Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, với 70 chất gây ung thư
PGS.TS Phạm Cẩm Phương - Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, ung thư phổi có hai nhóm nguyên nhân chính bao gồm yếu tố ngoại sinh và nội sinh. Trong đó, hút thuốc lá trở thành nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% ca mắc.
Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, với 70 chất gây ung thư như benzene, formaldehyde, và nitrosamine - làm tổn thương tế bào phổi, dẫn đến đột biến gen. Ngoài ra, phơi nhiễm hóa chất (amiăng, asen, khí radon), ô nhiễm không khí, và tiếp xúc phóng xạ cũng làm tăng nguy cơ. Về nội sinh, đột biến gen như EGFR, KRAS, ALK... có thể khiến tế bào phát triển bất thường.
Ngoài hút thuốc, vấn đề tuổi tác (trên 50 tuổi), tiền sử bệnh phổi (COPD, lao), di truyền (gia đình có người mắc ung thư phổi) và suy giảm miễn dịch cũng là yếu tố quan trọng. Một số nghiên cứu chỉ ra chế độ ăn ít rau xanh, nhiều thịt đỏ, hoặc sống trong môi trường ô nhiễm khói bụi cũng góp phần gây bệnh.
Triệu chứng ung thư phổi thường không rõ ràng ở giai đoạn. Khi khối u phát triển, người bệnh có thể gặp:
- Ho kéo dài (trên 2 tuần), ho ra máu.
- Đau tức ngực, khó thở, khàn tiếng.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài.
- Đau xương, đau đầu (di căn não), phù vùng cổ mặt ở giai đoạn muộn
Nếu có các triệu chứng này, người bệnh cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để kiểm tra.
Các phương pháp sàng lọc bệnh
Theo PGS.TS Phạm Cẩm Phương, phát hiện sớm ở giai đoạn I (khối u dưới 4cm, chưa di căn) giúp tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 90%. Ở giai đoạn muộn (III-IV), tỷ lệ này giảm xuống dưới 20%. Vì vậy, tầm soát định kỳ là chìa khóa.
Đặc biệt, với người hút thuốc lá trên 30 năm, các khuyến cáo cho thấy chụp CT liều thấp để phát hiện tổn thương nhỏ từ 2-3mm giúp phát hiện sớm ung thư phổi.
Tại bệnh viện, đã triển khai phương pháp: Chụp CT liều thấp - phương pháp vàng phát hiện khối u chỉ 2-3mm, giúp giảm 20% lượng phóng xạ so với CT thường, hiệu quả phát hiện khối u giai đoạn sớm; Sinh thiết xuyên thành ngực dưới hướng dẫn CT hoặc siêu âm.
Đồng thời, sàng lọc gen chủ yếu dùng để định hướng điều trị, khi phát hiện đột biến EGFR giúp dùng thuốc ức chế tyrosine kinase. Với người khỏe mạnh chưa có khuyến cáo sàng lọc gen đại trà, tuy nhiên nếu gia đình có nhiều người mắc ung thư, có thể cân nhắc xét nghiệm đột biến gen và tư vấn di truyền.
Đối tượng nào nên tầm soát ung thư phổi định kỳ?
PGS.TS Phạm Cẩm Phương - Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, nhóm nguy cơ cao cần khám sàng lọc bao gồm: Người hút thuốc lá trên 20 năm; tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi; tiếp xúc với amiăng, khí radon trong công việc; bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi mạn tính.
Ngoài ra, ung thư phổi không di truyền trực tiếp, nhưng đột biến gen mang tính chất gia đình có thể làm tăng nguy cơ. Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi (cha mẹ, anh chị em) có nguy cơ cao gấp 2-3 lần. Vì vậy, nhóm này nên tầm soát sớm từ tuổi 40.
Để phòng ngừa ung thư phổi, bác sĩ khuyến cáo:
- Bỏ thuốc lá giúp giảm 50% nguy cơ sau 10 năm
- Tránh tiếp xúc khói thuốc thụ động, hóa chất độc hại
- Đeo khẩu trang chống bụi mịn PM2.5 ở khu vực ô nhiễm
- Dinh dưỡng hợp lý, tăng cường rau họ cải (bông cải xanh, cải xoăn), thực phẩm giàu vitamin C, E
- Tập thể dục 30 phút/ngày để tăng đề kháng.
