AI - trợ lý đắc lực của báo chí

Trong kỷ nguyên số, AI không còn là lĩnh vực nghiên cứu riêng biệt, mà đã trở thành một công nghệ chủ đạo, định hình lại cách thức vận hành của tất cả các ngành, trong đó báo chí và truyền thông là lĩnh vực chịu tác động trực tiếp và sâu rộng. Từ một công cụ hỗ trợ, AI từng bước trở thành “trợ lý” đắc lực cho báo chí, góp phần thay đổi quy trình tác nghiệp truyền thống.

Mặc dù công cụ này đặt ra không ít thách thức về độ chính xác, minh bạch, công bằng, bảo mật thông tin cá nhân và quyền sở hữu trí tuệ, song nhiều tòa soạn trên thế giới đã và đang chủ động triển khai các mô hình tích hợp AI, xác lập bốn trụ cột chiến lược để báo chí thực sự bước vào thời đại số một cách vững vàng.

Hỗ trợ thu thập tin tức: từ tìm kiếm đến dự đoán

AI có thể trở thành cánh tay nối dài của các nhà báo trong việc phát hiện chủ đề, thu thập, xử lý và tổ chức thông tin. Những phần mềm ứng dụng công nghệ AI hiện nay có khả năng theo dõi sự kiện, trích xuất dữ liệu, xác định xu hướng và kết nối các vấn đề tưởng chừng rời rạc.

“

Không chỉ tổng hợp thông tin, AI còn gợi mở những câu chuyện chưa ai kể.

Không dừng lại ở đó, các mô hình AI còn có thể dự đoán chủ đề tiềm năng, giúp phóng viên phát hiện những “khoảng trống” trong dòng chảy tin tức. Ví dụ, AI có thể nhận diện điểm bất thường trong các báo cáo kiểm toán, từ đó gợi ý cho các tuyến bài điều tra, hoặc trích xuất nội dung nổi bật từ video để phục vụ sản xuất bản tin nhanh, ngắn gọn, hấp dẫn.

Dĩ nhiên, vai trò quyết định vẫn thuộc về con người. Các biên tập viên và nhà báo sẽ kiểm chứng, xác thực thông tin, viết tóm tắt và dẫn nguồn từ những tài liệu gốc có liên quan.

Sản xuất nội dung: tối ưu hóa và cá nhân hóa

AI đang giúp nâng cao hiệu suất sản xuất nội dung số, đáp ứng các tiêu chí ngày càng cao về tính thời sự, tính tương tác và sự đồng bộ trên nhiều nền tảng trong hệ sinh thái số.

Cụ thể, các công cụ AI hỗ trợ phóng viên hiệu đính bài viết, gợi ý tiêu đề, dàn ý và đưa ra đề xuất cho các thể loại nội dung khác nhau. Trong báo chí điều tra, AI giúp sàng lọc và xử lý khối lượng dữ liệu lớn; đồng thời có thể chuyển đổi bài viết thành phiên bản âm thanh, phục vụ nhu cầu tiếp cận đa phương tiện của công chúng.

AI cũng được dùng để phát hiện nội dung giả mạo (deepfake), tuy nhiên cần nhấn mạnh rằng công cụ này chỉ là bước khởi đầu trong quy trình xác minh thông tin, vốn vẫn cần sự thận trọng và kinh nghiệm của con người.

Tăng cường tương tác và trải nghiệm người đọc

Khi các ấn phẩm cạnh tranh để thu hút và giữ chân độc giả, các tính năng do AI hỗ trợ như tạo bản tóm tắt bài viết, gợi ý nội dung liên quan hay cá nhân hóa trải nghiệm đang ngày càng phát huy tác dụng.

“

AI không thay thế nhà báo, AI đồng hành với nhà báo để vươn tới chuẩn mực mới về tốc độ, độ chính xác và chiều sâu thông tin”.

Thông qua chatbot, người đọc có thể tương tác để nhận thông tin dưới dạng tóm tắt, kèm theo danh sách các bài viết gốc phục vụ đối chiếu, kiểm chứng. Công nghệ thế hệ mới như Retrieval-Augmented Generation (RAG) giúp AI truy xuất thông tin từ kho lưu trữ để tạo ra các bản tóm lược mang tính hệ thống và chính xác hơn.

Quan trọng hơn, việc phân tích hành vi, thói quen và hành trình tiếp cận tin tức của người đọc giúp các tòa soạn cá nhân hóa đề xuất, dẫn dắt công chúng không chỉ đến những gì họ quan tâm mà cả những chủ đề họ chưa từng chú ý.

Chiến lược hợp tác win-win với các công ty công nghệ

Một thực tế không thể phủ nhận là phần lớn các tòa soạn hiện nay chưa thể phát triển hệ thống AI chuyên sâu của riêng mình, buộc phải hợp tác với các công ty công nghệ lớn. Điều này làm nảy sinh một mối quan hệ vừa hợp tác, vừa cạnh tranh, bởi các nền tảng công nghệ cũng chính là một phần của hệ sinh thái thông tin và có sức ảnh hưởng ngày càng lớn đến độc giả.

Tuy nhiên, báo chí vẫn giữ lợi thế quan trọng: AI không thể tự mình thu thập dữ liệu mới từ thực tế, không thể thay thế hoàn toàn quá trình tương tác xã hội, điều tra, trải nghiệm và phản biện của con người. Trong khi đó, các công ty công nghệ lại phụ thuộc vào nguồn dữ liệu chất lượng cao vốn đang dần khan hiếm để duy trì hiệu suất hoạt động của mô hình AI.

Điều này mở ra cơ hội để các tòa soạn chủ động thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược, bảo đảm lợi ích đôi bên. Các công ty AI chỉ có thể lựa chọn: hoặc là cùng làm việc với các cơ quan báo chí, hoặc đối mặt với nguy cơ thiếu dữ liệu huấn luyện và rủi ro pháp lý liên quan đến bản quyền.

Dù còn cần hoàn thiện hành lang pháp lý và thể chế hợp tác, nhưng tương lai chắc chắn sẽ thuộc về mô hình win-win giữa báo chí và công nghệ, nơi AI đóng vai trò là người đồng hành thông minh, chứ không thay thế con người.

Trong hành trình chuyển đổi số quốc gia, báo chí Việt Nam không đứng ngoài cuộc. Với tầm nhìn đổi mới, chiến lược tích hợp AI một cách linh hoạt và có kiểm soát, ngành báo chí hoàn toàn có thể bước lên một tầm cao mới, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.