Kết nối thư viện số dùng chung

- Chủ Nhật, 14/11/2021, 19:51 - Chia sẻ
Cổng thông tin “Trung tâm tri thức số: Kết nối thư viện số dùng chung - đổi mới sáng tạo” tại địa chỉ: http://digitalknowledgehub.vnu.edu.vn vừa chính thức khai trương. Đây là kết quả hợp tác giữa Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU-LIC) với thư viện số các trường đại học, học viện thuộc Liên chi hội Thư viện đại học khu vực phía Bắc (NALA), Thư viện Trung tâm ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh và Công ty DLCORP.

“Trung tâm tri thức số (TTTTS): Kết nối thư viện số dùng chung - đổi mới sáng tạo” nhằm thực hiện mục tiêu ứng dụng chuyển đổi số ngành thư viện trong giáo dục, đào tạo.

Phát triển thư viện thành TTTTS trong trường đại học

Giao diện Trung tâm tri thức số: Kết nối thư viện số dùng chung - đổi mới sáng tạo

Nhân loại đang bước vào thời đại của cuộc Cách mạng 4.0, trong đó giáo dục phải thay đổi để thích ứng và phát triển. Xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục dẫn đến thay đổi về phương pháp giảng dạy, thiết lập lại quá trình học tập với các ứng dụng đã và đang phát triển như: Sử dụng thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), lớp học ảo, thí nghiệm ảo, mô phỏng, lớp học 3D, khóa học trực tuyến quy mô lớn.

Bên cạnh đó là sự thay đổi đối tượng học - thế hệ Z (gen Z, iGen) - năm sinh từ 1996 - 2010, được giáo dục cùng sự phát triển của công nghệ, internet, truyền thông xã hội nên có đặc điểm sáng tạo, năng động, thực dụng, tự tin hơn.

Hệ thống trả sách tự động của Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội
Ảnh: N.Linh

Ngoài ra, có một số yếu tố tác động mạnh mẽ đến sự chuyển đổi trong hệ thống thư viện, như sự gia tăng của dữ liệu, sự phổ biến các giao diện di động, sức mạnh trí tuệ nhân tạo; sự xuất hiện 5 xu hướng chủ yếu trong môi trường thông tin toàn cầu (tiếp cận thông tin, giáo dục, quyền riêng tư, sự tham gia của người dân, chuyển đổi công nghệ) cùng các thư viện có kỹ năng, nguồn lực giúp chính phủ, tổ chức, cá nhân giao tiếp, tổ chức, cấu trúc và hiểu dữ liệu.

Cùng với đó, theo thời gian, hệ thống thư viện đã phát triển nhanh chóng, từ thư viện 2.0 đến 3.0 và 4.0; từ thư viện truyền thống đến thư viện điện tử, thư viện số, thư viện kết hợp, thư viện phổ biến, thư viện di động, thư viện thông minh. Tuy nhiên, trước yêu cầu mới, thư viện sẽ phát triển thành TTTTS có khả năng tích hợp các chức năng, đặc điểm của từng loại/mô hình thư viện. Hơn nữa, nhu cầu của người dùng đang thay đổi, dẫn đến sự thay đổi của các dịch vụ, sản phẩm đặc biệt là trong thời đại kết nối, sử dụng di động, dữ liệu kỹ thuật số khổng lồ và sự kết hợp ngày càng nhiều giữa kỹ thuật số và vật lý.

Thư viện số trong bối cảnh bùng nổ dữ liệu lớn

Hệ thống Thư viện Việt Nam là hệ thống thư viện số quốc gia, thư viện số đại học, thư viện số công cộng, thư viện số chuyên ngành… Đây còn là các kho dữ liệu, cơ sở dữ liệu (CSDL) máy tính ở các tổ chức như chính phủ số, doanh nghiệp số, đại học số, văn phòng số thuộc mọi lĩnh vực.

Hơn 20 năm qua, hệ thống thư viện số đã phát triển phần cứng, phần mềm, tự động hóa chu trình thư viện, số hóa tài liệu, chuyển đổi số… làm nền tảng để phát triển xã hội số, học tập số, nghiên cứu số, quản lý số, vận hành số các hoạt động kinh tế, chính trị, giáo dục, giải trí…

Thư viện Trung tâm ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh có đầy đủ thiết bị, tiện nghi đáp ứng hoàn hảo nhu cầu người dùng
Nguồn: khosinhvien.net

Mặc dù có những bước phát triển mạnh mẽ, thư viện số Việt Nam đang phải ứng phó với sự bùng nổ dữ liệu lớn, với nhiều thách thức như: Phát triển các tài nguyên số để quản trị hiệu quả; phát hiện và tổ chức tài nguyên số; tìm kiếm, truy cập, khai thác tài nguyên số; tương tác người - máy/trí tuệ nhân tạo; hạ tầng - kiến trúc dữ liệu/thông tin, quản trị tri thức; lưu trữ số; phát triển dịch vụ số; sử dụng mạng xã hội; sở hữu trí tuệ; văn hóa, xã hội, luật pháp, kinh tế; sử dụng và ứng dụng thư viện số; nhân lực để phát triển và quản trị tài nguyên số, dữ liệu, thông tin, tri thức.

Vì vậy, sau 4 năm nghiên cứu về ứng dụng công nghệ tìm kiếm và tích hợp dữ liệu, TTTTS đã ra đời, gồm 6 thành viên: VNU-LIC; Thư viện Trung tâm ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh; Thư viện Tạ Quang Bửu (Trường ĐH Bách khoa Hà Nội); Thư viện Trường ĐH Thủy lợi; Thư viện Trường ĐH Lâm nghiệp và Trung tâm Thư viện Trường ĐH Phenikaa.

TTTTS tiết kiệm chi chí bổ sung tài liệu cho các thư viện
Nguồn: qdnd.vn

TTTTS là sáng kiến của VNU-LIC nhằm kết nối và tích hợp dữ liệu của nhiều thư viện số độc lập thành một hệ thống thống nhất, cung cấp nhanh chóng và chính xác siêu dữ liệu và toàn văn từ các kho tri thức số của hệ thống như: luận văn, luận án, kết quả nghiên cứu, sách, giáo trình thuộc mọi lĩnh vực khoa học… tùy theo chính sách và mức độ chia sẻ của từng thư viện tham gia. Đặc biệt, với hàng triệu đơn vị tri thức số sẽ được phát triển từ các thư viện tham gia, TTTTS đem lại nhiều giá trị: Là TTTTS đầu tiên của hệ thống giáo dục đại học Việt Nam cung cấp tri thức số cho Hệ tri thức Việt số hóa của Chính phủ; tích hợp tri thức số khoa học quốc gia, khu vực và quốc tế; hỗ trợ nhà lãnh đạo, quản lý, giảng viên, nhà nghiên cứu, người học… khai thác tri thức số dễ dàng và nhanh chóng; cung cấp cho các nhà lãnh đạo bức tranh cơ cấu và kết quả đào tạo các ngành/chuyên ngành để nhanh chóng đưa ra quyết sách phù hợp; bảo đảm việc tự học, tự nghiên cứu suốt đời của mỗi người dùng trong xã hội học tập; tiết kiệm chi chí bổ sung tài liệu cho các thư viện; tăng cường vai trò, vị thế cho thư viện số các trường đại học, cao đẳng trong hệ thống giáo dục Việt Nam cũng như khu vực và quốc tế…

Từ nay đến 2030, “TTTTS: Kết nối thư viện số dùng chung - đổi mới sáng tạo” sẽ dần hoàn thiện và cung cấp 10 dịch vụ nổi bật gồm: Số hóa tài liệu theo yêu cầu; Chuyển đổi số, số hóa, xây dựng, tổ chức và quản trị học liệu số theo yêu cầu đơn vị đào tạo; Cung cấp dữ liệu, thông tin, tri thức cho học tập, đào tạo và nghiên cứu; Hỗ trợ công cụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học, giảng dạy và học tập; Trắc lượng thư mục; Kết nối tra cứu dữ liệu khoa học liên thư viện; Tạo lập hồ sơ các nhà khoa học; Hỗ trợ nâng cao chất lượng văn bản; Quản lý, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu học tập, nghiên cứu bằng phần mềm thế hệ mới; Tổ chức hội nghị, hội thảo và không gian học tập/nghiên cứu sáng tạo.

TS. Nguyễn Hoàng Sơn