Hoa sen?
Việc chọn hoa sen tượng trưng cho đạo Phật sẽ không có gì để bàn cãi, và nếu đã có một số nước chọn hoa sen làm quốc hoa thì việc nước ta chọn hoa sen làm quốc hoa có lẽ cũng không phải thảo luận nhiều. Mặc dù hoa sen có nhiều ý nghĩa đẹp, nhưng đó có phải là hồn của dân tộc không cần phải bàn tiếp. Trước hết, môi trường sinh thái của hoa sen chỉ gắn liền với một số đầm, hồ. Hoa sen không thể mọc ở những vùng đồi núi, cao nguyên mà 2/3 diện tích nước ta là những vùng này. Cây sen cũng không phải là cây nuôi sống con người.
Hoa cau?
Đây cũng là một loại hoa được đề xuất trong việc chọn làm quốc hoa. Chúng ta đều biết cây cau là một loại cây cũng mang trong nó hồn đất nước. Từ truyền thuyết Trầu Cau của thời Hùng Vương cho đến những bóng cau ở khắp làng quê Việt Nam, cây cau thực sự là cây mang hình ảnh của đất nước. Cây cau lại là một cây đứng thẳng tắp không cành lá, có thể làm biểu tượng cho sự ngay thẳng và độc lập. Hoa cau cũng là một loài hoa đẹp với một mùi hương rất thanh nhã. Cây cau và hoa cau đã đi vào nhiều bài hát nói về quê hương. Làng quê Việt Nam mà thiếu cây cau sẽ không còn là làng quê nữa.
Thế nhưng hoa cau có thể là quốc hoa? Chúng ta ai cũng thấy rõ nếu chọn một loại cây, một loại quả, kể cả một loại hoa để làm biểu tượng cho nền văn hóa cổ truyền Việt Nam, thì chắc chắn hoa cau sẽ nằm trong số những ứng cử viên hàng đầu. Nhưng cây cau là loại cây thuộc về quá khứ, quả cau lá trầu chỉ còn được dùng trong các hôn lễ khi người ta nghĩ đến những nghi thức cổ truyền. Do đó, khó có thể đưa hoa cau làm quốc hoa trong thời hiện đại của chúng ta.
Hoa Lúa?
Theo báo Thanh Niên, số ra ngày 24.1.2011: “Khi đề án quốc hoa được triển khai, có ý kiến đề nghị chọn bông lúa làm quốc hoa. Ý kiến độc đáo và ấn tượng này xuất phát từ việc Việt Nam là một quốc gia có nền văn minh lúa nước từ lâu đời, nay là quốc gia xuất khẩu gạo lớn trên thế giới. Cây lúa được trồng ở mọi nơi trên đất nước Việt Nam, bông lúa khi sắp kết hạt cũng rất đẹp và có hương thơm ngát. Lấy bông lúa làm quốc hoa cũng góp phần tôn vinh hoạt động sản xuất nông nghiệp. Quốc huy nước ta cũng có hình bông lúa bao quanh”.
Trong số báo Thanh Niên tiếp theo ra ngày 25.1.2011, ông Bùi Văn Điểm, nguyên Cán bộ Ban Tổ chức Trung ương, cũng bày tỏ ý kiến nên chọn bông lúa và cho rằng bông lúa đạt nhiều tiêu chuẩn để trở thành quốc hoa.
Tôi tán thành với ý kiến này: chọn hoa lúa làm quốc hoa.
Vấn đề đặt ra là hoa lúa hay bông lúa? Bông lúa thì đương nhiên đã nằm trong quốc huy rồi, còn hoa lúa ít người biết đến. Cây lúa (Orisa sativa) là loại cây có hoa và quả dưới dạng bông. Ngay từ lúc hình thành, hoa lúa đã có dạng của quả lúa. Các em học sinh cần nhớ quả lúa là một loại quả dĩnh, nghĩa là cái mà chúng ta gọi là hạt lúa chính là quả lúa, còn hạt gạo mới thật là hạt của quả lúa. Hoa lúa là phần tua nhị trắng mong manh, mọc ra khi lúa phơi màu.
Ở đây có sự thống nhất giữa hoa lúa và bông lúa. Với “tính tập thể” của nó, hoa lúa đã mang ngay trong nó hình ảnh của bông lúa tương lai. Và bản thân bông lúa cũng chỉ khi đứng trong tập thể mới trở thành đồng lúa:
Một ngôi sao chẳng sáng đêm
Một bông lúa chín chẳng nên mùa vàng
(Tố Hữu)
Cây lúa đã đồng hành với lịch sử của đất nước từ hàng ngàn năm trước. Cây lúa đã đi vào sự tích Bánh dày, bánh chưng từ thời Hùng Vương. Cây lúa đã nuôi sống dân tộc. Chính những đồng lúa bát ngát xanh mới là hồn của dân tộc Việt.
Cây lúa có nếp, có tẻ, mang biểu tượng đầy đủ khái niệm âm dương cổ truyền của văn hóa Phương Đông. Và ngay cả khi chưa trưởng thành đầy đủ, những hạt lúa nếp xanh đã tặng cho chúng ta một sản phẩm mang đầy màu sắc dân tộc: Cốm. Nói như nhà văn Thạch Lam: Cốm là thức dâng của đồng lúa bát ngát xanh. Cũng vậy, bài hát Hương lúa đồng quê của Hoàng Giác cũng nhắc đến tình cảm của những người xa xứ:
Về đây hỡi người lênh đênh nhớ quê
Chân trời bâng khuâng mơ về,
Về với lúa vàng
Nếu môi trường sinh thái của hoa sen chỉ là những đầm nước, của bóng cau chỉ là những vườn quê, thì cây lúa, với những cánh đồng bát ngát mới là sức sống mãnh liệt của hồn dân tộc:
Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn!
(Nguyễn Đình Thi)
Cây lúa, với sự thích nghi mạnh mẽ với nhiều môi trường sinh thái khác nhau, đã có mặt ở khắp mọi nơi trên đất nước. Từ những ruộng lúa nước của miền đồng bằng đến lúa nương, lúa rẫy của đồng bào các dân tộc. Sức vươn của nó còn thể hiện ở loại lúa nổi của Đồng Tháp Mười: nước dâng đến đâu lúa mọc cao đến đấy. Có thể nói thêm rằng, hoa lúa không khoe sắc như nhiều loài hoa khác. Nó là một loại hoa có thể tự thụ phấn được nên không cần phải có những cánh hoa có màu sắc sặc sỡ để thu hút côn trùng. Nó nhũn nhặn, khiêm tốn như chính những người nông dân chất phác. Khi nói đến những đức tính cần phải có, khiêm tốn được coi là một đức tính hết sức cao quý của con người. Kinh dịch có 64 quẻ, mỗi quẻ có 6 hào. Quẻ dịch nào cũng có hào tốt và hào xấu, nhưng chỉ riêng quẻ KHIÊM thì 6 hào của nó, hào nào cũng tốt. Điều đó chứng tỏ người xưa đã hết sức chú trọng đến sự khiêm tốn, và ta có thể nói rằng hoa lúa đã mang trong nó đức tính này, và đó cũng là tính cách của người Việt.
Bông lúa, dưới dạng bó lúa, đã được chọn làm biểu tượng của ASEAN.
Hoa lúa không đứng tách biệt mà ở dạng bông hoa lúa và đồng nhất với bông lúa.
Việt Nam là nước xuất khẩu lúa gạo đứng vào hàng nhất, nhì thế giới.
Cây lúa đã đồng hành với lịch sử đất nước trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Dù khi đất nước ta có phát triển thành một nước có nền công nghiệp cao, thì cây lúa vẫn đồng hành với chúng ta, nuôi sống dân tộc ta, và nuôi sống thế giới.
Chính vì những lẽ đó, chúng ta nên chọn hoa lúa là quốc hoa. Và vì sự đồng nhất của hoa lúa với bông lúa, chúng ta đã có sẵn quốc hoa trong quốc huy, không cần phải chọn logo riêng cho nó.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
