Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông: Cần chăm từ gốc đến ngọn

Đó là chia sẻ của Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phenikaa, PGS.TS Nguyễn Phú Khánh tại hội thảo “Đồng hành của doanh nghiệp và trường đại học trong công tác hướng nghiệp học sinh phổ thông” ngày 24.8.

Khoảng trống lớn giữa cung và cầu

Chia sẻ về việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh, Hiệu trưởng Trường THPT Mỹ Lộc Trần Thị Mai cho biết: “Học sinh của chúng ta đang đứng trước rất nhiều cơ hội nhưng cũng không ít cam go. Để các em tự tin vững bước trong tương lai, chủ động đón nhận sự thay đổi ngành nghề, phải lựa chọn phương thức tư vấn phù hợp với trình độ, năng lực của học sinh và thích ứng với xu hướng nghề nghiệp tương lai”.

Chủ tịch Mạng lưới Giáo dục không biên giới (EduLightenUp) Phan Thị Hồng Dung cho biết, theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, hàng năm cả nước có khoảng 400.000 cử nhân ra trường thì có đến 60% sinh viên làm việc trái nghề và hơn 60% sinh viên nghỉ việc trong năm đầu tiên. Trong khi, các doanh nghiệp lại khốn đốn vì thiếu lao động. Đây chính là khoảng trống rất lớn giữa cung và cầu.

Theo bà Dung, nguyên nhân chính là công tác hướng nghiệp chưa đúng và trúng với nhu cầu thị trường lao động; năng lực thích nghi và hội nhập thành công với môi trường làm việc ở các bạn trẻ còn yếu. Chính vì vậy, khi lựa chọn nghề nghiệp, học sinh cần xác định được một số yếu tố quan trọng như: sở thích, đam mê; tính cách; năng lực; nhu cầu thị trường…

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phenikaa, PGS.TS Nguyễn Phú Khánh cho biết, trước đây doanh nghiệp thường thụ động ngồi chờ ứng viên đến nộp hồ sơ ứng tuyển. Các trường đại học cũng thụ động chờ sinh viên đến thi tuyển. Đây là cách làm “hái phần ngọn” và khiến doanh nghiệp, trường học không chủ động được nguồn nhân lực của mình. Nếu muốn không bị thiếu nhân sự, thiếu sinh viên thì giải pháp tốt nhất chính là “chăm từ gốc đến ngọn”.

Việc “chăm từ gốc” được PGS.TS Nguyễn Phú Khánh lý giải từ thực trạng định hướng nghề nghiệp hiện nay. Tất nhiều học sinh THPT chưa biết chọn ngành nghề như thế nào là phù hợp với mình mà chạy theo ngành “hot”, lương cao. Bên cạnh đó là tác động của phụ huynh khi ai cũng muốn con học đại học ra dễ tìm được việc làm. Chính vì vậy, hướng nghiệp sớm cho các em thực sự cần thiết và là một chặng đường dài.

Đồng quan điểm, Chủ tịch Mạng lưới EduLightenUp Phan Thị Hồng Dung nhấn mạnh, việc hướng nghiệp cho học sinh THPT rất quan trọng. Gia đình và nhà trường cần giúp học sinh hiểu rõ bản thân, biết mình đam mê, có năng lực ở nhóm công việc gì, muốn làm nghề gì và trở thành ai trong tương lai. Việc hiểu rõ bản thân giúp các em có động lực vượt qua định kiến nghề nghiệp của xã hội, có cơ sở để không chọn theo số đông, theo kỳ vọng của mọi người xung quanh.

Việc hiểu rõ chính mình cũng giúp các em có niềm tin vào bản thân, xác định mục tiêu, lộ trình học tập phù hợp. Gia đình và nhà trường không nên ép buộc hay có lời khuyên mang tính giả định gây hoang mang tâm lý các em, thay vào đó cần thể hiện rõ vai trò đồng hành, khuyên nhủ, động viên, sẵn sàng chia sẻ và giúp các em hiểu rõ chính mình.

Ngoài ra, việc tự trải nghiệm, cọ xát thực tế, tham gia thực hành các hoạt động liên quan đến ngành nghề giúp các em nhìn nhận được công việc tương lai dưới góc độ thực tiễn. Từ đó, các em sẽ có hình dung chính xác hơn về công việc, rút ra được kinh nghiệm, đánh giá đúng đắn hơn về sự phù hợp của bản thân với ngành, nghề.