AI và Robot Mở ra kỷ nguyên vật liệu xanh, đô thị thông minh

Các nhà khoa học trẻ được vinh danh năm nay đang tập trung nghiên cứu, giải quyết các thách thức cấp bách của Việt Nam và toàn cầu về biến đổi khí hậu, sức khỏe con người và phát triển bền vững.

Với sự đồng hành của các doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Tân Hiệp Phát trong suốt 22 năm là minh chứng cụ thể cho nỗ lực hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, nhằm đột phá phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một Việt Nam xanh, thông minh và bền vững trong kỷ nguyên mới.

Trong số các tài năng trẻ được vinh danh, TS. Lê Duy Dũng (Đại học VinUni) là một điểm sáng nổi bật với việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI) để giải quyết bài toán nóng hổi của các đô thị lớn: đảm bảo chất lượng không khí và tối ưu hóa năng lượng cho các công trình xanh. Trở về Việt Nam sau thời gian nghiên cứu và làm việc thành công tại nước ngoài (từng là Nhà khoa học dữ liệu cấp cao tại Grab, và có học bổng, giải thưởng tại Đại học Quản lý Singapore - SMU), TS. Dũng đại diện cho thế hệ khoa học trẻ lựa chọn cống hiến tri thức tiên tiến để phục vụ đất nước.

TS. Lê Duy Dũng đã kiên định theo đuổi con đường ứng dụng AI vào các vấn đề thực tiễn, dù phải đối mặt với nhiều lần từ chối và đánh giá khắt khe từ cơ chế phản biện khoa học. Một trong những dự án đột phá của anh là "Phát triển hệ thống quản lý chất lượng không khí tiên tiến dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo dành cho các phòng đa năng có nhiều người sử dụng". Sau hai năm theo đuổi, đề tài này đã được quỹ nghiên cứu chấp thuận vào năm 2024.

Cốt lõi của ý tưởng là sự kết hợp giữa AI, cảm biến IoT và mô phỏng số (Digital Twin/CFD) để đưa ra các giải pháp vận hành thông minh cho hệ thống điều hòa không khí (HVAC) ở không gian đông người như văn phòng, trường học, hay bệnh viện. Hệ thống này không chỉ dự đoán chất lượng không khí và tiêu thụ điện năng mà còn tối ưu hóa vận hành, giúp đồng thời tiết kiệm điện năng, giảm chi phí và bảo vệ sức khỏe con người trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Mở rộng phạm vi nghiên cứu liên ngành, TS. Lê Duy Dũng và cộng sự tại Đại học VinUni đang thúc đẩy việc tích hợp AI và robot tự động trong tổng hợp vật liệu xanh. Quy trình này sử dụng AI để khai thác tri thức từ kho dữ liệu khoa học khổng lồ, kết hợp robot thực nghiệm và học máy để khám phá nhanh chóng các vật liệu mới thân thiện với môi trường. Phương pháp này giúp rút ngắn đáng kể thời gian khám phá từ vài tuần xuống chỉ còn vài giờ, đồng thời giảm phát thải độc hại và thay thế hóa chất nguy hiểm bằng nguyên liệu an toàn hơn.

TS. Dũng tin rằng sự giao thoa giữa trí tuệ nhân tạo và định hướng phát triển bền vững sẽ tạo ra những tác động lâu dài, mang lại giải pháp thiết thực cho cộng đồng, từ việc xây dựng không gian sống trong lành hơn đến thúc đẩy ngành công nghiệp xanh. Anh chọn phương châm "chậm lại, nhìn rộng ra để thấy kỹ những chi tiết quan trọng", tập trung vào việc phát hiện và nghiên cứu tác động của AI trong việc giải quyết các vấn đề lớn của quốc gia.

Tâm sự về kinh nghiệm khoa học, TS. Dũng chia sẻ bí quyết vượt qua áp lực là kiên định với định hướng nghiên cứu có ý nghĩa và tin tưởng vào hành trình riêng của mình, thay vì so sánh bản thân với thành công của người khác. Anh nhấn mạnh rằng chỉ khi khoa học bước ra khỏi phòng thí nghiệm, thấu hiểu "ngôn ngữ" và nhu cầu của đồng nghiệp liên ngành, và chạm tới thực tiễn, nó mới thực sự phát huy hết giá trị. Tinh thần cho đi và tiếp nối này, cùng với sự đồng hành của các doanh nghiệp như Tân Hiệp Phát trong việc nuôi dưỡng nguồn nhân lực tài năng, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của khoa học – công nghệ Việt Nam.