đảng cầm quyền của mình về tình hình ngày càng xấu đi ở Gaza, cho rằng, động thái của Anh nhằm "khôi phục hy vọng hòa bình cho người Palestine và người Israel". Ông khẳng định đây không phải là phần thưởng dành cho Hamas, tổ chức đứng sau vụ tấn công ngày 7/10/2023, trong đó các chiến binh này đã giết hại khoảng 1.200 người và bắt cóc 251 người khác.

“Hôm nay, để khơi dậy hy vọng về hòa bình và giải pháp hai nhà nước, với tư cách là Thủ tướng, tôi xin tuyên bố rõ ràng rằng Vương quốc Anh chính thức công nhận Nhà nước Palestine”, ông Starmer phát biểu trong một thông điệp video. “Chúng tôi đã công nhận Nhà nước Israel hơn 75 năm trước là quê hương của người Do Thái. Hôm nay, chúng tôi cùng hơn 150 quốc gia khác cũng công nhận Nhà nước Palestine”.

Vào cuối ngày 21/9, Bồ Đào Nha cũng tuyên bố công nhận một nhà nước Palestine.

Thông báo của Anh đã được nhiều người mong đợi bởi ngay từ tháng 7, Thủ tướng Starmer đã tuyên bố Anh sẽ công nhận nhà nước Palestine. Dự kiến ​​sẽ có thêm nhiều quốc gia tham gia danh sách công nhận nhà nước Palestine tại Đại hội đồng LHQ trong tuần này, bao gồm Pháp - một trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an.

Phản ứng của Palestine và Israel

Những động thái của ba nước đã khiến Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố rằng, việc thành lập một nhà nước Palestine "sẽ không xảy ra". Ông Netanyahu đã chỉ trích ba nước trên, coi đây là hành động trao "phần thưởng" cho Hamas.

Thủ tướng Netanyahu, người dự kiến ​​sẽ có bài phát biểu trước Đại hội đồng vào ngày 26/9 trước khi gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng cho biết, ông sẽ công bố phản ứng của Israel sau chuyến đi.

Ông đã đe dọa sẽ thực hiện các bước đi đơn phương, bao gồm cả khả năng sáp nhập một phần Bờ Tây, để đáp trả việc các nhà lãnh đạo thế giới công nhận Nhà nước Palestine.

Về phần mình, Hamas hoan nghênh quyết định này, gọi đây là "kết quả chính đáng cho cuộc đấu tranh, sự kiên định và hy sinh của nhân dân chúng tôi trên con đường giải phóng và trở về".

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas cho biết, thông báo của Vương quốc Anh là một bước quan trọng hướng tới việc đạt được "hòa bình công bằng và lâu dài trong khu vực dựa trên giải pháp hai nhà nước", hãng thông tấn chính thức của Palestine Wafa cho biết.

Duyên nợ lịch sử

Anh và Pháp có vai trò lịch sử trong chính trị Trung Đông hơn 100 năm qua, khi tham gia phân chia khu vực này sau thất bại của Đế chế Ottoman trong Thế chiến thứ nhất.

Trong khuôn khổ của sự phân chia đó, Vương quốc Anh trở thành chính quyền ủy trị vùng đất lúc bấy giờ là Palestine. Vương quốc Anh cũng là tác giả của Tuyên bố Balfour năm 1917, ủng hộ việc thành lập “một tổ quốc cho người Do Thái" trên vùng lãnh thổ Palestine.

Chính phủ Anh khi đó cho biết, họ ra Tuyên bố Balfour xuất phát từ sự cảm thông với người Do Thái bị đàn áp, sống rải rác trên khắp thế giới, đồng thời để trả ơn cho người Do Thái đã ủng hộ và giúp đỡ quân đội Anh và đồng minh trong thế chiến thứ nhất chống lại Đế chế Ottoman.

Tuyên bố Balfour đã ủng hộ một tổ quốc cho người Do Thái ở Palestine, vào thời điểm đó chỉ có khoảng 50.000 người trong tổng số khoảng 12 triệu người Do Thái trên thế giới, trong khi có 650 ngàn người Ảrập sinh cơ lập nghiệp ở đây hàng ngàn năm.

Tuyên bố Balfour đã không đề cập đến cộng đồng người Ảrập này, chỉ công nhận một số quyền dân sự, tôn giáo của họ và hoàn toàn không đề cập đến các quyền chính trị, kinh tế và hành chính của số người này. Người Ảrập và Palestine gọi Tuyên bố Balfour là “lời hứa của người không có gì trong tay cho người không xứng đáng được nhận”.

Thay đổi lập trường của Anh

Quyết định công nhận Nhà nước Palestine là sự thay đổi lập trường đối ngoại quan trọng của Anh. Trong nhiều thập kỷ, Vương quốc Anh đã ủng hộ một nhà nước Palestine độc ​​lập cùng với Israel, nhưng nhấn mạnh rằng sự công nhận phải là một phần của kế hoạch hòa bình để đạt được giải pháp hai nhà nước. Tuy nhiên, họ ngày càng nhận thấy một giải pháp như vậy gần như bất khả thi. Trong hai năm qua, cuộc tấn công của Israel vào Gaza đã khiến hầu hết dân số phải di dời, hơn 65.000 người thiệt mạng và gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo thảm khốc, bao gồm cả nạn đói ở Thành phố Gaza.

Một điều nữa khiến Anh Quốc lo ngại là chính phủ Israel đã ráo riết mở rộng các khu định cư ở Bờ Tây, vùng đất mà người Palestine muốn xây dựng cho nhà nước tương lai của họ. Phần lớn thế giới coi việc Israel chiếm đóng Bờ Tây, vốn bề ngoài do chính quyền Palestine quản lý, là bất hợp pháp.

Olivia O'Sullivan, Giám đốc Chương trình Vương quốc Anh trên thế giới tại tổ chức tư vấn Chatham House có trụ sở tại London, cho biết: "Động thái này có ý nghĩa biểu tượng và lịch sử, làm rõ mối quan ngại của Vương quốc Anh về sự tồn tại của giải pháp hai nhà nước".

Tuy nhiên, động thái này, được nhìn nhận như một hành động mang tính biểu tượng nhiều hơn là có tác động trên thực tế. “Việc Pháp và Anh công nhận Palestine là rất quan trọng vì di sản của sự can dự của hai nước này vào Trung Đông”, Burcu Ozcelik, nghiên cứu viên cao cấp về An ninh Trung Đông tại Viện Royal United Services có trụ sở tại London cho biết. “Nhưng nếu Mỹ không tham gia vào ý tưởng về một nhà nước Palestine, tôi nghĩ sẽ rất ít có khả năng đưa đến thay đổi trên thực tế”.

Husam Zomlot, người đứng đầu phái bộ Palestine tại Anh nói với BBC rằng, việc Anh quyết định công nhận Nhà nước Palestine sẽ sửa chữa sai lầm thời chế độ ủy trị khi nước Anh phủ nhận sự tồn tại của chúng tôi từ 108 năm trước, vào năm 1917", ông nói. "Và tôi nghĩ hôm nay, người dân Anh nên kỷ niệm ngày mà lịch sử đang được sửa chữa”.