Ngày càng xa mục tiêu

Đóng góp vào tăng trưởng tiếp tục giảm

Luật HTX năm 2012 có hiệu lực từ ngày 1.7.2013. Sau hơn 9 năm triển khai Luật, khung khổ pháp lý về HTX dần được hoàn thiện, tác động tới phát triển kinh tế tập thể, HTX trên nhiều mặt, Dự thảo báo cáo tổng kết thi hành Luật HTX năm 2012 (giai đoạn 2013 - 2021) của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ. Số lượng các HTX áp dụng khoa học công nghệ mới, hiện đại vào sản xuất, kinh doanh, tham gia vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ngày càng nhiều. Đã xuất hiện một số HTX có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng, doanh thu hàng trăm tỷ đồng, như HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Anh Đào (Lâm Đồng), HTX Evergrowth (Sóc Trăng)...

Tuy vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, “việc phát triển khu vực kinh tế tập thể không những không đạt mà ngày càng xa mục tiêu “phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới tỷ trọng ngày càng lớn hơn trong GDP của nền kinh tế” tại Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX đã đề ra”. Cụ thể, đóng góp của kinh tế tập thể vào tăng trưởng ngày càng giảm, từ trên 5% năm 2013 xuống còn gần 3,7% năm 2020 - thấp nhất so với các khu vực khác. Dự báo những năm tới, đóng góp vào tăng trưởng của khu vực kinh tế tập thể tiếp tục giảm. Trong khi đó, ở New Zealand, HTX đóng góp 20% GDP, chịu trách nhiệm 95% thị trường sữa nội địa và 95% kim ngạch xuất khẩu sữa; hay ở Singapore có khoảng 1,4 triệu thành viên HTX, nắm giữ 18 tỷ USD tổng tài sản.

Bên cạnh đó, thu nhập bình quân lao động thường xuyên trong HTX rất thấp, năm 2020 đạt trung bình 51,31 triệu đồng/người so với bình quân cả nước là 63,61 triệu đồng/người. Số lượng thành viên trong HTX - tiêu chí quan trọng để đánh giá tính hợp tác và chất lượng phát triển của HTX - ngày càng giảm. Mặc dù số HTX tăng đáng kể từ hơn 19,3 nghìn (năm 2013) lên hơn 26,6 nghìn (30.6.2021) song số lượng thành viên giảm từ 8 triệu người xuống 5,7 triệu, chiếm khoảng 5,8% dân số cả nước (so với bình quân thế giới là 15% dân số toàn cầu). Lao động thường xuyên trong HTX cũng ngày một giảm, từ hơn 1,1 triệu người xống còn hơn 800 nghìn người. Điều này phản ánh thực trạng phát triển HTX ở nước ta đang chưa đúng hướng, chưa tương xứng với tiềm năng và vị trí trong nền kinh tế của đất nước, bản thân các HTX chưa quan tâm đến phát triển thành viên. Quy mô HTX đa phần còn nhỏ, tính hợp tác còn yếu.

Sửa Luật HTX là nhiệm vụ bức thiết

Đáng chú ý, mặc dù khung khổ pháp lý về HTX dần hoàn thiện song vẫn còn một số quy định chồng chéo, chưa thống nhất, cản trở sự phát triển của HTX. Thiết kế các chính sách đối với khu vực kinh tế tập thể còn phân tán, chưa đồng bộ; còn có tâm lý coi thường, đánh giá thấp vai trò, năng lực kinh tế khu vực này...

Hiện, phong trào HTX gặp nhiều khó khăn và thách thức, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhìn nhận. Đó là Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, cùng những thách thức về chính trị xã hội, dịch bệnh, biến đổi khí hậu; hội nhập quốc tế; quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa diễn ra nhanh và rộng khắp trên cả nước. Điều này đòi hỏi các HTX phải kịp thời thích ứng, nếu không sẽ khó cạnh tranh, phát triển.

Trong bối cảnh này, “việc tổng kết, đánh giá và xây dựng Luật HTX (sửa đổi) trong thời điểm này trở thành nhiệm vụ khách quan có tính bức thiết nhằm định hướng xây dựng, thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tập thể, HTX cho tương xứng tiềm năng và định hướng phát triển kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa ở nước ta; đồng thời tạo dựng hành lang pháp lý phù hợp để tăng cường hiệu quả quản lý các hoạt động của khu vực kinh tế tập thể, HTX trên cả nước”, lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư chia sẻ.

Cơ quan này đang đề ra 5 nhóm chính sách và giải pháp định hướng sửa đổi Luật HTX, gồm hoàn thiện các quy định về loại hình tổ chức kinh tế tập thể và tổ chức đại diện; về phát triển thành viên, mở rộng thị trường và nâng cao khả năng thu hút vốn cho HTX; về quản lý, điều hành HTX; về bản chất và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của HTX; và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế tập thể, HTX.

Dự kiến, cuối năm nay Bộ sẽ trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng Luật HTX (sửa đổi) trước khi tiến hành soạn thảo và trình Quốc hội xem xét thông qua.