Không để xã nào bị bỏ lại phía sau

Tập trung cho vùng khó khăn nhất

Tại Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội Khóa XV, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 và Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021 - 2025 tại Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội Khóa XV.

Trước đó, tại phiên họp thẩm tra của Thường trực Hội đồng Dân tộc đối với chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới (Chương trình) giai đoạn 2021 - 2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Trần Thành Nam khẳng định, trong giai đoạn 2016 - 2020, Chương trình đã trở thành phong trào sôi nổi, rộng khắp trên cả nước. "Xây dựng nông thôn mới đã về đích trước thời hạn, với nhiều cách làm sáng tạo, phù hợp với đặc thù vùng dân tộc thiểu số và miền núi", nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Phan Văn Hùng đánh giá. 

Tuy nhiên, ông Phan Văn Hùng cũng chỉ rõ: Kết quả xây dựng nông thôn mới ở vùng dân tộc thiểu số đang trái ngược với vùng đồng bằng sông Hồng. Ông dẫn chứng, nếu như xây dựng nông thôn mới vùng đồng bằng sông Hồng đạt 84%, vùng Tây Nguyên đạt 47%; đồng bằng sông Cửu Long đạt 45% thì xây dựng nông thôn mới vùng miền núi phía Bắc chỉ đạt 28,6%, rất thấp so với các vùng khác. Điều đó cho thấy, khó khăn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 sẽ tập trung ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi, nhất là vùng dân tộc thiểu số và miền núi phía Bắc.

Ước tính, hiện còn hơn 187 xã ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi chưa có đường ô tô cứng hóa đến trung tâm. Hơn 6.000 thôn, bản chỉ có đường đất, đường tạm; 31 xã chưa có điện, 3.400 thôn, bản chưa có đường điện hạ thế; dưới 10% tỷ lệ người được sở hữu máy tính và tiếp cận internet; 11,4% người dân tộc thiểu số chưa được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh; 59,6% chưa có nhà tiêu hợp vệ sinh. Thậm chí một số dân tộc như Mảng, Khơ Mú chỉ có 10% có công trình phụ. Vấn đề quy hoạch sắp xếp dân cư để tiếp cận hạ tầng dịch vụ cơ bản, nhất là định canh, định cư chưa được nhiều. Khoảng cách trung bình từ nhà của hộ đồng bào dân tộc thiểu số đến bệnh viện là 14,7km, cá biệt dân tộc Ơ Đu là 52km… Chỉ ra thực tế này, ông Hùng khẳng định, nếu không tập trung vốn đầu tư vào vùng dân tộc thiểu số và miền núi sẽ rất khó để hoàn thành chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trong thời gian tới.

Mạnh dạn giao cho địa phương

Đối với Chương trình giai đoạn 2021 - 2025, theo ông Phan Văn Hùng, cần nhận diện những khó khăn để giải quyết và đưa ra các giải pháp đột phá hơn. Đơn cử như tình trạng hôn nhân cận huyết, một số hủ tục lạc hậu, tranh chấp đất đai... vẫn là những vấn đề chưa được giải quyết triệt để trong xây dựng nông thôn mới ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Một số ý kiến bày tỏ lo ngại về sự trùng lặp đối tượng, dự án đầu tư giữa Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 với Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021 - 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc cho rằng, rất khó để phân biệt rạch ròi vì cả ba chương trình đều có chung mục tiêu là giảm nghèo, phát triển kinh tế, xã hội. Hơn nữa với vùng khó khăn như vùng dân tộc thiểu số và miền núi, tách riêng một chương trình có giải quyết được vấn đề hay không, khi mà ở các xã đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số theo chương trình dân tộc thiểu số thì trung bình mỗi năm, một xã chỉ được 1 - 1,5 tỷ đồng. Phải mạnh dạn giao cho địa phương điều phối và giải quyết. Nếu chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo và an sinh xã hội, chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới bỏ đối tượng là xã đặc biệt khó khăn thì lại không đúng, vì trọng tâm giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới chính là vùng dân tộc, vùng khó khăn.

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Giàng A Chu cho biết thêm, Chính phủ đề ra mục tiêu tổng quát, phấn đấu đến năm 2025 có ít nhất 80% tổng số xã của cả nước đạt chuẩn nông thôn mới, nhưng đối với các xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi, mục tiêu này là bất khả thi. Do vậy, cần xác định mục tiêu riêng ở vùng này theo hướng thấp hơn nữa, xã vùng 2, vùng 3 chỉ đạt 30 - 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Bên cạnh đó, giải pháp căn cơ để Chương trình xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả là khai thác những đặc thù, lợi thế của địa phương theo hướng kinh tế tuần hoàn, bảo đảm hệ sinh thái bền vững. Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Giàng A Chu chỉ ra, chúng ta mới chỉ đưa ra chương trình chuyên đề, còn ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi đi vào cụ thể sẽ như thế nào? Nhất là khi tiếp cận khoa học công nghệ ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi còn hạn chế, thì làm sao nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, chế biến, bảo quản để góp phần gia tăng giá trị? 

Xây dựng nông thôn mới để đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn giàu có và thịnh vượng, tiệm cận với khu vực đô thị; kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội nông thôn đồng bộ, hiện đại và kết nối chặt chẽ với quá trình đô thị hóa; kinh tế nông thôn phát triển mạnh mẽ, trình độ sản xuất tiên tiến, nông dân chuyên nghiệp, sản phẩm có sức cạnh tranh cao, sản xuất nông nghiệp gắn với phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu. Đồng thời, xây dựng nông thôn mới cũng phải bảo đảm không để xã nào bị bỏ lại phía sau.