Tính pháp lý của văn bản do Tổ đại biểu HĐND ban hành, nếu chỉ dựa vào chữ ký của Tổ trưởng, Tổ phó không đủ “uy” trên thực tế, nhất là đối với các báo cáo kết quả giám sát. Về cơ chế tài chính phục vụ hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND, Điều 90 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND nêu rõ: “do ngân sách nhà nước bảo đảm”. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có một văn bản nào hướng dẫn cụ thể bảo đảm như thế nào, dẫn đến cũng không có trong dự toán hoạt động hàng năm của HĐND cùng cấp… Những vướng mắc này cần sớm được quan tâm tháo gỡ để nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ đại biểu HĐND, nhất là hoạt động giám sát.
Nhiều đổi mới
Cùng với phát huy vai trò của Thường trực, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND có một vai trò hết sức quan trọng, là “cánh tay nối dài” của HĐND, Thường trực HĐND đến với các đại biểu HĐND. Nhận thức sâu sắc được điều này, cùng với các giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động HĐND, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Thường trực HĐND tỉnh Bắc Giang đã chỉ đạo các nội dung hoạt động, xây dựng các tiêu chí chấm điểm thi đua, duy trì đều các phiên họp thường trực hàng tháng có sự tham gia của lãnh đạo các Ban, Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND. Hàng năm,Thường trực HĐND tỉnh tổ chức các hội nghị giao ban chuyên đề, đó chính là các cuộc hội thảo, trao đổi kinh nghiệm trong hoạt động chuyên môn của HĐND như kinh nghiệm về TXCT, giám sát, thẩm tra dự thảo nghị quyết trước kỳ họp, chất vấn…
Với cách chỉ đạo sâu sát, sáng tạo của Thường trực HĐND tỉnh, hoạt động của các Tổ đại biểu HĐND tỉnh Bắc Giang nhiệm kỳ 2016 - 2021 đã có nhiều đổi mới so với trước. Việc tổ chức cho các đại biểu đi TXCT không chỉ được tiến hành trước mỗi kỳ họp HĐND mà được duy trì nền nếp sau cả mỗi kỳ họp. Chất lượng tổng hợp ý kiến cử tri sau mỗi hội nghị TXCT cũng được nâng cao, bảo đảm rõ nội dung, địa chỉ, tránh trùng lặp hơn. Ngoài tổ chức TXCT với các thành phần đa dạng, nhiều Tổ đại biểu HĐND tỉnh tại các huyện Tân Yên, Lục Ngạn, Hiệp Hòa… đã tổ chức được các cuộc TXCT theo chuyên đề, qua đó đã nắm được sâu sát nhiều bất cập từ cơ sở và tâm tư, nguyện vọng của cử tri địa phương.
Cử tri xã Tân Hoa, huyện Lục Ngạn phát biểu tại Hội nghị TXCT với Tổ đại biểu HĐND tỉnh, huyện
Ảnh: Ngọc Mai
Không chỉ dừng lại ở việc tổng hợp các ý kiến, kiến nghị, hầu hết các Tổ đại biểu HĐND đã tổ chức giám sát kết quả giải quyết của các cấp, các ngành chức năng đối với các ý kiến, kiến nghị của cử tri trước và sau mỗi kỳ họp. Tổ đại biểu HĐND tỉnh tại các huyện Lục Ngạn, Hiệp Hòa còn tổ chức được các cuộc giám sát đối với việc giải quyết đơn thư kiến nghị, tố cáo của công dân trên địa bàn. Bên cạnh đó, các cuộc giám sát của Thường trực, các Ban HĐND tỉnh tại địa phương đều có đại diện lãnh đạo Tổ đại biểu HĐND tham dự và phát biểu ý kiến. Các cuộc thảo luận Tổ tại các kỳ họp HĐND tỉnh luôn diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến chất lượng và tâm huyết.
Đặc biệt, chất lượng hoạt động của Tổ đại biểu đã được thể hiện rõ nét trong việc phân công, khích lệ các đại biểu HĐND là thành viên của Tổ chuẩn bị câu hỏi chất vấn và chất vấn trực tiếp tại các phiên họp. Tại kỳ họp HĐND gần đây, chất lượng chất vấn của đại biểu ngày càng được nâng cao hơn. Ngày càng có nhiều những câu hỏi chất vấn hóc búa được chuyển tới Thủ trưởng các cơ quan chức năng, liên quan đến những bất cập trong quản lý đất đai, bảo vệ môi trường, vấn đề an ninh trật tự, xử lý xe quá khổ quá tải, triệt phá các hoạt động bảo kê, tín dụng đen…
Sớm tháo gỡ những rào cản về pháp lý
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc tổ chức cho đại biểu HĐND tiếp xúc cử tri hình thức vẫn còn đơn điệu, chưa có sự đổi mới rõ nét. Các hội nghị TXCT theo chuyên đề còn ít. Phần lớn các Tổ đại biểu chưa phát huy được tính chủ động trong đề xuất, xây dựng kế hoạch giám sát. Hoạt động giám sát chuyên đề của các Tổ đại biểu do Thường trực HĐND phân công còn ít và mờ nhạt, hiệu quả chưa cao... Những hạn chế này, bên cạnh do các đại biểu HĐND chủ yếu hoạt động kiêm nhiệm (kể cả chức danh Tổ trưởng, Tổ phó Tổ đại biểu HĐND), thời gian dành cho hoạt động của Tổ chưa nhiều, còn có nhiều nguyên nhân khách quan đang là rào cản đối với hoạt động giám sát của Tổ đại biểu.
Trên thực tế, các quy định về vai trò, chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của Tổ đại biểu HĐND chưa được đề cập nhiều trong các quy định của pháp luật. Việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện các quy định của pháp luật về hoạt động của HĐND còn chậm. Đối với hoạt động của Tổ đại biểu HĐND, mặc dù đã có hướng dẫn cũng vẫn vướng mắc. Chẳng hạn, tại Khoản 2, Điều 5 của Nghị quyết số 629/2019/UBTVQH14 hướng dẫn một số hoạt động của HĐND quy định: “Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Tổ đại biểu HĐND, chữ ký của Tổ trưởng, Tổ phó Tổ đại biểu HĐND là cơ sở xác nhận tính pháp lý của văn bản do Tổ đại biểu HĐND ban hành”. Tuy nhiên, “tính pháp lý của văn bản” do Tổ đại biểu HĐND ban hành, nếu chỉ dựa vào chữ ký của Tổ trưởng, Tổ phó không đủ “uy” trên thực tế, nhất là đối với các báo cáo kết quả giám sát.
Hay như về cơ chế tài chính phục vụ hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND, mặc dù tại Điều 90 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã nêu rõ: “do ngân sách nhà nước bảo đảm”. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có một văn bản nào hướng dẫn cụ thể bảo đảm như thế nào, dẫn đến cũng không có trong dự toán hoạt động hàng năm của HĐND cùng cấp…
Thực tế trên cho thấy, để phát huy vai trò Tổ đại biểu HĐND - “cánh tay nối dài” của HĐND, Thường trực HĐND đến với các đại biểu HĐND, ngoài sự quan tâm của Thường trực HĐND, nỗ lực của mỗi đại biểu, những rào cản về mặt pháp lý cũng rất cần được các cơ quan chức năng sớm quan tâm tháo gỡ.
