Sáng tạo để chia sẻ tri thức

Trải nghiệm và khám phá

Đại sứ Italy tại Việt Nam Antonio Alessandro cho biết, cùng với nhiều lĩnh vực, bảo tàng không nằm ngoài xu hướng chuyển đổi số để thích nghi với những đổi thay của xã hội. Các bảo tàng là thể chế quan trọng tạo cảm hứng và động lực để thúc đẩy và kết nối các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. “Thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, chúng tôi đã cố gắng tìm kiếm phương thức mới để tiếp tục hoạt động trưng bày bảo tàng. Một trong những nỗ lực đó chính là triển lãm ‘Magister Raffaello’, do Đại sứ quán Italy tại Hà Nội tổ chức, với sự hỗ trợ từ UBND thành phố Hà Nội và Bảo tàng Hà Nội, nhân kỷ niệm 500 năm ngày mất danh họa Raphael”.

Triển lãm đã giúp khách tham quan có thêm trải nghiệm về cuộc đời danh họa, cũng như có những khám phá với công nghệ mới nhất được áp dụng tại đây. Sau gần 2 tháng, triển lãm đúc kết được một số kinh nghiệm cho thấy, công nghệ đã đem lại những lợi ích đáng kể trong lĩnh vực văn hóa và bảo tàng, nhằm truyền tải tới thế hệ trẻ vẻ đẹp của văn hóa, nghệ thuật, thông qua các tác phẩm từ quá khứ.

 “Liệu phương thức trưng bày tại triển lãm này đã là thông liệu tốt cho chúng ta trong thời kỳ công nghệ số hay chưa?”, Đại sứ Italy đặt câu hỏi. Hà Nội là thành phố đầu tiên trên thế giới tổ chức triển lãm về danh họa Raphael, và đã thu hút hàng nghìn khách tham quan một cách đầy thích thú và ngạc nhiên. “Từ đây, chúng ta rút ra bài học cho các quốc gia có bề dày văn hóa như Italy, Việt Nam về một mô hình mới, sáng tạo và hiệu quả hơn trong phương thức trưng bày bảo tàng. Chúng tôi nghĩ, triển lãm đạt được mục tiêu lớn hơn so với các trưng bày nghệ thuật. Đó là sự pha trộn giữa hình ảnh, thông tin đem lại trải nghiệm đắm chìm cho người tham quan, dẫn dắt họ qua một hành trình như họa sĩ đã trải qua trong cuộc đời mình, có thể đến những nơi họa sĩ từng sống và làm việc, thông tin về những họa sĩ cùng thời và xa hơn được trải nghiệm văn hóa thời Phục hưng tại Italy…” - Đại sứ Antonio Alessandro nói.

 Cùng với trải nghiệm mới lạ, triển lãm “Magister Raffaello” thực sự có tính bền vững, bởi công tác đóng gói, chuyên chở được thực hiện một cách tối ưu về mặt thời gian, khối lượng công việc và chi phí. Đó cũng là kinh nghiệm để các bảo tàng ở Việt Nam nghiên cứu có phương thức trưng bày sáng tạo thời gian tới.

Chuyển giao tri thức

Thời gian qua, các bảo tàng luôn nỗ lực tìm kiếm phương thức mới để đến gần hơn với nhu cầu công chúng; đã có những tranh luận về việc các bảo tàng phải tư duy lại hoặc đổi mới tư duy chiến lược hoạt động để thu hút công chúng nhiều hơn. Triển lãm “Magister Raffaello” cho thấy, đây không đơn thuần là một cuộc trưng bày số, tái tạo những công trình nghệ thuật hay tác phẩm của họa sĩ, mà thực tế là đem đến trải nghiệm mới, kích thích trí tưởng tượng và xúc cảm của khách tham quan. Từ đó, các bảo tàng cũng có thể học cách chọn lựa những vị trí, địa điểm đặc biệt để tổ chức các sự kiện văn hóa, hoặc mang tính sáng tạo, bên ngoài khung cảnh trưng bày truyền thống.

Là người có kinh nghiệm trong quản lý bảo tàng và di sản văn hóa, chịu trách nhiệm chính về triển lãm “Magister Raffaello”, bà Jelena Jovanovic, Trưởng phòng Nội dung và chiến lược xuất bản Magister Art cho biết, nhiều tổ chức đang tìm kiếm phương thức để sáng tạo, chuyển giao và nắm bắt giá trị từ kinh nghiệm chuyển đổi số của các bảo tàng. “Công nghệ là một phần của chuyển đổi kỹ thuật số, nhưng nó đòi hỏi nhiều hơn nữa chứ không đơn thuần là cập nhật công nghệ hay là thiết kế lại các sản phẩm. Người ta nói nhiều đến quy trình, vậy làm thế nào để khỏa lấp khoảng trống trong những quy trình đó là điều chúng ta cần nghiên cứu”.

Bà Jelena Jovanovic giải thích, có rất nhiều công trình văn hóa, cả công và tư, đang có xu hướng làm mới giá trị để thích ứng với các yêu cầu mới của thị trường. “Ngay từ ngày đầu chuyển đổi kỹ thuật số, chúng tôi đã chấp nhận các thử thách, nhấn mạnh giá trị, đưa ra giải pháp tài chính, hoạt động có sự gắn kết chặt chẽ với lĩnh vực di sản văn hóa. Đặc biệt, chúng tôi cũng có những mô hình để phân phối và chia sẻ tri thức, bảo đảm giới thiệu các sản phẩm theo hướng riêng rẽ và thích hợp, xây dựng các trung tâm để thử nghiệm đổi mới sản phẩm, có địa điểm triển khai các quy trình khác nhau, tiến hành sản xuất nội dung kết hợp với nghiên cứu tư liệu văn hóa…”.

Khi tiến hành thực hiện triển lãm tại các bảo tàng, Magister Art đưa ra cách tiếp cận từ dưới lên, có nghĩa dựa trên yếu tố con người và môi trường, đánh giá nhu cầu của con người khi đến tham quan triển lãm; sau đó tích hợp nghiên cứu với phát triển thử nghiệm, áp dụng đổi mới kỹ thuật số. Quá trình này, Magister Art quan điểm, công nghệ không phải là đích đến mà chỉ là phương tiện thể hiện. Bởi công cụ có thể thay đổi nhằm đạt được mục đích, phục vụ cho diễn giải hoặc thuyết minh khác nhau. Như vậy, triển lãm sẽ không chỉ đáp ứng cảm nhận trực tiếp, mà còn có thể được tích hợp trong các không gian cho người tham quan trải nghiệm.

“Sản phẩm trong bảo tàng còn là sự giao thoa của nhiều ngôn ngữ khác nhau, từ âm thanh, hình ảnh, bối cảnh được tạo dựng, để thông qua đó huy động các chuyên gia của nhiều ngành như văn học, âm nhạc, hội họa, kiến trúc, cùng diễn viên và đạo diễn. Tất cả đều đã được minh chứng rõ nét qua triển lãm “Magister Raffaello”, giúp Hà Nội có thêm động lực và sáng tạo hơn qua các sản phẩm tại bảo tàng”, bà Jelena Jovanovic cho hay.