Lo ngại với Luật Hải cảnh Trung Quốc

Luật Hải cảnh cho phép lực lượng hải cảnh (cảnh sát biển) Trung Quốc thực hiện “tất cả các biện pháp cần thiết, trong đó có sử dụng vũ khí đối với tàu thuyền của nước ngoài khi cái gọi là "chủ quyền quốc gia, quyền chủ quyền và quyền tài phán Trung Quốc" bị các cá nhân và tổ chức nước ngoài xâm phạm phi pháp hoặc đối diện mối nguy cấp bách bị xâm phạm phi pháp. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, Luật Hải cảnh được ban hành nhằm làm rõ vai trò và quyền hạn của lực lượng cảnh sát biển Trung Quốc; đồng thời nhấn mạnh, chính sách hàng hải của nước này vẫn không thay đổi.

Tuy nhiên, ngay từ lúc còn là dự thảo cho đến khi chính thức có hiệu lực, Luật Hải cảnh của Trung Quốc đã vấp phải làn sóng phản đối của nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có Nhật Bản, Philippines, Indonesia và Việt Nam. Đã có những lo ngại ngày càng gia tăng về việc Trung Quốc có thể thực hiện nhiều hành động gây hấn hơn tại Biển Đông và biển Hoa Đông. 

“Mối đe dọa chiến tranh”

Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Philippines, thượng nghị sĩ Francis Tolentino ngày 31.1 cho rằng, Bộ Ngoại giao nước này nên triệu tập Đại sứ Trung Quốc tại Philippines Huang Xilian để yêu cầu giải thích lý do Bắc Kinh vội vã thông qua luật này. Theo ông Francis Tolentino, luật mới của Trung Quốc đã vi phạm một số quy chế quốc tế, trong đó có Phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế năm 2016 bác bỏ yêu sách “đường 9 đoạn” phi lý của Trung Quốc.

Phát biểu với báo giới, ông Tolentino cho biết: “Theo luật pháp quốc tế, chẳng hạn như Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982, việc sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp đều bị cấm. Có rất nhiều luật lệ đang bị vi phạm ở đây”.

Theo Thượng nghị sĩ Francis Tolentino, các bên có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông cần tổ chức một cuộc họp khẩn cấp để đánh giá động thái tiếp theo của Trung Quốc và xem xét khả năng đệ trình công hàm phản đối chung lên Liên Hợp Quốc. “Công hàm phản đối chung sẽ tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ hơn. Chúng tôi (Philippines) có thể khởi xướng việc này”, ông Tolentino nói.

Trước đó, trong một tuyên bố hôm 27.1, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin cho biết, Trung Quốc thông qua Luật Hải cảnh không phải việc của Philippines vì ban hành luật là đặc quyền của mỗi quốc gia, tuy nhiên căn cứ vào khu vực liên quan, trong đó có Biển Đông, hành động này của Trung Quốc là "mối đe dọa chiến tranh bằng lời nói" với các nước phản đối luật.

Chuyên gia luật hàng hải của Philippines, ông Jay Batongbacal trước đó cho rằng Philippines và các bên tranh chấp ở Biển Đông cần gửi thông điệp mạnh mẽ, phản đối các động thái mới nhất của Bắc Kinh trong tuyến đường thủy đang tranh chấp. "Bất kỳ hành động sử dụng vũ lực nào đều nên được coi là hành động thù địch hoặc gây hấn. Đó phải là thông điệp rõ ràng của các quốc gia Đông Nam Á".

“Làm lung lay trật tự dựa trên luật pháp quốc tế”

Trong khi đó, Nhật Bản cũng đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ đối với Luật Hải cảnh của Trung Quốc. Đài truyền hình NHK ngày 2.1 dẫn thông báo từ Bộ Quốc phòng Nhật Bản nêu rõ, Luật này có thể làm “lung lay trật tự dựa trên luật pháp quốc tế”. Tokyo đang chuẩn bị cho khả năng Trung Quốc có thể gia tăng hành động quân sự ở biển Hoa Đông, nơi hai bên đang có tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Một số thành viên trong đảng Dân chủ Tự do cầm quyền (LDP) của Nhật Bản cho biết, lực lượng phòng vệ nước này nên đóng vai trò lớn hơn trong việc ứng phó với tình hình. 

Ông Iida Masafumi - chuyên gia an ninh tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia Nhật Bản cho rằng, Tokyo nên đề cao cảnh giác. Chuyên gia này nhấn mạnh, vẫn phải xem xét Trung Quốc có sẵn sàng sử dụng vũ khí theo luật mới hay không, song có khả năng lực lượng hải cảnh Trung Quốc sẽ thể hiện đầy đủ năng lực của họ khi căng thẳng gia tăng ở Biển Đông và biển Hoa Đông.

Làm gián đoạn quá trình đàm phán COC

Các chuyên gia Indonesia cũng bày tỏ quan ngại về động thái của Trung Quốc. Theo Trưởng khoa Luật, Đại học Pancasila của Indonesia, GS Eddy Pratomo, việc Trung Quốc thông qua Luật Hải cảnh quy định việc sử dụng vũ lực, có khả năng gây ra căng thẳng ở Biển Đông. Ông cho rằng các quy định trong luật mới của Trung Quốc được áp dụng trong phạm vi rất rộng và điều chỉnh lãnh hải của Biển Đông mà không dựa trên luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.

GS Eddy Pratomo nhận định, Luật Hải cảnh Trung Quốc đã ngầm khẳng định những tuyên bố của nước này liên quan đến “đường 9 đoạn”, vốn đã bị Tòa Trọng tài Quốc tế bác bỏ năm 2016. Theo ông, Luật Hải cảnh của Trung Quốc sẽ làm gián đoạn quá trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) và các quốc gia, trong đó có Indonesia, cần lên tiếng phản đối đạo luật này.

Cùng ý kiến, Giáo sư Luật Quốc tế tại Đại học Indonesia (UI) Hikmahanto Juwana nhấn mạnh, Indonesia có nghĩa vụ phải lên án việc ban hành đạo luật này bởi ba lý do. Thứ nhất, Indonesia đã nhiều lần khẳng định nước này không có “tuyên bố chủ quyền chồng chéo” với Trung Quốc trên Biển Đông nhưng Trung Quốc thường xuyên có các hành vi xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế nước này. Thời gian vừa qua, các tàu hải quân Indonesia thường xuyên phải giáp mặt với tàu tuần duyên Trung Quốc khi hộ tống cho tàu cá nước này thực hiện hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp tại vùng biển Bắc Natuna. Nếu luật vừa được ban hành của Trung Quốc được lực lượng tuần duyên Trung Quốc sử dụng, có thể dẫn đến sử dụng vũ lực ở vùng biển này.

Thứ hai, luật này không chỉ được thực thi trong các khu vực có chủ quyền mà còn ở các khu vực có quyền chủ quyền, như vậy, thông qua yêu sách "đường 9 đoạn", lực lượng bảo vệ bờ biển của Trung Quốc sẽ áp dụng đạo luật khi đối phó với tàu của các quốc gia có chủ quyền trên Biển Đông như Việt Nam, Malaysia và Philippines. Cuối cùng, theo GS Hikmahanto, Biển Đông sẽ trở thành trục sử dụng vũ lực giữa các nước lớn. Mỹ và các đồng minh chắc chắn sẽ không cho phép lực lượng tuần duyên Trung Quốc sử dụng vũ lực, đặc biệt là trong các tuyến hàng hải quốc tế. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng Chiến tranh lạnh ở Biển Đông chuyển thành chiến tranh nóng.

Trước đó, trong cuộc gặp người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì an ninh và ổn định trên Biển Đông theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.