Xây dựng văn hóa học đường phải là nhiệm vụ trọng tâm

Chủ động, quyết tâm, chỉ đạo quyết liệt

Theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh, thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về xây dựng văn hóa học đường, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. Ngành Giáo dục đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục tập trung xây dựng, triển khai nhiều nội dung như: xây dựng cơ sở vật chất trường học theo tiêu chí an toàn, thân thiện, đạt chuẩn; xây dựng môi trường giáo dục văn minh, nhân ái, xanh - sạch - đẹp, những biểu tượng, khẩu hiệu, các lễ nghi, các hoạt động ứng xử văn hóa, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn giao thông, phát huy giá trị truyền thống, ý thức, tình cảm, niềm tin và nhất là xây dựng "văn hóa ứng xử học đường văn minh, thanh lịch", "văn hóa giao tiếp" trong các cơ sở giáo dục. Các nội dung trên được lồng ghép với các hoạt động dạy học và giáo dục, các phong trào, hội thi… được triển khai một cách khoa học, chặt chẽ, phù hợp với lứa tuổi học sinh, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đặt ra với từng cấp học, tạo điều kiện để các em phát triển kỹ năng sống, đặc biệt xây dựng cho các em môi trường học tập an toàn, thân thiện, tích cực.

Song, chúng ta cũng phải đối mặt với một số biểu hiện lệch chuẩn về đạo đức, lối sống trên bình diện xã hội nói chung, môi trường học đường nói riêng với không ít chuẩn mực, giá trị, niềm tin văn hóa truyền thống của nhà trường đã bị thay đổi theo một số chiều hướng với diễn biến khó lường; mặt trái của nền kinh tế thị trường và hội nhập đã tác động không nhỏ đến lĩnh vực giáo dục.

Thứ trưởng Ngô Thị Minh cho rằng, xây dựng văn hóa học đường đòi hỏi sự vào cuộc của các cấp quản lý và đặc biệt là sự chủ động, quyết tâm của các cơ sở giáo dục; đòi hỏi sự chỉ đạo mạnh mẽ của toàn ngành Giáo dục. Hơn bao giờ hết, chúng ta đang rất cần những nhà giáo chân chính, những con người có bản lĩnh, tầm nhìn và tâm huyết với nghề trong cuộc chiến chống nạn “xâm lăng văn hóa”.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy cho rằng, trường học không chỉ cung cấp kiến thức mà còn là nơi giáo dục, phát triển con người trong suốt quá trình trưởng thành từ bậc mầm non đến hết bậc đại học. Do đó, khi thực hiện nhiệm vụ xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, phải tính đến vai trò vô cùng quan trọng của nhà trường. Nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa trường học phải được đặt lên hàng đầu, là nhiệm vụ trọng tâm: “Giáo dục và đào tạo học sinh, sinh viên không chỉ có đầy đủ kiến thức, kỹ năng thực hành mà còn cần có lý tưởng cách mạng, đạo đức tốt, lối sống trong sáng để trở thành công dân có trách nhiệm, lao động cần cù, có sức khỏe, có tri thức và sáng tạo”.

Tiếp cận theo tư duy toàn hệ thống

Các tham luận tại Hội thảo đều khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của văn hóa học đường trong rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển bền vững đất nước. Một nhà trường có nếp sống văn hóa lành mạnh sẽ hội tụ được cái tốt, cái đẹp, sức mạnh của trí tuệ và lòng nhân ái, tạo ra môi trường giáo dục tích cực, từ đó lan tỏa những giá trị tốt đẹp tới cộng đồng.

Phân tích những cơ hội và thách thức đối với xây dựng văn hóa học đường hiện nay, TSKH. Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên Trợ lý Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định “giáo dục nước ta đang ở khúc ngoặt của sự đổi mới”; đồng thời khuyến nghị: Cùng với tư duy toàn hệ thống cần có cách tổ chức thực hiện toàn hệ thống, đó là tổ chức thực hiện đổi mới chương trình giáo dục theo tiếp cận văn hóa học đường. Nhà nước cần sớm thống nhất về các kết quả nghiên cứu để chính thức ban hành hệ giá trị quốc gia, làm nền tàng cho sự phát triển văn hóa và con người Việt Nam. Trong khi chờ đợi ban hành hệ giá trị quốc gia, ngành văn hóa cần sớm xây dựng và ban hành hệ giá trị gia đình Việt Nam, làm nền tảng cho việc xây dựng văn hóa gia đình Việt Nam.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, văn hóa số đang có những tác động sâu sắc đến văn hóa học đường. GS.TS. Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đề nghị cần quan tâm tới các giải pháp sau: Một là, cần phổ biến bằng nhiều hình thức và đánh giá hiệu quả phổ biến này để bảo đảm việc tuân thủ Luật An ninh mạng (2018), Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội (2021) hiệu quả. Hai là, chú ý bồi dưỡng giáo viên một cách căn bản, có tầm nhìn về việc sử dụng internet, nhất là kỹ năng chuyển đổi số và phát triển các giá trị văn hóa học đường trên không gian mạng. Ba là, hỗ trợ học sinh làm quen, khai thác và sử dụng internet một cách chủ động. Bốn là, tăng cường chức năng giám sát của bộ, ngành có liên quan, nhất là các biện pháp quản lý hệ thống, toàn cục - thực tế cho thấy, văn hóa trên không gian số là vấn đề liên ngành cần quan tâm và đồng hành trách nhiệm nên không thể thiếu sự đầu tư của các ngành...

Từ mô hình giáo dục giá trị văn hóa cho học sinh phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo tại Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), vì tầm quan trọng của văn hóa học đường và việc giáo dục giá trị văn hóa trong các nhà trường phổ thông và cả đại học, cao đẳng và giáo dục nghề nghiệp, TS. Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội đồng Giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng kiến nghị Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có văn bản pháp quy để hướng dẫn các cơ sở giáo dục tiến hành xây dựng văn hóa học đường và chương trình giáo dục giá trị văn hóa để đáp ứng nhu cầu xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao; sớm có văn bản giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục phổ thông và có cơ chế để nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường sư phạm đào tạo giáo viên chất lượng cao và tổ chức đào tạo lại giáo viên phổ thông có đủ năng lực làm công tác giáo dục học sinh...

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cảm ơn các chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo đã lưu ý, khơi gợi, nêu ra nhiều vấn đề với nhiều góc nhìn phong phú, đa dạng, đa chiều về văn hóa học đường. Những ý kiến tâm huyết đó cho thấy sự quan tâm sâu sắc, lo lắng đến nhiều vấn đề của giáo dục với chủ thể là nhà trường. Tất cả đều mong muốn học sinh được học tập trong môi trường hạnh phúc. 

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng: "Văn hóa học đường phải nằm trong và sự thể hiện để đạt những chuẩn cao nhất các phương diện của các hoạt động trong nhà trường. Trong đó, hoạt động quan trọng nhất là dạy và học, quan hệ quan trọng nhất là mối quan hệ thầy và trò...”. 

Phát biểu bế mạc Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh khẳng định, do dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Hội thảo buộc phải chuyển từ hình thức tổ chức trực tiếp sang tổ chức kết hợp trực tiếp và trực tuyến, song Hội thảo vẫn nhận được rất nhiều ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo... 

Những ý tưởng, đề xuất, kiến nghị của đại biểu sẽ được Ban nội dung của Hội thảo tổng hợp, chuyển tới các cơ quan có thẩm quyền làm cơ sở cho xây dựng chiến lược, hoạch định chính sách về giáo dục - đào tạo nói chung, văn hóa học đường nói riêng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục - đào tạo, góp phần phát triển đất nước trong trong giai đoạn mới.