Bảo đảm độ tin cậy
Tại Việt Nam, giám định tác phẩm hội họa, đồ họa, điêu khắc, nhiếp ảnh đang gặp nhiều khó khăn, vì bên cạnh đội ngũ chuyên gia, thiết bị kỹ thuật, khoa học - công nghệ, còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quản lý nhà nước, sự phối hợp giữa các bên liên quan... Trong khi đó, hiện tượng tranh chấp là vấn nạn khó giải quyết, nhiều vụ việc liên quan đến xâm phạm bản quyền trong mỹ thuật tưởng chừng bế tắc.
 Nhiều vụ liên quan đến xâm phạm bản quyền trong mỹ thuật tưởng chừng bế tắc |
Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm Mỹ thuật - Nhiếp ảnh thuộc Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm là đơn vị trực tiếp thực hiện và chịu trách nhiệm giám định tác phẩm nghệ thuật. Việc giới thiệu chức năng giám định tác phẩm của Trung tâm nhằm bảo đảm sự tin cậy để các họa sĩ, nhà sưu tập tìm đến mỗi khi xảy ra tranh chấp. Theo Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Vi Kiến Thành, Trung tâm có vai trò như trọng tài trong bối cảnh mỹ thuật trong nước đang bị lũng đoạn bởi nạn tranh mạo danh tác giả, tranh sao chép không đúng quy định, tranh nhái phong cách tác phẩm, vi phạm bản quyền tác giả.
Theo đó, Hội đồng giám định gồm 3 hội đồng nhỏ: Hội đồng giám định tác phẩm hội họa - đồ họa; Hội đồng giám định tác phẩm điêu khắc và nghệ thuật sắp đặt; Hội đồng giám định tác phẩm nhiếp ảnh. Về kỹ năng giám định, hầu hết các thành viên Hội đồng dựa vào kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực đang theo dõi. Với những tác phẩm có độ phức tạp, cần máy móc, thiết bị và công nghệ kỹ thuật, Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an, sẽ hỗ trợ thẩm định chất liệu sơn, vải toan, năm tuổi của gỗ...
Không ảnh hưởng tới tác phẩm
“Việc giám định các tác phẩm mỹ thuật sẽ được thực hiện theo quy trình chuẩn. Hồ sơ gồm đơn đề nghị giám định, ảnh chụp tác phẩm cần giám định, các tài liệu liên quan về tác phẩm, tác giả yêu cầu giám định. Trung tâm giám định sau khi làm việc với bộ phận công nghệ, kỹ thuật của Viện Khoa học hình sự sẽ trả lời bằng văn bản, có sự thỏa thuận của hai bên theo hợp đồng giám định. Đây là những điều kiện cần và đủ để các cơ quan chức năng làm cơ sở bước đầu cho việc giám định chuyên nghiệp, phòng tránh ngay từ đầu tranh chấp có thể xảy ra”. Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Thanh Liêm |
Là đơn vị kinh doanh các tác phẩm nghệ thuật, đại diện Hanoi Studio Garlery Dương Thu Hằng thắc mắc, với tác phẩm của các họa sĩ thời Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, mặc dù có những người có kinh nghiệm và cơ hội được tiếp xúc với thế hệ này, hiểu ngôn ngữ, bút pháp, chất liệu của từng họa sĩ, nhưng chỉ dựa vào cảm nhận trực quan, kinh nghiệm, sự hiểu biết của các chuyên gia trong Hội đồng thì khó thuyết phục.
Đại diện Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an, Thượng tá Đồng Đắc Thọ cho biết, nghệ thuật là một thị trường đặc biệt, khó phân định đúng - sai, thật - giả. Vì vậy, để quá trình làm việc đạt chất lượng và hiệu quả cao, Viện Khoa học hình sự cam kết hỗ trợ 2 lĩnh vực là giám định và kỹ thuật phòng chống tội phạm. Công tác giám định giúp xử lý những hành vi vi phạm pháp luật, trong khi khi thuật sẽ phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật, tránh hậu quả không đáng có. Việc giám định được thực hiện theo các phương pháp khoa học, đánh giá, phân biệt được thật - giả khi có tranh chấp bản quyền. “Song khó khăn lớn nhất là phương pháp, cách thức đánh giá phong cách sáng tác mà không làm ảnh hưởng hay thay đổi tác phẩm nghệ thuật dưới tác động của máy móc”, ông Thọ cho hay. Họa sĩ Phan Cẩm Thượng bổ sung, tác phẩm nghệ thuật khi giám định không được phép cắt, cạy, bóc tách để giám định chất liệu, niên đại. Đây là những lo lắng chung của các chủ sở hữu khi có tác phẩm cần giám định.
Rõ ràng để chứng minh thật - giả buộc phải có chứng lý để so sánh, đối chiếu. Song ông Đồng Đắc Thọ khẳng định, trong kỹ thuật giám định có nhiều lĩnh vực chuyên sâu, nhiều phương pháp thực hiện theo nguyên tắc nhất định. Qua nghiên cứu, khảo sát, các bức tranh có thể được giám định từ chữ ký tác giả, ký hiệu, hình dấu mang tính bản quyền. Với các phương pháp giám định đặc biệt từ Viện Khoa học hình sự, công việc này sẽ không làm thay đổi bất cứ chi tiết nào trong tác phẩm nghệ thuật.
