Xây dựng môi trường học tập an toàn, thân thiện, không bạo lực

Vẫn còn rào cản

Theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh, hiện nay hầu hết mỗi trường học đều có một nhóm học sinh yếu thế. Đó là những học sinh bị khuyết tật, có khiếm khuyết về năng lực, trí não, mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh nan y, có những đặc điểm tâm sinh lý khác thường khiến không phát triển bình thường như trẻ cùng lứa tuổi như: bị tự kỷ, tăng động, hay trẻ bị tai nạn nghiêm trọng, mồ côi, có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn… Do đó, các nhà trường rất cần có những hoạt động trợ giúp mang tính chuyên nghiệp để phòng ngừa, hỗ trợ, phục hồi những tổn thương về tinh thần, hỗ trợ vật chất nhằm giúp tạo dựng môi trường học tập an toàn, thân thiện, để các em được hòa nhập trong môi trường giáo dục một cách tốt nhất.

Tạo môi trường giáo dục, thân thiện để bảo đảm quyền lợi cho các em tới trường trong đó có học sinh yếu thế là chủ trương, mục tiêu mà chúng ta luôn hướng tới. Tuy nhiên vẫn còn có những rào trong quá trình hòa nhập đối với các em.

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Hồng Thuận, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nêu lên những rào cản gây ra sự cản trở trẻ em yếu thế đến trường và được hòa nhập trong môi trường học đường.

Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Thuận có 8 yếu tố chính ảnh hưởng đến việc hòa nhập của trẻ em gồm: Điều kiện kinh tế - xã hội; Sự khác biệt văn hoá; Khó khăn về phương tiện giao tiếp ngôn ngữ; Khó khăn về vị trí địa lý; Hạn chế tiếp cận dịch vụ bảo trợ xã hội; Môi trường văn hoá trường học; Thiếu cơ sở vật chất và học liệu; Dịch vụ trợ giúp sức khoẻ tâm thần.

Chỉ rõ những yếu tố ảnh hưởng đến việc hòa nhập đối với trẻ thuộc nhóm yếu thế, PGS.TS Nguyễn Hồng Thuận cho rằng, để tăng cơ hội hòa nhập cho nhóm yếu thế, trước hết, trường học không từ chối tiếp nhận nhóm trẻ yếu thế. Cùng với đó, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo các cơ quan bộ, ngành trung ương phối hợp với các đối tác quốc tế nỗ lực hướng đến mục tiêu này thông qua các phương pháp tiếp cận dựa trên quyền bình đẳng trẻ em, lấy trẻ em làm trọng tâm. Thứ hai, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện để trẻ yếu thế được hòa nhập. Thứ ba, phát triển mô hình Tư vấn học đường và Công tác xã hội trường học nhằm tập trung chăm sóc sức khỏe tâm thần và giải quyết những khó khăn của học sinh về vấn đề tâm - sinh lý, về học tập, định hướng nghề nghiệp.

Xây dựng cơ chế hoạt động của nhóm bảo vệ trẻ em

Từ góc độ của người làm trong ngành giáo dục, PGS.TS Trần Thành Nam - Trưởng khoa Các khoa học Giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, an toàn và thân thiện trong trường học không chỉ đơn thuần là việc trường học không có bạo lực, mà còn bao gồm nhiều khía cạnh quan trọng khác cần đảm bảo như: sức khỏe thể chất, tinh thần, cơ sở hạ tầng, quản lý rủi ro thiên tai và các sự kiện khủng hoảng khác.

“Quy trình triển khai trường học an toàn thân thiện thường được xây dựng theo 5 bước: Bước 1, nâng cao nhận thức; bước 2, hình thành nhóm đặc trách; bước 3 thực hiện đánh giá nguy cơ; bước 4, xây dựng kế hoạch an toàn trường học và bước 5, phát triển kế hoạch giáo dục an toàn thân thiện hướng đến tất cả học sinh bao gồm học sinh yếu thế”- PGS.TS, Trần Thành Nam chia sẻ.

Bên cạnh đó, ông Nam cũng đề cập đến một số thành tố quan trọng không thể thiếu trong xây dựng mô hình trường học an toàn thân thiện như: Hệ thống xử lý khủng hoảng trường học; hoạt động sơ cứu tâm lý hướng đến nhóm yếu thế và định hướng xây dựng trường học xanh bền vững…

Mô hình trường học an toàn và thân thiện hướng đến học sinh yếu thế cần phải đảm bảo các trụ cột chính như: Cơ sở học tập an toàn; quản lý thảm họa và tình huống khẩn cấp trong trường học; giảm thiểu rủi ro và giáo dục khả năng phục hồi, ông Nam nhấn mạnh.

Trong khi đó, bà Lê Thị Hồng Loan - Trưởng phòng Bảo vệ em - UNICEF Việt Nam nhấn mạnh về vấn đề tham vấn sức khỏe tâm thần học đường và xâm hại, bắt nạt trên mạng xã hội… trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp.

Bà Loan cũng cho biết, theo một nghiên cứu dịch tễ học Việt Nam, có khoảng 12% trẻ em tương đương với khoảng 3 triệu trẻ có những vấn đề về sức khoẻ tâm thần và cần đến sự gắn liền hỗ trợ về sức khoẻ tâm thần. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, đó là do gánh nặng học tập, kỳ vọng của gia đình, các vấn đề về bạo lực gia đình, quan hệ tình cảm. Ngoài ra, đại dịch Covid-19 với vấn đề giãn cách xã hội, những tổn hại, lo lắng cũng đang làm gia tăng vấn đề về sức khoẻ tâm thần đối với trẻ em và đòi hỏi phải sớm được giải quyết, bà Loan cho hay.

Trên cơ sở đó, bà Loan đưa ta khuyến nghị: Các cơ quan bảo vệ trẻ em cần đầu tư và cam kết duy trì mối quan hệ hợp tác và hoạt động chuyên môn liên tục, tích cực với các trường học để hỗ trợ và thực hiện các dịch vụ và thực hành bảo vệ trẻ em trong trường học.

Về phía nhà trường, phải xây dựng cơ chế hoạt động của nhóm bảo vệ trẻ em, các thành viên bao gồm nhân viên xã hội, cán bộ đầu mối bảo vệ trẻ em và hiệu trưởng nhà trường. Ngoài ra, xây dựng dịch vụ và thực hành công tác xã hội bảo vệ trẻ em và công tác xã hội học đường, bà Loan chia sẻ.

Với góc độ của cơ quan quản lý về giáo dục, Thứ trưởng Ngô Thị Minh nhấn mạnh, việc xây dựng mô hình trường học an toàn, thân thiện, hòa nhập cho nhóm học sinh yếu thế là hướng đi đúng, trúng, góp phần thúc đẩy nền giáo dục toàn diện, Thứ trưởng Ngô Thị Minh cho rằng, trong quá trình xây dựng mô hình cần có chỉ đạo sâu sát của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự phối hợp hiệu quả của các tổ chức chính trị, xã hội, sự đồng thuận, ủng hộ và tích cực tham gia của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh, cha mẹ học sinh.

Thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, tổ chức phi Chính phủ tại Việt Nam... để triển khai các giải pháp thúc đẩy xây dựng trường học an toàn, thân thiện hoà nhập cho nhóm học sinh yếu thế. Nghiên cứu, ban hành văn bản chỉ đạo các Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục quan tâm tới nhóm học sinh yếu thế, trong đó chú trọng các giải pháp: Tuyên truyền nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, thầy cô giáo và cha mẹ học sinh về nhóm học sinh yếu thế; Xây dựng tài liệu hướng dẫn về nhận diện, đánh giá mức độ, đánh giá nguy cơ, phương pháp giảng dạy, Thứ trưởng Ngô Thị Minh thông tin thêm.