Chuyển động trong môi trường số
Gần 2 năm qua, để bảo đảm công tác phòng, chống dịch Covid-19, nhiều thư viện trên toàn quốc đã tạm dừng phục vụ trực tiếp. Song người đọc vẫn có thể tra cứu, yêu cầu mượn sách, gia hạn mượn sách trên website các thư viện một cách dễ dàng. Đây là một phần trong những chuyển động của hệ thống thư viện toàn quốc nhằm đáp ứng nhu cầu của người đọc hiện nay.
Theo Giám đốc Trung tâm Thông tin - Thư viện, Trường ĐH Nội vụ Hà Nội Phạm Quang Quyền, từ khi tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, Trung tâm Thông tin - Thư viện đã cấp hơn 9.000 tài khoản thư viện số cho viên chức, giảng viên, sinh viên cả ba miền, góp phần quan trọng trong triển khai đào tạo trực tuyến. Đến nay, Trung tâm đã cấp gần 14.000 tài khoản thư viện số và phát triển thêm các dịch vụ dựa trên yêu cầu thực tiễn, đáp ứng ngày càng tốt hơn quá trình đào tạo trực tuyến và xây dựng kế hoạch chuyển đổi số của Trường ĐH Nội vụ Hà Nội.
“Số lượt sử dụng thư viện số cũng ổn định và có xu hướng tăng. Bình quân mỗi ngày có khoảng 2.000 lượt sử dụng dịch vụ của Trung tâm. Tính từ thời điểm bắt đầu đếm lượt sử dụng (tháng 7.2018), Trung tâm đã phục vụ trên 616.000 lượt. Các dịch vụ mới được Trung tâm triển khai như: Bạn đọc tặng tài liệu số, thu nhận các sản phẩm khoa học số trực tuyến, quản lý các minh chứng khoa học số của đội ngũ nhà khoa học trong nhà trường”, ông Quyền cho biết.
Giám đốc Thư viện Hà Nội Trần Văn Hà chia sẻ, trong thời gian giãn cách xã hội, đơn vị vẫn tổ chức các triển lãm sách trực tuyến, giới thiệu sách mới, thư mục chuyên đề qua website và trang Facebook. Vì thế, hoạt động phục vụ bạn đọc vẫn được duy trì. Trong 7 tháng của năm 2021, thư viện phục vụ 757.960 lượt bạn đọc, với hơn 1,3 triệu lượt tài liệu. Về số hóa tài liệu, đơn vị đã xây dựng bộ sưu tập số sách, báo, tạp chí với 3.900 tên tài liệu (khoảng 300.000 trang); thực hiện 192 tên sách nói dành cho người khiếm thị. Đặc biệt, Thư viện Hà Nội đã hướng dẫn, hỗ trợ 20 thư viện quận, huyện, thị xã của Hà Nội ứng dụng phần mềm quản lý thư viện, nhằm phục vụ bạn đọc thuận tiện hơn.
Với Thư viện Quốc gia Việt Nam, nhiều bạn đọc phản hồi tích cực về các dịch vụ tra cứu tên sách, truy cập và đọc nhiều tài liệu bổ ích trên nền tảng số. Đến giữa năm 2021, Thư viện Quốc gia Việt Nam số hóa được hơn 10.000 tên sách, 130.000 số báo và khoảng 30.000 bộ luận án tiến sĩ, tổng số tương đương trên 8 triệu trang tài liệu. Trung bình mỗi ngày, có 7.000 - 8.000 lượt truy cập và sử dụng các bộ sưu tập trực tuyến của Thư viện.
Theo thông tin từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hầu hết thư viện tại 63 tỉnh, thành phố đã xây dựng và vận hành thư viện điện tử, hình thành vốn tài liệu điện tử, tài liệu số. Mặc dù hạ tầng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý tại các thư viện chưa đồng bộ và phù hợp với nhu cầu bạn đọc hiện nay, song vấn đề chuyển đổi số ngành thư viện rõ ràng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Xây dựng cơ sở dữ liệu thư viện Việt Nam
Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam Nguyễn Hữu Giới cho rằng, trong thời đại Cách mạng Công nghiệp 4.0, thông tin, tri thức trong hệ thống thư viện phải được chuyển tải nhanh chóng tới bạn đọc qua internet. Vì vậy, chuyển đổi số ngành thư viện là xu thế tất yếu nhằm thỏa mãn nhu cầu tra cứu tài liệu từ xa, đọc sách trên mạng của độc giả; giúp lưu giữ tài liệu cổ, giá trị, đồng thời tăng hiệu quả công việc của người làm thư viện.
Về vấn đề này, Giám đốc Thư viện Quốc gia Việt Nam Kiều Thúy Nga chia sẻ, triển khai chương trình chuyển đổi số là cơ hội để ngành thư viện tăng tốc hiện đại hóa; liên kết, chia sẻ nguồn lực, tạo lập cộng đồng thư viện lớn mạnh. Thư viện Quốc gia Việt Nam tiếp tục nâng cao năng lực số, xây dựng nền tảng công nghệ có thể tích hợp, xử lý lượng dữ liệu lớn, hình thành trung tâm dữ liệu dùng chung để phân phối, chia sẻ, liên thông với các thư viện trong và ngoài nước.
Thư viện Hà Nội cũng cam kết đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin, nâng cấp phần mềm quản lý thư viện số, tăng cường số hóa tài liệu, xây dựng các bộ sưu tập số, hoàn thiện và bổ sung các tiện ích trực tuyến… Giám đốc Thư viện Hà Nội Trần Văn Hà bày tỏ, để đạt được những mục tiêu trong chương trình chuyển đổi số, các thư viện cần được đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin và phần mềm quản lý thư viện số hiện đại, đồng bộ từ cấp tỉnh đến cấp huyện...
Theo Vụ trưởng Vụ Thư viện Phạm Quốc Hùng, thực hiện Kế hoạch triển khai “Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Vụ Thư viện đã và đang triển khai phục vụ chuyển đổi số và quản lý ngành thư viện về chuyển đổi số; xây dựng cơ sở dữ liệu về thư viện Việt Nam. “Năm 2021, Vụ Thư viện đã thực hiện đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nhân lực ngành thư viện; tích cực vận động và tìm nguồn tài trợ, xã hội hóa từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước cho chuyển đổi số ngành thư viện... Thời gian tới, ngành thư viện nỗ lực xây dựng mạng lưới hiện đại, tạo đột phá trong công tác phục vụ bạn đọc”.
