Khái niệm về lập ngân sách đáp ứng theo giới đã trở nên phổ biến vào đầu thế kỷ XX khi ngân sách bắt đầu được coi là một công cụ tài khóa quan trọng để đạt được bình đẳng giới. Kể từ đó, hơn 80 quốc gia đã áp dụng một số biến thể của ngân sách đáp ứng theo giới. Danh sách này bao gồm Ấn Độ, nơi trong 16 năm qua, các Bộ trưởng Bộ Tài chính - từ ông Palaniappan Chidambaran đến đời Bộ trưởng Nirmala Sitharam - đều hứa sẽ cải thiện phúc lợi của phụ nữ thông qua các khoản chi tiêu cho nữ giới cao hơn và tập trung hơn.
Ngân sách có trách nhiệm giới (GRB) được giới thiệu vào năm 2004 như một “cuộc cách mạng thầm lặng”. Để bảo đảm rằng các nguồn lực công được chi tiêu một cách hiệu quả với mục đích thu hẹp tình trạng bất bình đẳng có hệ thống giữa nam và nữ, Chính phủ Ấn Độ đã thể chế hóa GRB như một phần của Ngân sách Liên bang từ những năm 2005 - 2006. Ý tưởng không phải là tạo ra một ngân sách riêng cho phụ nữ, mà là áp dụng lăng kính giới cho chi tiêu tài chính và phân bổ ngân sách với các ưu tiên cụ thể về giới. Việc các nhà hoạch định chính sách thực hiện các bước cần thiết để thể chế hóa GRB ở cấp Bộ Tài chính được coi là một thế mạnh. Kể từ đó trở đi, nhiều chính quyền địa phương cũng đã áp dụng cách lập ngân sách theo giới.
Trên thực tế, Chính phủ Ấn Độ đã cam kết cải thiện tình trạng lập ngân sách theo giới tính ở Ấn Độ để cải thiện thúc đẩy bình đẳng giới. Kế hoạch ngân sách giới của Ấn Độ được chia thành hai phần A và B tương ứng. Phần A của Ngân sách Giới bao gồm các chương trình phân bổ lại 100% cho phụ nữ, chẳng hạn như quỹ tiết kiệm dành cho góa phụ, chương trình cung cấp chỗ ở cho trẻ em gái và chương trình trợ cấp khi mang thai, và Phần B bao gồm các phương pháp phân bổ ít nhất 30% cho phụ nữ, chẳng hạn như chương trình bữa ăn hàng ngày, sứ mệnh sinh kế thay thế ở nông thôn và sáng kiến khí sinh học.
Vào năm 2015, Bộ Phát triển Phụ nữ và Trẻ em (WCD) cũng đã phát hành một cuốn sổ tay về lập ngân sách giới, cung cấp cho các bang các hướng dẫn thực hiện toàn diện. Tuy nhiên, tính đến ngày nay, chỉ có khoảng 16 bang đã thực hiện GRB, trong khi ngân sách dành cho giới chiếm chưa đến 1% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Trong 16 năm qua, ngân sách giới của Ấn Độ đã chứng kiến mức tăng gấp sáu lần về số liệu tuyệt đối, tăng từ 242,4 tỷ rupee Ấn Độ (3,3 tỷ USD) trong năm 2005 - 2006 lên 1,4 nghìn tỷ rupee vào năm 2020 - 2021. Mặc dù đạt được thành tựu này, nhưng số tiền được phân bổ cho phúc lợi của phụ nữ đã bị đình trệ. Chi tiêu cho giới tính không tăng tương ứng với Ngân sách Liên bang, với GRB tính theo tỷ lệ phần trăm của tổng chi tiêu chủ yếu dao động trong khoảng từ 3% đến 5% trong thập kỷ qua, với tỷ lệ quỹ giảm xuống dưới 5% tổng ngân sách trong 5 năm qua.
Đặc biệt, hai năm trở lại đây, trước sự bùng nổ của đại dịch Covid-19, vốn làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng kinh tế đã tồn tại từ trước trong xã hội gia trưởng của Ấn Độ, cần có những nỗ lực GRB tập trung và nghiêm ngặt hơn bao giờ hết. Trên thực tế, quá trình GRB có thể giúp các chính phủ xác định nhu cầu về giới, phân bổ nguồn lực cho các chương trình ngân sách bằng cách áp dụng lăng kính giới và ưu tiên các kết quả cụ thể về giới. Trong bối cảnh này, điều quan trọng là phải hiểu ngân sách giới của Ấn Độ trong quá khứ đã được chứng minh là hữu ích như thế nào và phân tích xem liệu ngân sách giới đầu tiên trong đại dịch Covid-19 của Ấn Độ (2021 - 2022) có thể tạo điều kiện cho sự phục hồi kinh tế nhạy cảm về giới khi đối mặt với cuộc khủng hoảng hiện nay hay không.
Các phân tích không chỉ cho thấy sự thiếu lệch lạc trong mô hình chi tiêu của chính phủ mà còn những thiếu sót cố hữu trong cách tiếp cận GRB của Ấn Độ. Việc bỏ sót các kế hoạch và chương trình do phụ nữ lãnh đạo thường xuyên như vậy, cùng với một số cơ quan chính phủ không rõ ràng về ngân sách giới, tiếp tục gây ra những bất lợi nghiêm trọng cho phụ nữ ở Ấn Độ, hạn chế việc tạo điều kiện tiếp cận công bằng các nguồn lực và dịch vụ cho tất cả mọi người. Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì Ấn Độ có rất nhiều cơ sở để thực hiện liên quan đến các mục tiêu bình đẳng giới của mình. Trên thực tế, Ấn Độ đã trượt từ vị trí thứ 108 trong số 153 quốc gia trong Chỉ số Khoảng cách Giới Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2018 xuống thứ 112 vào năm 2020.
Một báo cáo vào tháng 4 năm 2018 của Viện Toàn cầu McKinsey cho biết Ấn Độ có thể tăng thêm hơn 18% (lên tới 770 tỷ USD) vào GDP của mình chỉ bằng cách tạo cơ hội bình đẳng cho phụ nữ. Các nhà lập pháp và đại diện đảng cho rằng đây cũng có thể là chìa khóa cho mục tiêu trở thành nền kinh tế 5 nghìn tỷ USD của Ấn Độ. “Chính phủ phải tăng cường sự tham gia công bằng của cả ba giới trong quá trình chuẩn bị ngân sách”.
