Những năm qua, người dân ở tỉnh Hòa Bình, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) đã từng bước chú trọng khai thác thế mạnh của địa phương; chủ động liên kết sản xuất thông qua thành lập các hợp tác xã (HTX) để tạo sức mạnh trong sản xuất, ứng dụng công nghệ, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt trong bối cảnh ngành nông nghiệp bị ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu và tác động từ đại dịch Covid-19 việc phát triển các chuỗi sản xuất nông nghiệp là giải pháp hữu hiệu để ứng phó với những “tác động kép”.
Nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất hiệu quả
Hòa Bình là tỉnh miền núi phía Bắc, có trên 70% là đồng bào DTTS sinh sống, đời sống người dân còn rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, từ khi tỉnh phát triển, nhân rộng mô hình HTX, đời sống kinh tế của người dân ngày càng được nâng cao.
Xã Quyết Chiến (huyện Tân Lạc) là vùng đặc biệt khó khăn với tổng diện tích đất tự nhiên là 2.681ha, trong đó đất nông nghiệp có 2.500 ha. Xã có tới 99,9% là đồng bào dân tộc Mường, còn lại là dân tộc Thái, Kinh. Trước đây, cuộc sống của người dân xã Quyết Chiến gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn do sản xuất manh mún, lạc hậu, tự cung, tự cấp. Năm 2008, Trung tâm Ứng dụng khoa học kỹ thuật đã đầu tư hỗ trợ bà con trồng thử nghiệm su su lấy ngọn, với diện tích 0,5 ha. Sau 3 tháng trồng thử nghiệm, với khí hậu mát mẻ quanh năm, đã tạo ra sản phẩm rau su su sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao nên được người dân mở rộng diện tích trồng.
Tuy nhiên, việc tiêu thụ rau su su của xã gặp rất nhiều khó khăn và giá cả bấp bênh, nhất là ở thị trường Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc, trong khi, su su là cây trồng chủ lực trong sản xuất. Yếu tố giá thành và những trở ngại trong tiêu thụ đã gây lực cản lớn đối với việc duy trì và phát triển cây trồng này.
Nhờ xây dựng, phát triển các mô hình HTX đã góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân
Đến tháng 4.2017, HTX Rau an toàn Quyết Chiến được thành lập, với 39 thành viên tham gia. Nhờ những ưu thế về điều kiện tiểu vùng khí hậu lạnh, đất đai tốt, cùng với mô hình HTX kiểu mới ra đời, đã giúp bà con tiêu thụ rau su su với giá cả ổn định. Hiện nay, HTX Rau an toàn Quyết Chiến đã và đang mở rộng, phát triển rất nhanh, đem lại thu nhập ổn định cho 53 hộ thành viên, lợi nhuận trên đất canh tác đạt 400 triệu đồng/ha mỗi năm.
Cũng phát huy vai trò của HTX trong phát triển kinh tế vùng đồng bào DTTS ở Hòa Bình, hiện có một số mô hình chuỗi giá trị cây ăn quả có múi hiệu quả cao. Đơn cử như mô hình của HTX Mường Động (xã Tú Sơn, huyện Kim Bôi), nhờ tổ chức sản xuất theo mô hình chuỗi giá trị, mà những năm qua sản phẩm cây ăn quả có múi của HTX được tiêu thụ ổn định, có giá trị kinh tế cao hơn. Trong chiến lược phát triển của mình, HTX đã đáp ứng 100% nhu cầu về giống cây ăn quả có múi của thành viên, chất lượng giống đảm bảo yêu cầu kỹ thuật theo quy định; dịch vụ, cung ứng ít nhất 80% phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo nhu cầu của thành viên; đồng thời, tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả.
Chị Hà Thị Mến (dân tộc Mường), thành viên HTX Mường Động chia sẻ, khi tham gia chuỗi liên kết sản xuất, được HTX hỗ trợ giống, hướng dẫn kỹ thuật trồng và cho mượn thiết bị tưới tiêu. Nhờ vậy, sản phẩm cây ăn quả có múi được chăm sóc theo đúng quy trình, tiêu chuẩn, được HTX bao tiêu đầu ra. Mỗi năm gia đình chị có thu nhập hơn 90 triệu đồng.
Theo Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Hoà Bình Đinh Thị Thảo, sự ra đời của các HTX vùng đồng bào DTTS đã cải thiện, nâng cao đời sống của Nhân dân. Đồng thời có vai trò quan trọng trong việc giải quyết việc làm, góp phần tạo sự ổn định về chính trị, xã hội, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế địa phương.
Xây dựng mô hình theo chuỗi giá trị
Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản Nguyễn Hữu Tài đánh giá: Thời gian qua, việc ban hành các quy hoạch, chính sách đã góp phần xây dựng vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn; hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX, hộ sản xuất giảm bớt khó khăn trong đầu tư ban đầu của quá trình sản xuất, kinh doanh. Các chuỗi giá trị đã góp phần phát triển sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, bảo vệ thương hiệu vùng miền và quyền lợi của người tiêu dùng. Đồng thời, tạo liên kết ngang giữa các hộ sản xuất nhỏ lẻ, nâng cao năng lực sản xuất, quản trị kinh doanh của các cơ sở, tạo tiền đề hình thành các liên kết dọc từ khâu sản xuất, thu gom, sơ chế đến kinh doanh.
Những vùng sản xuất chuyên canh, cánh đồng lớn dần hình thành. Từ đó tạo nên các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản hiệu quả như: Chuỗi rau an toàn của HTX nông nghiệp hữu cơ Thành An (Lương Sơn); chuỗi cam các loại của HTX nông trại xanh Gfarm Việt Nam (Lạc Thủy); chuỗi chế biến măng các loại của Công ty CP nông lâm sản Kim Bôi... Đến nay, toàn tỉnh đã có 100 chuỗi liên kết sản xuất, cung ứng thực phẩm an toàn với các lĩnh vực sản xuất rau, quả; thủy sản; chăn nuôi; chế biến sản phẩm nông, lâm, thủy sản. Việc hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ đã giúp tăng trưởng ngành nông, lâm, thủy sản tăng bình quân trên 4,3%/năm; giá trị sản xuất trên 1 đơn vị canh tác hiện đạt trên 128 triệu đồng/năm.
Theo kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, HTX ở Hòa Bình, định hướng năm 2022, kinh tê tập thể sẽ phát triển hiệu quả và bền vững; có quy mô lớn hơn, đa dạng về loại hình, hình thức hợp tác trong các ngành nghề, lĩnh vực, thành phần kinh tế và địa bàn, nhất là khu vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn; ưu tiên xây dựng chuỗi sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm của HTX.
Ngoài ra, tỉnh cũng xây dựng kế hoạch củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động, năng lực sản xuất, sức cạnh tranh, năng lực thích ứng của tổ chức kinh tế tập thể, HTX trong tình hình mới. Đồng thời, tăng cường vai trò nòng cốt của kinh tế tập thể, HTX trong các hoạt động tạo việc làm, tăng thu nhập, xoá đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và bảo đảm an sinh xã hội.
