9 cuộc chiến chính sách lớn của EU trong mùa thu này

EU đang phải vật lộn với hàng loạt câu hỏi hệ trọng: Làm thế nào để đảm bảo tương lai kinh tế trong bối cảnh địa chính trị bất ổn khi chiến tranh vẫn diễn ra ở biên giới phía đông? Liệu có cách nào điều chỉnh các “gã khổng lồ công nghệ” trước làn sóng trí tuệ nhân tạo ngày càng mạnh mẽ và một tổng thống Mỹ vốn tỏ ra rất khó chịu với các quy định kỹ thuật số của châu Âu? Chính sách khí hậu nên đặt ở đâu trong một châu Âu đang tập trung vào khả năng cạnh tranh? Và quan trọng hơn, lấy tiền đâu để chi trả cho tất cả?

Trong bức tranh này, POLITICO đã điểm qua 9 cuộc chiến chính sách lớn sẽ định hình mùa thu năm nay, thời điểm các quan chức, nghị sĩ, nhà ngoại giao, giới vận động hành lang và các tổ chức phi chính phủ sẽ va chạm trực diện.

1. Thực thi quy định số

Đạo luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) vẫn chưa cho thấy hiệu quả thực sự, khi các cuộc điều tra nhắm vào X, Meta và TikTok chưa đem lại kết quả rõ rệt. Trong khi đó, Mỹ, từ chính phủ, Quốc hội tới Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC), ngày càng phản ứng gay gắt, coi đây là “kiểm duyệt”. Tổng thống Donald Trump còn dọa áp thuế nặng với các quốc gia áp dụng quy định kỹ thuật số “mang tính phân biệt”.

Ngược lại, Đạo luật Thị trường kỹ thuật số (DMA) đã cho thấy sức nặng, với mức phạt 700 triệu euro và buộc nhiều sản phẩm phải tái thiết kế. Trong những tháng tới, Brussels sẽ quyết định liệu Apple, Meta và Google có tuân thủ đủ để tránh bị phạt bổ sung hay không. Đồng thời, vụ điều tra Google về công nghệ quảng cáo với khả năng “chia tách công ty”, vẫn đang treo lơ lửng

2. Ngăn công nghệ chiến lược rơi vào tay nước ngoài

Cải cách cơ chế rà soát đầu tư nước ngoài là bước đầu tiên trong Chiến lược An ninh Kinh tế của Chủ tịch Ủy ban Ursula von der Leyen. Tranh cãi sẽ tập trung vào phạm vi ngành nghề cần bảo vệ và vai trò của Ủy ban trong việc quyết định đâu là khoản đầu tư “gây tranh cãi”. Quốc hội muốn mở rộng sang các lĩnh vực như hàng không vũ trụ, đường sắt, ô tô, trong khi các chính phủ quốc gia muốn thu hẹp để bảo vệ “báu vật công nghệ” của riêng mình.

3. Tài trợ cho NGO bị soi xét

Vấn đề sử dụng tiền tài trợ EU của các tổ chức phi chính phủ (NGO) đã thành “quả bom chính trị”. Đảng Nhân dân châu Âu (EPP) và phe bảo thủ cáo buộc NGO dùng tiền để vận động hành lang, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường và y tế. Phe tự do, xã hội và xanh phản pháo, cho rằng EPP đang tiếp tay cho nghị trình cực hữu. Với việc thành lập một lực lượng đặc nhiệm mới tại Nghị viện, chủ đề này chắc chắn sẽ nóng trong thảo luận ngân sách dài hạn của EU.

4. Tranh cãi về Thị trường vốn

Đổi tên từ “Liên minh Thị trường vốn” sang “Liên minh Tiết kiệm và Đầu tư” không xoa dịu được mâu thuẫn trong nội bộ EU. Ủy ban châu Âu muốn xây dựng một thị trường tài chính kiểu Mỹ, nhưng các chính phủ thành viên, đặc biệt là Dublin và Luxembourg, vẫn muốn giữ quyền kiểm soát. Nhiều nhà ngoại giao lo ngại Brussels sẽ lãng phí nguồn lực chính trị vào một “giấc mơ viển vông” thay vì tập trung thuyết phục người dân đưa tiền nhàn rỗi ra khỏi tài khoản ngân hàng.

5. Sắp xếp lại luật số

Cuối năm nay, Ủy ban sẽ giới thiệu gói “omnibus số” để đơn giản hóa các quy định về AI, chia sẻ dữ liệu và an ninh mạng. Giới công nghiệp kêu ca về gánh nặng giấy tờ, trong khi các nhà bảo vệ quyền riêng tư lo ngại sự nhượng bộ sẽ làm suy yếu Quy định bảo vệ dữ liệu (GDPR), vốn từng được coi là “bất khả xâm phạm”. Trận chiến này sẽ quyết định liệu EU có thể cân bằng đổi mới với bảo mật dữ liệu hay không.

6. Tranh luận về lạm dụng trẻ em trên không gian mạng

Dự luật năm 2022 cho phép cảnh sát yêu cầu công ty nhắn tin quét nội dung bị chặn lại vì lo ngại phá vỡ mã hóa đầu cuối, biến công cụ bảo mật thành cánh cửa cho tin tặc và chính quyền độc tài. Các cơ quan thực thi pháp luật kêu gọi quyền tiếp cận nhiều dữ liệu hơn, trong khi chuyên gia bảo mật và nhiều nước thành viên phản đối kịch liệt. Mỹ cũng lên tiếng cảnh báo doanh nghiệp công nghệ không nên tuân theo luật làm suy yếu mã hóa.

7. Tấm khiên dân chủ

Ủy ban châu Âu chuẩn bị công bố sáng kiến “Tấm khiên dân chủ” nhằm bảo vệ EU trước đe dọa từ bên ngoài như tấn công mạng và chiến dịch tung tin giả. Phe cực hữu gọi đây là chiêu bài “kiểm duyệt”, còn phe cấp tiến coi đó là biện pháp cấp thiết. Một số nước thành viên muốn siết chặt trách nhiệm các nền tảng trực tuyến về xử lý thông tin sai lệch.

8. Trận chiến động cơ đốt trong

Sau khi Ủy ban nhượng bộ trong mục tiêu khí thải 2025, các hãng xe tiếp tục gây sức ép đòi nới lỏng hoặc hủy bỏ lệnh cấm bán xe phát thải CO2 từ 2035. Đây là một trong những trụ cột của Thỏa thuận Xanh châu Âu, nhưng phe bảo thủ cùng các nước sản xuất xe lớn như Đức, Italy đang vận động mạnh mẽ để đảo ngược. Nếu thành công, mục tiêu cắt giảm 90% khí thải giao thông vào năm 2050 sẽ gần như bất khả thi.

9. Quyền lợi hành khách hàng không

Hai hồ sơ nóng về quyền lợi hành khách sẽ quay lại nghị trường. Một là cải cách bồi thường cho chuyến bay bị hủy hoặc trễ từ năm 2013, khi các nước muốn siết lại điều kiện, còn Nghị viện muốn giữ nguyên hiện trạng. Hai là quy định hành lý xách tay miễn phí 7kg, bị các hãng hàng không giá rẻ phản đối vì lo chi phí tăng vọt. Hội đồng EU đã ấn định thời hạn hoàn tất tiến trình vào năm sau, nên mùa thu này sẽ đầy tranh cãi.

Từ quy định công nghệ, tài chính, khí hậu tới quyền lợi hành khách, Brussels chuẩn bị bước vào một mùa thu sôi động. Những gì diễn ra trong vài tháng tới sẽ không chỉ quyết định bộ mặt chính sách của EU, mà còn định hình vai trò của khối này trong bối cảnh thế giới đầy biến động.