Tầng lớp trung lưu...

Tầng lớp trung lưu là bộ phận tạo nên sự khác biệt giữa các nước phát triển với phần còn lại của thế giới, là bộ mặt thực sự của xã hội phương Tây. Một quốc gia thoát khỏi vị trí nghèo không phải nhờ thứ hạng của những người giàu nhất, vì nếu thế, Mexico và Ấn Độ sẽ phải đứng đầu thế giới do có nhiều người giàu nhất thế giới. Cơ sở để đánh giá nằm ở quy mô tầng lớp trung lưu của họ.

Tuy nhiên, dường như tầng lớp trung lưu đang lâm nguy, nói cách khác, họ đang ở giai đoạn thoái trào. Tại Đức, theo thống kê hồi tháng 5 năm ngoái, khi điều tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng vẫn chưa xảy ra, giai cấp trung lưu (những người có thu nhập từ 70-150% thu nhập trung bình trên cả nước) đã giảm từ mức 62% dân số năm 2000 xuống còn 54%, và sẽ xuống thấp hơn mức 50% vào năm 2020. Ở Pháp, tỷ lệ thất nghiệp trong số những người tốt nghiệp đại học tăng từ 6% năm 1973 lên 30% hiện nay. Vào năm 1968, những trí thức trẻ ở độ tuổi 30 chỉ có thu nhập ít hơn 14% so với đồng nghiệp ở tuổi 50, trong khi mức chênh hiện nay ở hai bộ phận này lên tới 40%. Tại Hy Lạp, tình hình còn tồi tệ hơn do sức mua của tầng lớp trung lưu chỉ còn 700 euro/tháng.

Tại Mỹ, Wall-Mart, mạng lưới phân phối thương mại lớn nhất thế giới, là điển hình của tình trạng thoái trào này. Wall-Mart tạo công ăn việc làm cho 1,3 triệu người bằng cách áp dụng chính sách giá rẻ trên cơ sở đồng lương rất thấp (lương mỗi giờ làm việc chỉ bằng 65% mức lương trung bình trong nước), không có phúc lợi xã hội và nhập khẩu ồ ạt các sản phẩm rẻ tiền của các nền kinh tế mới nổi. Hiện tượng Wall-Mart hoá đã bị các ứng cử viên tổng thống của cả đảng Dân chủ và Cộng hóa tố cáo trong chiến dịch tranh cử vừa qua, và Tổng thống Barack Obama đã ký lệnh thành lập Lực lượng đặc nhiệm Giai cấp trung lưu gồm một số cơ quan chính phủ nhằm hạn chế tình trạng khó khăn của nhóm xã hội chiếm tới 78% dân số Mỹ. Nhóm này có trang web riêng và khẩu hiệu: “Một giai cấp trung lưu mạnh là một nước Mỹ mạnh”.

Cuộc suy thoái đang ngày càng đẩy nhiều người từ tầng lớp trung lưu Mỹ xuống tầng lớp thấp hơn. Ở New York, năm 2007 có 1,3 triệu người phải sống nhờ vào các bữa ăn từ thiện. Một năm sau, 3 triệu người New York chính thức thuộc diện nghèo. Người nghèo sạch, ngôn từ dùng để chỉ những người bị tụt từ tầng lớp trung lưu, cũng đang tràn ngập các dịch vụ phúc lợi xã hội ở Tây Ban Nha, nơi số đơn xin trợ cấp xã hội tăng 40% và “nhắm” tới cả những ông bố, trụ cột gia đình, những thanh niên trai tráng thất nghiệp phải kiếm sống qua ngày.

Có ý kiến cho rằng giai cấp trung lưu đã chết, họ tiên đoán sự xuất hiện của một hệ thống xã hội mới bị phân cực, với một bên là giai cấp kỹ trị rất nhỏ và ngày càng giàu có, và ở cực bên kia là một khối quần chúng bao gồm những người thuộc tầng lớp trung lưu cũ và những người thuộc bậc thấp trong xã hội có đặc trưng là sức tiêu thụ rất nhỏ, chuyên xài các đồ rẻ tiền, chi phí thấp và không có tiền tiết kiệm. Tất nhiên, điều này không thể xảy ra tức thì mà là một quá trình kéo dài, song không thể tránh khỏi. Và có một điểm chung là tầng lớp trung lưu cũ và những người thuộc bậc thấp trong xã hội là họ ngày càng đông và có khả năng thích ứng tốt hơn với hoàn cảnh khó khăn.

Lãnh đạo các nước bắt đầu nói về khả năng phục hồi kinh tế. Nhưng họ thừa hiểu cuộc khủng hoảng hiện nay không phải là một cuộc khủng hoảng bình thường. Nhà kinh tế Mỹ Howard Davidowitz cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng này sẽ làm cho nền kinh tế đầu tàu thế giới là nước Mỹ bị thụt lùi ít nhất 10 năm, và chất lượng cuộc sống sẽ không bao giờ trở lại như trước đây nữa. Rồi khi các nền kinh tế lớn đủ sức để bắt đầu phục hồi, rất có thể tầng lớp trung lưu đã bị xóa sổ.