"Cây gậy" kích thích điện ảnh phát triển

Khó bảo đảm 30% thời lượng phát sóng phim Việt Nam

Quy định thời lượng phát sóng phim truyện Việt Nam đạt ít nhất 30% so với tổng thời lượng phát sóng phim của mỗi đài truyền hình là quá cao. Đây là ý kiến của nhiều đại biểu tại Hội nghị - Hội thảo triển khai Luật Điện ảnh, góp ý xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Điện ảnh, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức mới đây.

Theo đó, Khoản 2, Điều 11, dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Điện ảnh, về tỷ lệ thời lượng phát sóng phim Việt Nam so với phim nước ngoài, khung giờ phát sóng phim Việt Nam, thời lượng và khung giờ phát sóng phim cho trẻ em trên các kênh truyền hình trong nước. Phó Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam, đạo diễn Đỗ Thanh Hải cho rằng, trên thực tế, tỷ lệ phát sóng 30% phim Việt Nam rất khó khả thi, đặc biệt là những đài có quy mô vừa và nhỏ, các kênh truyền hình được sản xuất để phát sóng trên hệ thống truyền hình trả tiền. Hiện nay, trừ Đài Truyền hình Việt Nam, các đài truyền hình địa phương không thể bảo đảm thời lượng này.

Đạo diễn Đỗ Thanh Hải lý giải, thứ nhất vì cạnh tranh ngày càng gay gắt trong việc mua bản quyền phim Việt Nam đến từ các hạ tầng OTT (những nội dung được cung cấp qua đường truyền internet tốc độ cao thay vì các phương tiện truyền thống như truyền hình cáp hay truyền hình vệ tinh) và streaming xuyên biên giới cung cấp dịch vụ tại Việt Nam. Với tiềm lực tài chính mạnh cho phép mua độc quyền nội dung trong thời gian dài hạn (5 - 10 năm), những hạ tầng này hiện giữ quyền 80% tổng số phim Việt chiếu rạp trong vòng 4 năm trở lại đây.

Thứ hai, với sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ OTT, các công ty sản xuất phim cũng xây dựng app OTT riêng và giữ độc quyền những phim do mình sản xuất để phát trên hạ tầng mà không chia sẻ quyền với đơn vị phát sóng. 

Thứ ba, việc vi phạm bản quyền phim trên internet trở nên rất nghiêm trọng và gây thiệt hại rất lớn cho những đơn vị sản xuất phim. Nếu không có chính sách và biện pháp bảo vệ bản quyền cương quyết, mạnh mẽ hơn thì các doanh nghiệp trong nước sẽ khó đầu tư lâu dài trong sản xuất phim, đặc biệt là phim chất lượng cao. 

"Vì thế, tỷ lệ phát sóng phim Việt Nam nên giảm xuống còn 10% và cần có sự đồng bộ với chính sách khuyến khích phát triển điện ảnh trong nước, cần xem xét quy định ưu đãi thuế và các ưu đãi khác như hoàn một phần chi phí sản xuất phim đối với các dự án sản xuất phim trong nước", đạo diễn Đỗ Thanh Hải đề xuất. 

Giải đáp điều này, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông cho rằng, trước vướng mắc thực tế của các đài truyền hình, Ban soạn thảo sẽ nghiên cứu, tổng hợp ý kiến, cân đối để bảo đảm tỷ lệ phù hợp thời lượng phát sóng phim Việt Nam so với phim nước ngoài. "Con số cụ thể 10% hay 30% cần nghiên cứu thêm, nhưng sẽ trên tinh thần theo lộ trình, có thể khởi đầu từ 10% nhưng phấn đấu năm 2025, tầm nhìn 2030 có thể đạt mức 30%". 

Không đầu tư phim hoàn toàn bằng tiền Nhà nước

Theo Điều 21, dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Điện ảnh, Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh được hình thành từ các nguồn: Nhà nước hỗ trợ vốn ban đầu khi mới thành lập Quỹ từ nguồn ngân sách sự nghiệp văn hóa; huy động đóng góp tự nguyện, tài trợ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, nước ngoài và các nguồn thu nhập hợp pháp khác; trích 3% từ doanh thu bán vé của các phim nhập khẩu chiếu rạp tại Việt Nam, 3% từ phí thẩm định và phân loại phim, 1% tiền thuê bao của phim phổ biến xuyên biên giới, 0,05% tiền thuê bao của truyền hình trả tiền, 0,5% doanh thu từ hoạt động quảng cáo trong chương trình phim chiếu trên truyền hình, 5% phí hậu kiểm.

Nhiều ý kiến cho rằng quy định như vậy chưa hợp lý. Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ Vieginia B.Foote bày tỏ lo ngại trách nhiệm giải trình và tính minh bạch có thể bị ảnh hưởng dựa vào tỷ lệ đề ra như trên. Chưa kể, khoản phí này có thể được chuyển trực tiếp cho người tiêu dùng, những người mà lợi ích và khả năng tiếp cận các sản phẩm văn hóa sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp. "Gánh nặng tài chính mà các đơn vị bỏ ra thành lập Quỹ sẽ rất lớn, các phí này về cơ bản nên được coi là một khoản thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp và phim được phổ biến ở Việt Nam".

Nhìn từ góc độ người công tác lâu năm trong lĩnh vực này, bà Nguyễn Thị Hồng Ngát, nguyên Phó cục trưởng Cục Điện ảnh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Truyền thông Nam Phương nêu quan điểm: chúng ta phải đi một chặng đường rất dài, mất 16 năm mà Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh vẫn không được thực thi. Cho đến lần này, quy định hoạt động của Quỹ đã rõ ràng hơn. Đó là hy vọng cho những nhà làm điện ảnh, rằng có 'cây gậy' của Nhà nước thì Quỹ sẽ kích thích điện ảnh phát triển. 

Vai trò của Nhà nước nằm ở cơ chế, chính sách hỗ trợ hay trực tiếp tài trợ kinh phí sản xuất phim, dù ở góc độ nào cũng sẽ có tác động mạnh đến nền công nghiệp điện ảnh. Từ nhận định này, Phó Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam, đạo diễn Lê Hồng Chương cho rằng, sự hỗ trợ của Nhà nước tác động đến việc sản xuất của thị trường điện ảnh, ở đây là thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhưng cần lưu ý, đầu tư cho điện ảnh không bao giờ nên dùng 100% tiền Nhà nước. "Vì nếu 100% tiền của Nhà nước thì nhà sản xuất không quan tâm đến lợi nhuận của việc phát hành phim ra sao, đương nhiên chất lượng sản phẩm sẽ không cao. Trong khi đó, phát hành là khâu quan trọng để phim đến với đông đảo công chúng. Đây là vấn đề cần điều chỉnh sao cho vai trò của Nhà nước là định hướng thị trường, còn đầu tư theo cách nào thì cần suy tính lại cho kỹ".