Đạo luật Giảm lạm phát (IRA): Liệu có thực sự là một bước đột phá?

Ảnh hưởng từ nguồn nước sạch...

Hơn 140 tỷ USD trong kế hoạch được thiết kế thúc đẩy nhiên liệu tái tạo và sản xuất điện sạch hơn, với kỳ vọng có thể cắt giảm 40% lượng khí thải nhà kính xuống dưới mức năm 2005 vào cuối thập kỷ này. Nhưng trong nỗ lực thúc đẩy nông nghiệp thân thiện với khí hậu lại đồng thời thúc đẩy các nhà máy tinh chế ethanol sử dụng ngô và sản xuất năng lượng dựa trên phân bón, điều này có thể vô tình làm tăng lượng phân bón và ô nhiễm phân. Các nhóm vận động môi trường coi đây là một trường hợp khẩn cấp quốc gia, sau khi họ kiểm tra các tuyến đường thuỷ tại khu vực, các chất gây ô nhiễm chính là E coli, nitrat và phosphorus (phốt pho) từ nông nghiệp. Đây là những mầm bệnh và chất gây ô nhiễm có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng cho con người.  

Với những vấn đề trên, những hậu quả dường như không lường trước được của các khoản đầu tư để giảm khí nhà kính và thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng các lựa chọn sạch hơn. Các chuyên gia đã chỉ ra rằng, có hai điều khoản cụ thể liên quan đến trang trại trong IRA sẽ ảnh hưởng đến chất lượng nước ở vùng Trung Tây. Một là sẽ khuyến khích sản xuất thêm ethanol - một loại nhiên liệu tái tạo từ ngô. Một kế hoạch khác sẽ chuyển sang hạn chế phát thải khí metal - một loại khí nhà kính mạnh, bằng cách xử lý phân do các trang trại chăn nuôi gia súc và gia cầm quy mô lớn tạo ra, và chất thải từ những thứ này có thể gây ô nhiễm đường thủy.

Kỹ sư nghiên cứu và chuyên gia về chất lượng nước tại Đại học Iowa Chris Jones cho biết, việc khuyến khích tích cực sản xuất ngô hơn trong đạo luật lại gây lo ngại vì người nông dân thường phải sử dụng nhiều phân đạm khi trồng ngô. Theo USDA, ngô là loại cây trồng được bón phân nhiều nhất ở Mỹ, chiếm 11 tỷ lb phân bón thương mại được bón cho đất nông nghiệp hàng năm, với 9 trong số 11 tỷ lb được áp dụng ở vùng trung tây. Chính phủ mong muốn tăng sản lượng ethanol từ 15 tỷ gallon vào năm 2022 lên 21 tỷ gallon trong năm nay và 23 tỷ gallon vào năm 2025, chủ yếu để đáp ứng chiến lược năng lượng quốc gia nhằm đưa ethanol trở thành nguyên liệu chính để sản xuất nhiên liệu “bền vững” cho các hãng hàng không.

Mặc dù khoản tín dụng thuế $1,01 cho một gallon được cung cấp trong luật mới là một lợi thế cho các nhà sản xuất ngô và ethanol, nhưng ethanol lại là vấn đề lớn đối với nước. Nông dân trồng ngô đã sử dụng hơn 4 tỷ lb phân bón nitơ để sản xuất nguồn cung cấp ethanol quốc gia hiện nay. Dựa trên tỷ lệ sử dụng này, việc tinh chế thêm 5 tỷ gallon ethanol có thể dẫn đến thêm 1,5 tỷ pound phân bón được bón cho các cánh đồng ở các bang trồng ngô. Điều đó sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề về chất lượng nước đang gây khó khăn cho khu vực.

Ô nhiễm chất dinh dưỡng nông nghiệp là lý do chính khiến Đạo luật Nước sạch không đạt được mục tiêu đối với vùng nước bề mặt của Mỹ. Do các miễn trừ được ghi trong Đạo luật Nước sạch, dòng chất dinh dưỡng từ các trang trại trồng trọt và các hoạt động chăn nuôi nhỏ hơn hoàn toàn không được kiểm soát. Trong khi đó, những người chăn nuôi quy mô lớn được các tiểu bang trao toàn quyền quyết định trong việc quản lý và rải phân. 

...Đến các hoạt động chăn nuôi gia súc

Ảnh hưởng của luật đối với gia súc lớn và các hoạt động chăn nuôi gia súc khác cũng rất đáng lo ngại. Các hoạt động chăn nuôi quy mô lớn của đất nước, chủ yếu tập trung ở vùng trung tây, tạo ra hàng trăm tỷ gallon phân lỏng chưa qua xử lý và hàng chục triệu tấn phân rắn rải trên đất nông nghiệp mà hầu như không được giám sát.  Vào năm 2016, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) đã xác định lượng phốt pho và nitơ thải ra từ đất nông nghiệp là “thách thức lớn nhất đối với chất lượng nước của quốc gia”.

Theo các chuyên gia chất lượng nước, đối với hàng triệu người Mỹ ở vùng trung tâm vốn đang phải đối mặt với nước bẩn, luật mới có nguy cơ khiến tình trạng ô nhiễm nước ngầm và nước mặt nghiêm trọng nhất của đất nước trở nên tồi tệ hơn. Điều này là do một đặc điểm khác của IRA là một loạt các ưu đãi về thuế để tạo ra năng lượng tái tạo từ các bể phân hủy sinh học - những bể chứa lớn nơi vi khuẩn và nhiệt giúp chuyển đổi chất thải hữu cơ thành khí metal.

Hội đồng Khí sinh học Mỹ ước tính có 2.300 bể phân hủy sinh học đang hoạt động ở Mỹ. Với các khoản tín dụng thuế trong luật khí hậu mới ước tính có thể lắp đặt thêm 15.000 chiếc nữa, bao gồm gần 8.600 chiếc ở các trang trại chăn nuôi bò sữa, lợn và gia cầm lớn. Khí metal được tạo ra có thể được sử dụng bởi các nhà sản xuất điện ở các vùng nông thôn, nhưng bể phân hủy sinh học lại không làm giảm khối lượng chất thải. Chất thải lỏng chứa các dạng phốt pho và nitơ đậm đặc hơn được sử dụng làm phân bón trên đất nông nghiệp gần nơi được sản xuất, và sẽ chảy vào nước trong vùng Trung Tây. Mặc dù máy phân hủy mang lại cho nông dân chăn nuôi một nguồn doanh thu mới, nhưng số tiền tăng thêm sẽ không dẫn đến việc mở rộng các hoạt động chăn nuôi thâm canh và tạo ra nhiều phân bón hơn.

Các chương trình bảo tồn được thúc đẩy

Đạo luật cho phép USDA tài trợ cho chương trình khí hậu thông minh trị giá 19,5 tỷ đô la, một phần trong số đó được dành cho việc “quản lý chất dinh dưỡng”. Luật cũng chia một khoản 18 tỷ đô la cho các chương trình “bảo tồn”.

Chương trình “khí hậu thông minh” chi 300 triệu USD cho các hoạt động trang trại hữu cơ và bền vững, đây là khoản đầu tư lớn nhất từng được chính phủ liên bang thực hiện cho sản xuất cây trồng và vật nuôi nhạy cảm với môi trường. Số tiền đó mặc dù đã được phân bổ cho hàng chục người trồng trọt, các dự án nghiên cứu và lập kế hoạch khác, nhưng những trang trại này cuối cùng chỉ chiếm vài nghìn mẫu trong tổng số hơn 100 triệu mẫu đất trồng trọt ở các bang Corn Belt và Great Lakes.

Hầu hết các chương trình bảo tồn và “khí hậu thông minh” của USDA thực hành quản lý tốt như không cày xới trước khi trồng, trồng cây che phủ và trồng các dải đệm để hấp thụ chất dinh dưỡng dư thừa. Nhưng các biện pháp quản lý tốt nhất, ban đầu được thiết kế để kiểm soát xói mòn đất, phần lớn không hiệu quả trong việc giảm phốt pho trong các dòng suối ở các bang Great Lakes. Hai năm trước, trong cuộc họp thường niên của các nhà nghiên cứu về hiện tượng tảo nở hoa có hại ở Hồ Erie, Deanna Osmond, một nhà khoa học về đất và cây trồng tại Đại học bang North Carolina báo cáo rằng, các biện pháp quản lý tốt nhất phổ biến nhất là hạn chế dòng chảy thực sự làm tăng nồng độ chất dinh dưỡng gây hại. 

Thật vậy, IRA được coi là một nhân tố thay đổi cuộc chơi trong vấn đề khí hậu, nhưng các gói tài trợ khí hậu này cũng có thể khiến cho tình trạng ô nhiễm đặc biệt là nguồn nước tại Mỹ trở nên nghiêm trọng hơn. Cùng với đó là những ý kiến lo ngại các rào cản thương mại mới trong IRA tạo ra sự cạnh tranh không công bằng, có thể ảnh hưởng tới các nhà sản xuất xe điện của EU.