Khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo là một trong các đột phá chiến lược
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đưa ra 3 nhóm giải pháp đột phá chiến lược để tiếp tục phát triển đất nước nhanh và bền vững.
Đây là lần đầu tiên, Văn kiện Đại hội Đảng xác định “khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo” là một trong các đột phá chiến lược để xây dựng và phát triển đất nước. Qua đó khẳng định, “khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo” không chỉ là động lực mà còn là trụ cột cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.
Đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phải trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo
Ngày 26.1.2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030. Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển các giải pháp và ứng dụng TTNT trong khu vực ASEAN và trên thế giới.
Chiến lược đề ra mục tiêu đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đưa trí tuệ nhân tạo trở thành lĩnh vực công nghệ quan trọng của Việt Nam trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đến năm 2030, Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển các giải pháp và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong khu vực ASEAN và trên thế giới.
Mục tiêu đến năm 2025 là đưa trí tuệ nhân tạo trở thành lĩnh vực công nghệ quan trọng của Việt Nam, Việt Nam nằm trong nhóm 5 nước dẫn đầu trong khu vực ASEAN và nhóm 60 nước dẫn đầu trên thế giới về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo; xây dựng được 5 thương hiệu trí tuệ nhân tạo có uy tín trong khu vực; phát triển được 1 trung tâm quốc gia về lưu trữ dữ liệu lớn và tính toán hiệu năng cao.
Mục tiêu tiếp theo là Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển các giải pháp và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Hình thành được 2 trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia về trí tuệ nhân tạo; gia tăng số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo về trí tuệ nhân tạo và tổng vốn đầu tư vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam.
Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2030 (Quyết định số 130/QĐ-TTg ngày 27.01.2021). Mục tiêu tổng quát của Chương trình là nghiên cứu, làm chủ, phát triển công nghệ cao, ứng dụng hiệu quả công nghệ cao phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, bảo vệ môi trường, sản xuất sản phẩm, cung cấp dịch vụ; hình thành, phát triển một số ngành công nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực này.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác chống dịch
Để hiện thực hóa mục tiêu Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đề ra, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng chương trình Aus4Innovation của Australia trong năm 2021 đã tổ chức nhiều hoạt động, chuẩn bị nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng AI trong y tế, giáo dục, kinh tế... Đến nay, Mạng lưới Hợp tác về Trí tuệ Nhân tạo (Vietnam - Australia AI) đã hình thành, hỗ trợ các nhà khoa học trao đổi học thuật, chia sẻ kết quả nghiên cứu về AI.
Trong bối cảnh đại dịch, trí tuệ nhân tạo được ứng dụng trong robot tự động có tên Vibot. Vibot là sản phẩm nghiên cứu của các nhà khoa học Học viện Kỹ thuật Quân sự. Robot dùng để vận chuyển thức ăn, đồ dùng cho bệnh nhân, vật dụng y tế từ ngoài vào khu cách ly điều trị bệnh Covid-19 và ngược lại. Ở phiên bản 2, Vibot có khả năng tự xây dựng bản đồ, tự định vị và thiết lập lộ trình hoạt động, di chuyển an toàn vào/ra khu vực được chỉ định để thực hiện nhiệm vụ mà không cần sự hỗ trợ nào từ bên ngoài.
Cuối tháng 4.2021, hệ thống Vibot-2 gồm 1 trung tâm giám sát, điều khiển và 3 robot đã được triển khai tại khu vực cách ly, điều trị bệnh nhân Covid-19 của Bệnh viện Bạch Mai - Cơ sở 2 (Phủ Lý - Hà Nam). Tại đây, hệ thống được triển khai trên 3 tầng nhà của khu Zone-6 để phục vụ hơn 150 (có thời điểm gần 200) bệnh nhân Covid-19.
Đồng thời đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong việc tự động gọi cho bệnh nhân nhiễm Covid-19 để thu thập thông tin về triệu chứng, chuyển cho bác sĩ nghiên cứu.
Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo cũng được ứng dụng nhiều tại các doanh nghiệp để tự động hóa quy trình, cắt giảm chi phí. Nhận dạng khuôn mặt, dấu vân tay, giọng nói... đã được ứng dụng trong các ngân hàng.
Việt Nam đặt mục tiêu chủ động công nghệ sản xuất vaccine trên người
2021 là năm bản lề khởi động nhiều chương trình khoa học công nghệ quốc gia. Bên cạnh đó, các nghiên cứu tập trung chính vào các giải pháp phòng chống Covid-19 như vaccine hay thuốc điều trị.
Hiện trong nước có bốn đơn vị nghiên cứu, sản xuất vaccine Covid-19 theo các công nghệ khác nhau, gồm: Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học dược (Nanogen); Viện vaccine và sinh phẩm y tế Nha Trang (IVAC); Công ty vaccine và sinh phẩm số 1 (Vabiotech) và Trung tâm nghiên cứu sản xuất vaccine và sinh phẩm y tế (Polyvac). Trong số này Vaccine Nanocovax của Công ty Nanogen đã thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 trên 12.000 người. Các vaccine Covid-19 của đơn vị khác đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1, 2 và tiền lâm sàng.
Ngày 1.10, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã ký Quyết định số 1654/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia “Nghiên cứu sản xuất vaccine sử dụng cho người đến năm 2030”.
Mục tiêu của Chương trình là nghiên cứu làm chủ công nghệ sản xuất vaccine sử dụng cho người; nâng cao trình độ, năng lực của các tổ chức, doanh nghiệp nghiên cứu, sản xuất vaccine trong nước, sẵn sàng đối phó với dịch bệnh mới phát sinh.
Mục tiêu đến năm 2025, làm chủ công nghệ sản xuất 10 loại vaccine và sản xuất được tối thiểu 3 loại vaccine; đến năm 2030, làm chủ được công nghệ sản xuất 15 loại vaccine và sản xuất được tối thiểu 5 loại vaccine.
Giới chuyên môn kỳ vọng, việc đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển công nghệ, nghiên cứu sản xuất vaccine các bệnh truyền nhiễm thành công sẽ giúp Việt Nam chủ động trong chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Chế phẩm thảo dược ức chế virus SARS-CoV-2
Ngày 10.8.2021, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã công bố kết quả nghiên cứu tiền lâm sàng thuốc điều trị Covid-19. Thuốc thử nghiệm VIPDERVIR được điều chế từ các nguyên liệu có nguồn gốc từ thảo dược, giúp ức chế khả năng nhân lên của virus SARS-CoV-2 trong tế bào, và đã được phê duyệt thử nghiệm lâm sàng.
Nhóm nghiên cứu của PSG.TS Lê Quang Huấn đã sử dụng công nghệ tin sinh học để sàng lọc các hoạt chất chính có trong các loại thảo dược của Việt Nam, có tác dụng ngăn cản sự bám dính của virus với tế bào chủ, làm mất khả năng xâm nhập của virus vào tế bào chủ; ức chế khả năng nhân lên của virus trong tế bào; kích hoạt các tế bào hệ miễn dịch của người bệnh. Sau đó, nhóm nghiên cứu đã tạo ra tổ hợp các loại thảo dược chứa các hoạt chất đem lại hiệu quả điều trị cao nhất.
Thuốc thử nghiệm VIPDERVIR đã được đánh giá độc tính cấp tại Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương và Đại học Y Hà Nội, đánh giá khả năng ức chế virus cúm A/H5N1 tại Viện Công nghệ sinh học, ức chế virus SARS-CoV-2 tại Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương và khả năng tăng miễn dịch tại Đại học Y Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy, sản phẩm an toàn và có tác dụng ức chế sự phát triển của virus SARS-CoV-2, tăng cường miễn dịch trên các mô hình nghiên cứu thực nghiệm.
Đẩy mạnh đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo
Sau 3 tháng phát động, Chương trình “Ngày hội Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo quốc gia - TECHFEST Việt Nam 2021” đã bế mạc ngày 15.12 với những con số ấn tượng. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, triển lãm trực tuyến TECHFEST247 đã được ủng hộ nhiệt tình của cộng đồng, thu hút hơn 2,5 triệu lượt người tham dự trực tiếp và trực tuyến; hơn 120 sự kiện đã được tổ chức.
Nền tảng TECHFEST247 đã có 997 gian hàng, 711 sản phẩm đăng ký giao thương, 11.558 lượt tham quan. Đặc biệt với chuỗi hoạt động kết nối đầu tư đã hỗ trợ gần 350 startup tiếp cận hơn 100 nhà đầu tư và quỹ đầu tư trong nước, quốc tế và tổng số tiền quan tâm đầu tư là hơn 15 triệu USD.
Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, thế nhưng nguồn tài chính đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam lại tăng cao chưa từng thấy. Hơn 1,3 tỷ USD đã được ghi nhận đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam.
Chuyển đổi số phát huy hiệu quả trong đại dịch
Trong bối cảnh toàn xã hội bị cách ly, giãn cách trong một thời gian dài, các doanh nghiệp buộc phải đóng cửa, các trường học không thể cho học sinh đến trường, giao thông vận tải và các dịch vụ logistics bị gián đoạn liên tục, giao thương trong nước và quốc tế đình trệ, người bệnh không thể tiếp cận hiệu quả các dịch vụ y tế... thì chuyển đổi số trở thành cứu cánh cho Chính phủ, doanh nghiệp, các ngành, địa phương và toàn thể người dân trong cả nước để tiếp tục duy trì các hoạt động sản xuất kinh doanh và dân sinh.
Trong công tác phòng chống dịch, các nền tảng số, dù còn gây bối rối ở giai đoạn đầu triển khai, đã dần thể hiện được giá trị của mình khi đi vào cuộc sống. Dữ liệu về người dân, tình hình dịch bệnh được số hóa. Các quy trình về khai báo y tế, khai báo di chuyển, tiêm chủng, được triển khai trên nền tảng số.
Y tế và giáo dục là hai trong số những lĩnh vực gặp nhiều khó khăn thách thức lớn do đại dịch Covid-19 gây ra. Tuy nhiên, tận dụng cơ hội để đẩy mạnh chuyển đổi số, y tế và giáo dục đã khắc phục khó khăn, biến nguy thành cơ, thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ và chủ động thích ứng. Dễ thấy, năm học 2021, việc học trực tuyến không còn là giải pháp tạm thời mà được nhiều trường học áp dụng xuyên suốt, giúp học sinh không đến trường mà vẫn tiếp thu kiến thức. Bệnh nhân không cần tới bệnh viện tuyến trên, mà vẫn được thăm khám, điều trị bởi bác sĩ đầu ngành nhờ nền tảng khám chữa bệnh từ xa được triển khai tới toàn bộ trung tâm y tế tuyến huyện trên toàn quốc.
Việc kiểm soát đại dịch cũng trở nên dễ dàng hơn khi các ứng dụng phòng chống Covid-19 ra đời. Mặc dù thời gian đầu còn gặp nhiều bối rối khi triển khai, tuy nhiên khi thống nhất sử dụng một ứng dụng duy nhất phục vụ chống dịch, PC-COVID đã thể hiện được giá trị của mình khi đi vào cuộc sống. Dữ liệu về người dân, tình hình dịch bệnh được số hóa. Các quy trình về khai báo y tế, khai báo di chuyển, tiêm chủng, được triển khai trên nền tảng số.
Đồng thời, nhờ chuyển đổi số nhanh chóng, người dân không cần ra khỏi nhà mà vẫn có thể làm các thủ tục hành chính qua cổng dịch vụ công quốc gia, mua sắm được hàng hóa qua các trang thương mại điện tử. Các tổ chức, doanh nghiệp có thể họp bàn kế hoạch, gặp mặt đối tác thông qua các buổi họp online...
