Với chủ đề "Xây dựng một ASEAN thống nhất, bao trùm và tự cường trong một thê giơi biên động", diễn đàn đã quy tụ hơn 600 đại biểu tham gia trực tiếp, với hơn 230 đại biểu quốc tế, là các nguyên thủ quốc gia, các học giả chuyên gia. Các đại biểu đã chia sẻ những phân tích, làm rõ cả cơ hội và thách thức trước mắt và dài hạn mà Cộng đồng ASEAN phải đối mặt tròn khuôn khổ AFF 2025 - một trong những sự kiện đối ngoại nổi bật của Việt Nam trong năm nay.
Thế giới biến động đặt ASEAN trước cả cơ hội và thách thức
Trong bài phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ ra một số thách thức đối với khối, bao gồm tình phân cực chính trị; nguy cơ dân số già; cạn kiệt tài nguyên; đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng; xanh hóa sản xuất, kinh doanh và dịch vụ; và số hóa các hoạt động của con người. Tuy nhiên, bối cảnh mới cũng mở ra những cơ hội hiếm có để ASEAN khẳng định vị trí của mình và tạo ra những bước tiến đột phá. Đánh giá của Thủ tướng đã nhận được sự đồng thuận và ủng hộ từ các đại biểu tham gia diễn đàn.
Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Maris Sangiampongsa nhấn mạnh một số xu hướng ảnh hưởng đến ASEAN trong giai đoạn tới như nhân khẩu học, chuyển đổi kỹ thuật số, các mối đe dọa xuyên biên giới, dịch bệnh và biến đổi khí hậu. Ông lưu ý rằng chuyển đổi kỹ thuật số là một lĩnh vực mà ASEAN phải đặc biệt ưu tiên để bắt kịp xu hướng phát triển toàn cầu.
Củng cố vai trò trung tâm và tính tự cường của ASEAN
Giáo sư Simon Tay, Chủ tịch Viện Quan hệ Quốc tế Singapore, nhận định: Thế giới đang chứng kiến sự thoái trào trong hợp tác quốc tế. Ông cũng nhấn mạnh những thách thức đối với khu vực từ tình trạng cạnh tranh giữa các cường quốc. Trong bối cảnh đó, ASEAN cần đề cao tính tự cường để không chỉ tuân thủ "luật chơi" mà còn thiết kế ra "luật chơi".
Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Trưởng SOM ASEAN Việt Nam (2007-2014) đề xuất ASEAN, hiện diện trong một khu vực năng động với bề dày lịch sử 58 năm, tự hào với những thế mạnh độc đáo của một tập thể và là bên kết nối các khu vực, đối tác toàn cầu hàng đầu - nên tăng cường hội nhập kinh tế, củng cố khả năng phục hồi và gắn kết khu vực. ASEAN đã thành công trong quá trình hội nhập trong vài thập kỷ qua và phải nâng cấp để cải thiện kết nối nội khối và quan hệ thương mại kinh tế với các đối tác. Trong bối cảnh mới này, ASEAN phải theo kịp xu hướng chuyển đổi kỹ thuật số, chuyển đổi xanh và đổi mới.
Liên quan đến phương pháp làm việc của ASEAN, nhà ngoại giao lưu ý rằng ASEAN từ lâu đã hoạt động dựa trên sự đồng thuận và đóng góp tích cực cho công việc chung. Để tăng cường vai trò trung tâm của mình, ASEAN cần thúc đẩy các quy trình ra quyết định một cách chủ động và hiệu quả hơn, kịp thời hơn.
Đại sứ Phạm Quang Vinh gợi ý rằng khối cần duy trì tham vấn và tiếp tục trao đổi nội bộ cũng như với các đối tác khác.
ASEAN có cơ hội tuyệt vời trong dẫn đầu về AI
Cùng với những thách thức truyền thống và phi truyền thống, sự xuất hiện của các công nghệ đột phá đã buộc các chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân phải cố gắng thích nghi. Tại phiên họp toàn thể với chủ đề quản lý các công nghệ mới nổi để đảm bảo an ninh toàn diện, các đại biểu đã chia sẻ quan điểm chung rằng việc xây dựng một ASEAN thống nhất, toàn diện và kiên cường đòi hỏi các giải pháp để quản lý hiệu quả các công nghệ mới như AI để phục vụ lợi ích của người dân đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững trong khu vực.
Theo Giáo sư Matthias C. Kettemann từ Đại học Innsbruck (Áo), ASEAN có cơ hội tuyệt vời để dẫn đầu trong quản trị AI và AI cũng như xây dựng một khuôn khổ pháp lý toàn cầu cho quản trị AI nhằm đảm bảo việc sử dụng AI tuân thủ các nguyên tắc đạo đức trong khi theo đuổi các sáng kiến kỹ thuật số toàn cầu.
Để ASEAN có thể hài hòa các lợi ích của AI và đảm bảo tích hợp AI liền mạch, cần tăng cường tính minh bạch của AI mà không cản trở sự đổi mới. Ông nói thêm rằng các nhà hoạch định chính sách cần cung cấp các công cụ pháp lý rõ ràng để xác định trách nhiệm áp dụng công nghệ.
Sự kiện diễn ra vào thời điểm đặc biệt khi ASEAN đánh dấu 10 năm hình thành Cộng đồng, 30 năm Việt Nam gia nhập “mái nhà chung”, đồng thời thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 để hướng tới một kỷ nguyên mới.
Khép lại hai ngày làm việc, AFF 2025 tiếp tục củng cố "thương hiệu" của mình như một điểm gặp gỡ cho các cuộc thảo luận sôi nổi về các chủ đề mà ASEAN phải đối mặt trong hành trình phát triển của mình. Những trao đổi và đề xuất đột phá tại Diễn đàn đã khẳng định vị trí trung tâm của khối trong một thế giới biến động; đóng vai trò là tài liệu tham khảo có giá trị khi ASEAN hoàn thiện chương trình chiến lược cho Tầm nhìn Cộng đồng 2045. Như Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn đánh giá: Diễn đàn như một cầu nối quan trọng giúp khu vực thích ứng nhanh chóng với các biến động quốc tế, đồng thời nhấn mạnh đây là một trong những nỗ lực giúp ASEAN tiến bước vững chắc, duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực.
