Nâng tầm đối tác AIPA - ASEAN vì một Cộng đồng ASEAN thịnh vượng, bền vững

Chủ đề “quá hay, quá chuẩn”

- Chỉ còn chưa đầy một tuần nữa, Đại hội đồng AIPA 41 sẽ chính thức khai mạc. Đến thời điểm này, công tác chuẩn bị cho sự kiện trọng đại này như thế nào, thưa ông?

- Đây là lần đầu tiên trong lịch sử 43 năm qua, một kỳ Đại hội đồng của AIPA được tổ chức theo hình thức trực tuyến nhằm thích ứng với đại dịch Covid-19. Vì thế, công tác chuẩn bị cho Đại hội đồng có rất nhiều thay đổi so với cách thức truyền thống. Chúng tôi vừa phải khẩn trương, vì thời gian tổ chức Đại hội đồng phải điều chỉnh nhiều lần do diễn biến của đại dịch Covid-19, vừa phải hết sức linh hoạt trong xử lý các vấn đề liên quan, đặc biệt là công tác chuẩn bị về nội dung chương trình nghị sự của Đại hội đồng.

Sau khi thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia, Ban Tổ chức, chúng tôi đã xây dựng đề án tổng thể trình và được thống nhất chủ đề của Đại hội đồng là “Ngoại giao nghị viện vì Cộng đồng ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng”. Đây cũng là chủ đề xuyên suốt cho toàn bộ hoạt động của Quốc hội Việt Nam trong Năm Chủ tịch AIPA 41 cũng như xây dựng các chủ đề cho từng Ủy ban tại Đại hội đồng AIPA 41. Đến nay, mọi công việc chuẩn bị vào giai đoạn hoàn thành, từ chủ đề chung của Đại hội đồng, chủ đề cho từng Ủy ban của AIPA cho đến những thay đổi trong cách thức tổ chức Đại hội đồng đã cơ bản đạt được sự đồng thuận của các nghị viện thành viên.

- Nhiều ý kiến cho rằng, chủ đề của Đại hội đồng AIPA 41 “phù hợp một cách kỳ lạ” trong bối cảnh hiện nay, khi tất cả chúng ta đều đang phải thích ứng với đại dịch Covid-19. Xin ông có thể chia sẻ thêm, vì sao chúng ta lại lựa chọn chủ đề như vậy?

- Khi chúng tôi đề xuất chủ đề “Ngoại giao nghị viện vì Cộng đồng ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng” thì đại dịch Covid-19 chưa xảy ra. Việc lựa chọn chủ đề như vậy là vì chương trình nghị sự của AIPA luôn gắn kết với chương trình nghị sự của ASEAN, thể hiện rất rõ quan điểm của AIPA luôn đồng hành, hỗ trợ, hợp tác với ASEAN trong việc thúc đẩy thực hiện các cam kết và hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN thịnh vượng và bền vững. Nhưng đúng là chủ đề này rất phù hợp trong bối cảnh đại dịch hiện nay. Như Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhận xét, chủ đề này “quá hay, quá chuẩn”. Ngay việc quyết định tổ chức Đại hội đồng AIPA 41 và các hoạt động trong Năm Chủ tịch AIPA 2020 theo hình thức trực tuyến cũng đã thể hiện rất rõ tinh thần “gắn kết và chủ động thích ứng”.

Hai sáng kiến cốt lõi của Việt Nam

- Với việc tổ chức theo hình thức trực tuyến, như ông nói, có nhiều việc không thể xử lý theo cách thức truyền thống, vậy Quốc hội Việt Nam đã có đề xuất gì để thích ứng với sự thay đổi này mà vẫn bảo đảm hiệu quả thực chất của Đại hội đồng?

- Theo thông lệ, tại mỗi kỳ đại hội đồng của AIPA đều ban hành khá nhiều nghị quyết, ít cũng phải 20 - 30 nghị quyết. Nhưng với việc tổ chức họp trực tuyến, chúng ta không có đủ thời gian và điều kiện thảo luận chi tiết để ban hành nhiều nghị quyết như vậy. Vì thế, tại Đại hội đồng AIPA 41, chúng ta đã chủ động đề xuất và đến nay đã được nghị viện các nước thành viên thống nhất sẽ rút xuống mỗi Ủy ban chỉ ban hành một nghị quyết. Tuy nhiên, chúng ta cũng không hạn chế sự đóng góp của các nghị viện thành viên, đúng thời hạn quy định của AIPA nếu các nước gửi đề xuất sẽ vẫn được tổng hợp lại để trở thành chủ đề chung, bao trùm cả vấn đề mà các nghị viện thành viên đề xuất. Việc thông qua nghị quyết chung như vậy sẽ tránh tình trạng bàn thảo kéo dài và tận dụng được thời gian họp trực tuyến. Việc thảo luận các dự thảo nghị quyết cũng được tiến hành qua thư điện tử, hoàn thành bản dự thảo cuối cùng trước khi trình thông qua tại Ủy ban của AIPA.

- Trên cương vị Chủ tịch AIPA 41, tại Đại hội đồng tới đây, Quốc hội Việt Nam sẽ đề xuất thành lập cơ chế Hội nghị Nghị sĩ trẻ và gắn kết hoạt động của AIPA với hoạt động của IPU. Vì sao, chúng ta lại tập trung vào hai vấn đề này, thưa ông?  

- Trong suốt 25 năm là thành viên của AIPO/AIPA, Quốc hội Việt Nam đã có rất nhiều đề xuất, sáng kiến đóng góp quan trọng, thực chất nhằm thúc đẩy việc đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức này.

Để chuẩn bị cho Đại hội đồng AIPA 41, Việt Nam dự kiến đề xuất hai sáng kiến cốt lõi. Một là, đề xuất thành lập cơ chế Hội nghị Nghị sĩ trẻ. Ngay tại Đại hội đồng AIPA 41, chúng ta sẽ tổ chức Hội nghị Nghị sĩ trẻ không chính thức đầu tiên. Đến nay, cơ bản các nước đã đồng thuận và rất ủng hộ việc tổ chức Hội nghị Nghị sĩ trẻ. Phó Tổng Thư ký ASEAN cũng sẽ tham dự phiên họp đầu tiên này.

Vì sao chúng ta lại theo đuổi việc tổ chức Hội nghị Nghị sĩ trẻ? Vì nói đến trẻ là nói đến sáng tạo, đổi mới, đột phá và quyết đoán, mạnh mẽ. Tư chất của người trẻ là luôn muốn làm nhiều việc, liên tục nghĩ ra những ý tưởng mới, luôn thôi thúc tiến về phía trước, hướng đến tương lai. Vì thế, nghị sĩ trẻ phải có tiếng nói nhiều hơn, đóng góp nhiều hơn trong AIPA. Từ hội nghị không chính thức đầu tiên do Quốc hội Việt Nam đề xuất tổ chức, Hội nghị Nghị sĩ trẻ có trở thành một cơ chế hoạt động chính thức của AIPA hay không thì còn phụ thuộc vào quyết định của nghị viện các nước thành viên. Tuy nhiên, tôi tin chắc chắn rằng, nếu trở thành cơ chế chính thức trong khuôn khổ hoạt động AIPA, Hội nghị Nghị sĩ trẻ sẽ tạo ra sự đột phá.

Hai là, chúng tôi muốn kết nối, gắn kết hoạt động của AIPA với hoạt động của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU), gắn với việc thực hiện chương trình nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc về sự phát triển bền vững và cụ thể trong khuôn khổ AIPA 41 lần này theo đề xuất của chúng tôi được sự hưởng ứng, đồng thuận của các nước nghị viện thành viên đã tổ chức thành công hội nghị trực tuyến với chủ đề “Đối tác Nghị viện về hợp tác giáo dục, văn hóa vì sự phát triển bền vững” với sự tham gia của Tổng Thư ký IPU, đại diện UN.

Nâng tầm đối tác AIPA - ASEAN

- Tại phiên đối thoại cấp cao giữa các nhà lãnh đạo ASEAN - AIPA được tổ chức tháng 6 vừa qua, nêu Thông điệp của Chủ tịch AIPA 41, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, AIPA và ASEAN cần nâng tầm quan hệ đối tác đi vào chiều sâu thiết thực để xây dựng Cộng đồng ASEAN ngày càng thịnh vượng, bền vững, gắn kết và chủ động thích ứng trước những biến động khó lường của tình hình khu vực và thế giới. Cá nhân ông đánh giá như thế nào về vai trò, hiệu quả hoạt động của AIPA trong việc thúc đẩy hiện thực hóa các mục tiêu của Cộng đồng ASEAN?

- Như chúng ta đã biết, Cộng đồng ASEAN có 3 trụ cột, bao gồm Cộng đồng An ninh - chính trị; Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa - xã hội. Trong đó, Cộng đồng An ninh - chính trị là hạt nhân để bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định và phát triển khu vực. Cộng đồng Kinh tế ASEAN đặt mục tiêu tạo dựng một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất cho các quốc gia thành viên; thúc đẩy dòng trung chuyển tự do hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, lao động có tay nghề trong ASEAN; thúc đẩy phát triển kinh tế một cách công bằng, thiết lập khu vực kinh tế có năng lực cạnh tranh cao để hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu. Đối với Cộng đồng Văn hóa - Xã hội, mục tiêu là xây dựng cộng đồng các dân tộc ASEAN hài hòa, đoàn kết, đùm bọc và chia sẻ lẫn nhau, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân thông qua các hoạt động hợp tác hướng tới con người, lấy con người làm trung tâm. 3 trụ cột này đã bao quát toàn diện, nói lên khát vọng của Cộng đồng ASEAN.

Là một tổ chức của các cơ quan lập pháp trong khu vực, thực sự đại diện cho người dân, AIPA là một nhân tố quan trọng trong tiến trình hội nhập ASEAN và hiện thực hóa các mục tiêu của Cộng đồng ASEAN. Trong suốt quá trình hoạt động vừa qua, các hoạt động của Năm AIPA luôn gắn với chương trình nghị sự của Năm ASEAN. Những vấn đề của Cộng đồng An ninh - chính trị, Cộng đồng Kinh tế, Cộng đồng Văn hóa - Xã hội được các hội nghị của ASEAN, nhất là Hội nghị cấp cao ASEAN thống nhất, trở thành Tuyên bố chung của Chủ tịch ASEAN, thì các hoạt động AIPA cũng dựa trên tinh thần đó. Nghị viện của từng nước ASEAN phải đồng hành với Chính phủ để tổ chức thực hiện các Nghị quyết, Tuyên bố mà ASEAN đã thông qua. AIPA đã rất tích cực phối hợp với ASEAN ở tất cả các cấp để cùng chăm lo những vấn đề và nguyện vọng của người dân. AIPA cũng rất quan tâm tới việc hài hòa hóa pháp luật trong ASEAN và thúc đẩy đạt được nhiều bước tiến lớn hơn nữa trong mục tiêu chung xây dựng Cộng đồng ASEAN. Sự đồng hành của các nghị viện thành viên AIPA đối với ASEAN còn thể hiện ở vai trò giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước mình.

- Kể từ khi trở thành viên của AIPO/AIPA, Quốc hội Việt Nam cũng đã có những đóng góp rất quan trọng vào việc thúc đẩy sự kết nối giữa AIPA và ASEAN, thưa ông?

- Đúng vậy. Trong tròn ¼ thế kỷ là thành viên của AIPO/AIPA, Việt Nam luôn chủ động đề xuất các sáng kiến, đồng thời ủng hộ, thúc đẩy việc thực hiện đề xuất, sáng kiến của các thành viên nhằm kết nối AIPA và ASEAN. Trong đó phải kể đến một sáng kiến mà tôi rất ấn tượng đó là sáng kiến tổ chức phiên đối thoại cấp cao giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và các nhà lãnh đạo AIPA. Đề xuất này được chúng ta đưa ra vào năm 2007. Đến năm 2009, Thái Lan tổ chức buổi đối thoại đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo AIPA và ASEAN nhưng đây là phiên họp không chính thức. Đến năm 2010, khi Quốc hội Việt Nam đăng cai tổ chức Đại hội đồng AIPA lần thứ 2, được sự đồng thuận của các nước, chúng ta đã chính thức tổ chức phiên đối thoại cấp cao này để các nhà lãnh đạo AIPA và ASEAN gặp gỡ, trao đổi thẳng thắn, cởi mở về những vấn đề cần ưu tiên giải quyết trong khu vực, những vấn đề cần sự chung tay hành động giữa kênh lập pháp và hành pháp... Từ đó đến nay, phiên đối thoại cấp cao giữa các nhà lãnh đạo AIPA và các nhà lãnh đạo ASEAN đã được tổ chức trong khuôn khổ Năm ASEAN, Năm AIPA. Tôi cho rằng, đây là một sáng kiến rất có giá trị. Việt Nam đã đi bước đầu tiên và cũng là nơi tổ chức phiên đối thoại chính thức đầu tiên.

- Với tinh thần đồng hành, đoàn kết và hợp tác với ASEAN như vậy, xin ông chia sẻ thêm về những ưu tiên hành động của AIPA trong Năm Chủ tịch AIPA 2020 và trong thời gian tới?

 - Ưu tiên hành động của AIPA đã được Chủ tịch AIPA 41 Nguyễn Thị Kim Ngân nêu rất rõ tại Phiên đối thoại cấp cao ASEAN - AIPA diễn ra vào tháng 6 vừa qua. Đây là thông điệp của Chủ tịch AIPA và thể hiện quan điểm chung của lãnh đạo các Nghị viện thành viên AIPA.

Theo đó, về chính trị - an ninh, AIPA tiếp tục tăng cường hợp tác bảo đảm tính minh bạch, cởi mở, cách tiếp cận dựa trên luật pháp và nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN. Các Nghị viện AIPA ghi nhận tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông, cũng như thúc đẩy việc xây dựng lòng tin, các giải pháp phòng ngừa để nâng cao niềm tin giữa các bên; nhấn mạnh sự cần thiết của việc tự kiềm chế, không thực hiện các hành vi có thể làm phức tạp tình hình; kiên trì giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Luật Biển của Liên Hợp Quốc năm 1982; tăng cường hợp tác thực chất giữa AIPA và ASEAN, phát huy quan hệ đối tác trong kết nối khu vực, nâng cao năng lực của các nước ASEAN ứng phó với các vấn đề an ninh phi truyền thống.

Về kinh tế, để góp phần xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN bao trùm và tự cường, các Nghị viện thành viên AIPA cam kết thúc đẩy việc phê chuẩn các hiệp định, thỏa thuận khu vực theo hướng đẩy mạnh hợp tác để xây dựng các chính sách phát triển nền kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, đổi mới sáng tạo, chủ động thích ứng với Cách mạng Công nghiệp 4.0; ưu tiên tăng cường các nỗ lực để hoàn tất đàm phán và sớm ký Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP); thúc đẩy phát triển bền vững trong Cộng đồng ASEAN. Trong đó, trước mắt cần tập trung các nguồn lực vào việc tăng cường khả năng phục hồi kinh tế của ASEAN sau đại dịch Covid-19, duy trì cam kết mở cửa thị trường thương mại và đầu tư, kết nối chuỗi cung ứng, bảo đảm an ninh lương thực, khả năng tiếp cận các loại thuốc và vật tư y tế với giá phù hợp và ngăn chặn suy giảm kinh tế, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Về văn hóa - xã hội, AIPA khuyến khích nâng cao vai trò của phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi trong thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. AIPA hoan nghênh các nỗ lực của ASEAN trong năm 2020 về thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. Các Nghị viện thành viên AIPA nêu cao trách nhiệm phối hợp với Chính phủ các nước ASEAN trong việc thực thi những cam kết tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực quan trọng nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển bền vững và các chính sách chống rác thải nhựa trong ASEAN.

Với vai trò là Chủ tịch AIPA 41, Quốc hội Việt Nam luôn chủ động và đang hết sức tích cực triển khai các ưu tiên hành động nói trên. Ngay trong chương trình, chủ đề nghị sự của Đại hội đồng AIPA 41 và các hoạt động trong Năm AIPA 41 cũng đã thể hiện rất rõ tinh thần này.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!