Ngày Sông ngòi thế giới
Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), Ngày Sông ngòi thế giới (World Rivers Day) diễn ra vào Chủ nhật thứ tư của tháng 9, là cơ hội nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của các dòng sông. Trong bối cảnh lượng lớn dân số trên trái đất dựa vào nguồn thực phẩm đến từ các hệ sinh thái sông, con người cần chủ động ngăn ngừa suy thoái và ô nhiễm sông, đồng thời duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái dưới nước.
Hiểu được điều này, ông Mark Angelo, một nhà ủng hộ công cuộc bảo vệ môi trường sông có tiếng trên trường quốc tế, đã đề xuất một sự kiện toàn cầu nhằm tôn vinh vẻ đẹp và sự cần thiết của các dòng sông. Ông từng giúp tổ chức thành công Ngày các dòng sông ở British Columbia, Canada vào những năm 1980 và muốn nhân rộng điều tương tự ở cấp độ toàn cầu. LHQ đã phản hồi tích cực với ý tưởng của ông vì nó phù hợp với chủ đề “Thập kỷ nước cho cuộc sống” của tổ chức này trong giai đoạn đó. Ngày Sông ngòi thế giới đầu tiên được tổ chức vào năm 2005, thể hiện sự đoàn kết của tất cả các nhà hoạt động về biến đổi khí hậu. Hiện tại, ngày này được tổ chức tại 100 quốc gia trên khắp thế giới.
Theo Quỹ Động vật hoang dã thế giới, các dòng sông là hệ sinh thái rất đa dạng và hiệu quả, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, an ninh lương thực và phúc lợi của con người. Trên toàn cầu, ước tính có khoảng 2 tỷ người phụ thuộc trực tiếp vào các con sông để lấy nước uống và 500 triệu người (khoảng 1/14 người trên Trái đất) sống ở các vùng đồng bằng được duy trì bởi trầm tích từ các con sông. Trong khi đó, các con sông tạo việc làm cho một số nghề cá năng suất cao nhất thế giới và sinh kế cho 60 triệu người, 55% trong số đó là phụ nữ. Ít nhất 12 triệu tấn cá nước ngọt được đánh bắt mỗi năm (chiếm khoảng 12% tổng lượng cá đánh bắt của thế giới) - con số đủ cung cấp protein cho ít nhất 160 triệu người.
Tuy nhiên, theo UNEP, điều đáng buồn là khoảng 1/3 các con sông ở Mỹ Latin, châu Phi, châu Á đang bị ô nhiễm mầm bệnh nghiêm trọng, nguyên nhân do xả nước thải chưa qua xử lý, thuốc trừ sâu nông nghiệp chảy tràn và ô nhiễm công nghiệp; ô nhiễm hữu cơ nghiêm trọng được tìm thấy ở khoảng 1/7 các con sông; ô nhiễm mặn nghiêm trọng và vừa phải ở khoảng 1/10 các con sông.
Các dòng sông cũng đang phải gánh chịu hậu quả do ô nhiễm nhựa ngày càng nghiêm trọng. Nghiên cứu của UNEP cho thấy, ước tính có khoảng 1.500 tấn vi nhựa mỗi năm từ các sản phẩm chăm sóc cá nhân thoát ra môi trường nước từ các nhà máy xử lý nước thải. Một nghìn con sông chiếm gần 80% lượng phát thải nhựa ven sông hàng năm trên toàn cầu, dao động từ 0,8 triệu đến 2,7 triệu tấn mỗi năm, trong đó các con sông nhỏ ở đô thị là một trong những nơi ô nhiễm nhất.
Tất cả thực trạng đáng báo động trên cho thấy Ngày Sông ngòi thế giới thật sự sẽ là cơ hội cảnh tỉnh người dân, phải nhanh chóng làm hòa với tự nhiên, hay các con sông, vì cuộc sống bền vững của chính mình.