Nhân rộng mô hình phòng ngừa sớm

Sản xuất chất mới để lách luật

Trong những năm gần đây, tại Việt Nam đã xuất hiện nhiều chất ma túy, chất hướng thần mới chưa có trong danh mục Nghị định số 60/2020/NĐ-CP của Chính phủ, bổ sung Danh mục các chất ma túy và tiền chất. Tính đến tháng 6.2021, lực lượng Khoa học hình sự, Bộ Công an đã phát hiện thêm 8 chất có tính năng, tác dụng tương tự như ma túy nhưng chưa có tên trong danh mục Nghị định số 60/2020/NĐ-CP quy định các danh mục chất ma túy và tiền chất do Chính phủ ban hành.

Thực tế, có một số vụ việc khi bị bắt, các đối tượng khai nhận: Đã nghiên cứu kỹ danh mục chất ma túy của Việt Nam, nên rất  khó xử lý được đối tượng với các mẫu vật thu được. Điển hình như vụ đối tượng Schalk, quốc tịch Nam Phi vận chuyển 10 túi nilon có chứa các viên nén nghi ma túy qua sân bay Nội Bài ngày 12.6.2020; hay vụ mua bán trái phép chất ma túy nhưng sử dụng tiền chất mới tại Vĩnh Phúc ngày 4.9.2020.

Từ thực tế đấu tranh, phát hiện, bóc gỡ các vụ việc cho thấy, thủ đoạn của các đối tượng là khi một chất bị phát hiện và đưa vào danh mục thì đối tượng lại sử dụng một chất hoàn toàn mới để lách luật (năm 2020 sử dụng chất MDMB-4en-PINACA). Đặc biệt, qua giám định đã phát hiện thủ đoạn rất tinh vi của tội phạm ma túy là dùng dẫn xuất của một chất ma túy phối trộn tạo ra viên nén để sử dụng, sau khi uống viên nén này vào cơ thể người sẽ chuyển hóa, giải phóng ra chất ma túy. Ví dụ như tìm thấy chất Acetylpsilocine (thời điểm trước tháng 5.2020 chưa nằm trong danh mục chất ma túy tại Việt Nam) là dẫn xuất của Psilocine trong viên nén, khi uống vào cơ thể nó sẽ chuyển hóa và giải phóng ra chất Psilocine có tác dụng gây tác dụng ảo giác mạnh (Psilocine là chất có trong danh mục chất ma túy tại Việt Nam).

Theo đại diện Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an: Trong tự nhiên, Psilocine và Psilocybine tìm thấy có đồng thời trong mẫu thực vật “nấm thức thần” chứa chất ma túy. Tuy nhiên, trong một số mẫu chỉ tìm thấy Psilocine mà không tìm thấy Psilocybine cũng như các thành phần thực vật. Như vậy, các viên nén ma túy không được sản xuất ra từ bột cây “nấm thức thần” mà có thể Psilocine được tách chiết ra từ “nấm thức thần” hoặc từ tổng hợp hóa học.

Nguy hiểm hơn nữa là các chất này được phun tẩm vào thuốc lào, thuốc lá hay trong dung dịch thuốc lá điện tử với liều lượng không xác định, có thể quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể, dẫn đến nguy cơ mất khả năng kiểm soát hành vi, ảo giác, kích thích thần kinh. Hệ quả là gây nguy hại không những cho bản thân, có thể tử vong khi quá liều. Đồng thời, gây nguy hiểm cả với những người xung quanh, những người thân trong gia đình và xã hội như một số trường hợp đã từng xảy ra do hiện tượng ngáo ma túy thời gian qua mà các phương tiện truyền thông đã từng đưa tin.

Kết hợp nhiều giải pháp

Phó Viện trưởng Viện Khoa học hình sự, Thượng tá Đặng Văn Đoàn cho biết, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, tội phạm nói chung và tội phạm ma túy nói riêng đã lợi dụng thành tựu của khoa học, đặc biệt là công nghệ hóa học, dược học để phạm tội và che dấu hành vi phạm tội. Khi có một chất ma túy mới bị phát hiện được đưa vào diện kiểm soát thì liên tục xuất hiện những chất mới có tính năng tác dụng tương tự thay thế, điển hình là ma túy nhóm cần sa tổng hợp. Số lượng chất ma túy hiện nay được quản lý tăng lên gấp hơn hai lần so với trước (có 543 chất ma túy và 57 tiền chất). Vì vậy, nguồn mẫu chuẩn ma túy là một trong những khó khăn trong công tác giám định hiện nay. Trong khi đó, cơ sở dữ liệu tàng thư chất ma túy rất nhiều chất chưa có, chưa được cập nhật...

Để ngăn chặn, phòng chống sự gia tăng việc tàng trữ, vận chuyển, buôn bán ma túy nói chung, trong thời gian qua lực lượng chức năng đã có nhiều kế hoạch, hành động, có nhiều chuyên án khám phá, bóc gỡ các đường dây tội phạm. Mới đây nhất, Luật Phòng chống ma túy 2021 được Quốc hội thông qua cũng đã quy định khá chi tiết về các loại ma túy (tiền chất, dạng ma túy) cụ thể như: Thuốc tiền chất, thuốc dạng phối hợp có chứa dược chất gây nghiện, thuốc dạng phối hợp có chứa dược chất hướng thần, thuốc dạng phối hợp chứa tiền chất, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất là các loại thuốc thú y, đây là những dạng ma túy mới, trước đó chưa được bổ sung nên gặp không ít những khó khăn khi xử lý.

Dẫu vậy thiết nghĩ, cuộc chiến đấu tranh phòng chống ma túy là cuộc chiến cam go, cần sự quyết tâm của các cấp, ngành với nhiều biện pháp phải được kết hợp đồng bộ. Trước hết, phải kiểm soát thật tốt nguồn cung ma túy ngay từ cửa khẩu, từ biên giới. Đối với các chất mới chưa có trong danh mục cần sớm bổ sung vào danh mục chất ma túy cần kiểm soát tại Việt Nam. Mặt khác, cần tiếp tục tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật để các tầng lớp Nhân dân, nhất là giới trẻ hiểu về tác hại của ma túy; đồng thời đẩy mạnh xây dựng các mô hình, chương trình hành động phòng chống ma túy phù hợp với các đối tượng khác nhau.

Hiện, các mô hình “5 không: Không thử, không giữ, không sử dụng, không kỳ thị người nghiện, không vi phạm pháp luật về ma túy”;  Mô hình “Phiên tòa giả định”, Các câu lạc bộ "Thắp sáng niềm tin", "Vì tương lai", "Tuyên truyền pháp luật", "Kết nối thanh niên công nhân"... đang được triển khai tại nhiều xã, phường, trường đại học, khu công nghiệp, chế xuất ở tỉnh Bình Dương. Hay, các mô hình "Khu dân cư phòng chống tội phạm và ma túy”, “Khu dân cư kiềm chế ma túy, “Phòng ma túy dựa vào hộ gia đình và cộng đồng ở khu dân cư" ở huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận... Đây đều là những mô hình có tính gắn kết chia sẻ, nhất là thu hút được lứa tuổi thanh thiếu niên.