Thị trường chứng khoán phái sinh: kênh phòng vệ rủi ro hiệu quả

Hoạt động an toàn, tăng trưởng mạnh

Ngày 10.8.2017, thị trường chứng khoán phái sinh chính thức được khai trương giao dịch tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội với sản phẩm đầu tiên là hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30. Năm 2019, thị trường có thêm sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm. Năm 2021, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội tiếp tục đưa vào giao dịch sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm.

Đến nay, sau 5 năm đi vào hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh đã hoạt động một cách an toàn, hiệu quả và thông suốt, từng bước tăng trưởng ổn định và vượt kỳ vọng, thu hút sự tham gia ngày càng tích cực của các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Cụ thể, tính đến cuối tháng 7.2022, đã có hơn 1 triệu tài khoản được mở, tăng gấp 423 lần so với năm 2017. Hoạt động giao dịch vẫn tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước, tuy nhiên cơ cấu nhà đầu tư đã có sự dịch chuyển theo hướng giảm tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân, tăng tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư tổ chức. Nếu như năm 2018, gần 99% giao dịch được thực hiện bởi các nhà đầu tư cá nhân thì 7 tháng năm nay giảm còn 72,4%.

Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường tăng lên hàng năm, năm sau thường tăng gấp 2 - 3 lần năm trước. Năm 2017, giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chỉ chiếm tỷ trọng giao dịch 0,1%, 7 tháng năm nay ghi nhận giao dịch này chiếm 2,2% tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường.

Hệ thống các thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh phát triển nhanh chóng, từ 7 công ty chứng khoán thành viên khi mới khai trương đến nay đã nâng lên 23 công ty thành viên đáp ứng các điều kiện về hệ thống hạ tầng kỹ thuật, có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 900 tỷ đồng trở lên.

Sản phẩm hợp đồng tương lai VN30 có sự tăng trưởng liên tục qua các năm. Nếu như năm 2017, khối lượng giao dịch bình quân chỉ ở mức 10.954 hợp đồng/phiên thì trong 7 tháng năm nay, khối lượng giao dịch đã tăng gấp 21,3 lần, đạt 213.041 hợp đồng/phiên. Khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai VN30 cao nhất lên tới 506.025 hợp đồng tại ngày 21.6.2022, tương ứng giá trị giao dịch theo danh nghĩa đạt hơn 62.000 tỷ đồng.

Khối lượng hợp đồng mở (OI) của sản phẩm hợp đồng tương lai VN30 cũng liên tục tăng. Tại thời điểm cuối tháng 7.2022, khối lượng OI đạt 40.232 hợp đồng, tăng gấp 5 lần so với thời điểm cuối năm 2017. Mức OI cao nhất lên tới 61.090 hợp đồng vào ngày 14.1.2021. Thanh khoản của sản phẩm hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 đặc biệt tăng mạnh tại những thời điểm chỉ số VN30 giảm mạnh do ảnh hưởng bởi những thông tin tiêu cực của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, hay sự sụt giảm của chứng khoán toàn cầu.

Đối với sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm và 10 năm, khối lượng giao dịch còn ở mức khiêm tốn do các yếu tố đặc thù của sản phẩm. Trong 7 tháng năm nay, khối lượng giao dịch bình quân đạt 680 hợp đồng/phiên.

Tiếp tục phát triển theo lộ trình

Sau 5 năm hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh không những trở thành kênh đầu tư hấp dẫn trong bối cảnh thị trường cơ sở nhiều biến động mà còn thể hiện vai trò phòng vệ rủi ro cho thị trường cơ sở. Đặc biệt, khi thị trường cơ sở giảm điểm mạnh, thị trường phái sinh góp phần làm giảm áp lực bán tháo trên thị trường cơ sở, giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư, giảm quy mô và mức độ sụt giảm trên thị trường cơ sở.

Có thể nói, thị trường phái sinh là giải pháp hữu hiệu để giữ chân nhà đầu tư, tránh tình trạng họ tháo chạy khỏi thị trường chứng khoán khi thị trường cơ sở sụt giảm. Dữ liệu thực tế cho thấy, thanh khoản của thị trường phái sinh thường tăng lên trong các giai đoạn thị trường cơ sở có biến động mạnh, điều này có thể thấy rõ trong thời kỳ ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Đây cũng chính là phản ứng tự điều chỉnh của thị trường, giúp trấn an và ổn định tâm lý nhà đầu tư.  

Rõ ràng, thị trường chứng khoán phái sinh ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, trở thành một cấu phần không thể thiếu góp phần hoàn thiện cấu trúc thị trường chứng khoán, đưa thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn an toàn, dài hạn phục vụ cho tăng trưởng kinh tế.

Sự quan tâm của công chúng đầu tư với những sản phẩm đầu tiên trên thị trường chứng khoán phái sinh là tiền đề để tiếp tục triển khai các sản phẩm tiếp theo như hợp đồng quyền chọn chỉ số cổ phiếu, hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu, từng bước đa dạng hóa sản phẩm. Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội sẽ tiếp tục nghiên cứu phát triển sản phẩm mới theo lộ trình đã được các cơ quan quản lý phê duyệt.