Chương trình GDPT 2018 đã mở cho giáo viên, nhà trường quyền chủ động và sáng tạo

Trao đổi với PV Báo Đại biểu Nhân dân, bà Lê Tuệ Minh - Chủ tịch Hội đồng Trường, Hệ thống Trường PTLC Edison cho biết, qua 2 năm triển khai chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, một trong những vấn đề được nhà trường quan tâm nhiều nhất là mối liên hệ giữa Mục tiêu (yêu cầu cần đạt) về phẩm chất và năng lực dành cho học sinh với Thiết kế, xây dựng Nội dung chương trình chi tiết sẽ triển khai trong từng môn học, cấp học. 

Theo bà Tuệ Minh, chương trình GDPT 2018 được xây dựng trên quan điểm bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc; đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương, nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của nhà trường, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.

Chính vì vậy, việc nghiên cứu kĩ mục tiêu (yêu cầu cần đạt) về phẩm chất và năng lực dành cho học sinh rất quan trọng, đó chính là kim chỉ nam cho các định hướng, kế hoạch và triển khai chương trình mới.

Nội dung chương trình khá “mở” khi Nhà trường được tham gia vào việc “xây dựng” kế hoạch giáo dục – đây vừa là cơ hội cũng đồng thời là khó khăn và thách thức dành cho Nhà trường với mỗi năm triển khai cải cách theo CTGDPT 2018.

- Là trường liên cấp nên mỗi cấp học có những mối quan tâm đặc thù riêng theo từng lứa tuổi, vậy nhà trường triển khai chương trình như thế nào, thưa bà?

Với cấp tiểu học, việc đánh giá đo lường mức độ đạt được của học sinh so với yêu cầu cần đạt do chương trình quy định là điều quan trọng nhà trường quan tâm.

Đối với cấp THCS và THPT có nhiều thay đổi trong các tổ hợp môn học, vấn đề xây dựng phân phối chương trình, kế hoạch chương trình chi tiết triển khai, thời khoá biểu học tập, phân công giáo viên phù hợp với điều kiện của nhà trường và bồi dưỡng đội ngũ nhân sự đáp ứng được việc giảng dạy theo chương trình GDPT mới.

Các nội dung và phương pháp giáo dục phát triển năng lực, phẩm chất cũng như các yêu cầu, tiêu chí, phương thức kiểm tra đánh giá và cuối cùng là sản phẩm đầu ra của cả quá trình đào tạo phổ thông sẽ cần đáp ứng những yêu cầu, tiêu chí gì trong một xã hội không ngừng biến động với sự phát triển vượt bậc của công nghệ và trí tuệ nhân tạo song song với sự chuyển biến thay đổi, các yêu cầu mới của thị trường việc làm, tuyển sinh đầu vào của các trường phổ thông, ĐH,CĐ.

Giáo viên không gặp nhiều khó vì chương trình mở

-Vậy Nhà trường gặp thuận lợi và khó khăn gì khi triển khai chương trình mới này?

CTGDPT 2018 được xây dựng theo hướng mở, tạo điều kiện cho nhà trường thực hiện quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm khi xây dựng chương trình giáo dục của mỗi trường (Chọn sách giáo khoa, xây dựng chương trình, KT-ĐG...)

Chương trình Bộ GD-ĐT hiện tại được triển khai tại hệ thống PTLC Edison đã được xây dựng theo định hướng "mở". Nhà trường đảm bảo yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực theo khung chương trình (CT) của Bộ GD-ĐT, bên cạnh đó, Nhà trường đã chủ động trong việc xây dựng cấu trúc lại chương trình tối ưu hóa theo mục tiêu giáo dục của Nhà trường.

Các môn học được thiết kế dạy học theo các chuyên đề giúp cho kiến thức được liền mạch, học sinh được hiểu sâu kiến thức và dành thời gian cho việc luyện tập, thực hành.

Nhà trường cũng định hướng các tổ bộ môn tích cực đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá, áp dụng CNTT hiệu quả trong dạy - học. Vì thế khi Ban giám hiệu triển khai CT GDPT 2018, giáo viên (GV) không gặp quá nhiều khó khăn khi triển khai dạy CT mới.

Hội đồng trường trao quyền cho nhà trường; tạo điều kiện và ủng hộ những lựa chọn tài liệu minh họa, kế hoạch giáo dục,...; xây dựng ngân sách đầu tư trang bị hạ tầng, nguồn học liệu, đào tạo giáo viên; xây dựng và cung cấp nền tảng quản lý học tập và đào tạo LMS, nguồn học liệu số uy tín.

Tài liệu minh họa ban hành cùng CTGDPT 2018 khá đa dạng, phong phú, mở, số hóa. Đội ngũ giáo viên trẻ, năng động, trình độ chuyên môn cao, luôn tích cực học hỏi sáng tạo, không ngại thay đổi được đào tạo về CT mới từ nhiều nguồn: Trường đại học, cao đẳng, các Chương trình đào tạo GV của Bộ, Sở, Trường,...  GV tiếp cận và triển khai CT mới khá thuận lợi.

Chương trình có những nội dung, chủ đề, tác phẩm được chọn lọc, cập nhật, gần gũi với góc nhìn của thế hệ học sinh hiện đại. Với CTGD mới, nguồn tài liệu tham khảo cho GV và HS trong quá trình triển khai việc dạy học chi tiết, đa dạng và thiết thực, đặc biệt có tài liệu e-book rất thuận tiện.

Sự đa dạng trong việc lựa chọn nguồn học liệu học tập giúp giáo viên và nhà trường có cơ hội xây dựng chương trình nhà trường một cách linh hoạt, sáng tạo và đặc thù với đối tượng học sinh của mình hơn.

Chương trình mở thúc đẩy, tạo điều kiện cho GV trong việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Giáo viên Edison được đào tạo chuyên môn thường xuyên qua các chương trình tập huấn chuyên gia được xây dựng riêng, cập nhật về phương pháp giảng dạy cũng như trang bị kỹ năng CNTT nên có tư duy mở, thích ứng nhanh và góc nhìn sáng tạo.

Tuy nhiên, vì xây dựng Kế hoạch giáo dục theo hướng "mở" nên nhà trường cũng gặp khó khăn mặc dù nhà trường và giáo viên đã linh hoạt, chủ động song cần có sự thẩm định, định hướng kịp thời để bám sát lộ trình của GDPT.

Nhà trường đã mời các chuyên gia tham gia xây dựng chương trình khung của nhà nước, chủ biên, tác giả viết tài liệu minh họa SGK,... tham vấn, đào tạo, cùng đánh giá hiệu quả của các KHGD triển khai trong nhà trường.

Trong kiểm tra đánh giá, với đặc thù đánh giá học sinh tiểu học là đánh giá mức đạt được: Hoàn thành Tốt/Tốt; Hoàn thành/Đạt; Chưa hoàn thành/Cần cố gắng (không sử dụng hệ thống tính điểm như cấp học khác) dẫn đến dung sai lớn, dễ cảm tính nếu thiếu đi những minh chứng trong cả quá trình. Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh chưa hiểu nhiều về định hướng giáo dục phát triển năng lực, kiểm tra đánh giá của CTGDPT 2018.

Khó khăn đối với khối THCS & THPT thì chương trình mới được xây dựng theo hướng mở và linh hoạt (chỉ quy định tổng số tiết/năm học), không cung cấp phân phối chương trình  cụ thể cho từng môn học và yêu cầu mỗi giáo viên phải trực tiếp nghiên cứu chương trình, cùng với tổ bộ môn xây dựng Phân phối chương trình, Kế hoạch dạy học... Nhưng nhờ vậy, đội ngũ giáo viên có cơ hội nghiên cứu sâu về chương trình, chuẩn đầu ra, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.           

Việc 1 giáo viên dạy tổ hợp môn KHTN còn nhiều bất cập và thực tế là chưa thể đáp ứng được theo yêu cầu của chương trình mới.

Xây dựng tổ hợp môn lựa chọn đáp ứng được theo điều kiện nhà trường, đội ngũ nhân sự và nguyện vọng của học sinh và phụ huynh còn gặp nhiều khó khăn.

Việc tư vấn, định hướng chọn tổ hợp môn học đối với HS lớp 10 cũng gặp khó khăn, tuy đã được định hướng nghề nghiệp nhưng vẫn còn các trường hợp lựa chọn chưa phù hợp dẫn tới việc phải đổi nguyện vọng học tập sau khi kết thúc lớp 10.

Nội dung sách giáo khoa đóng vai trò là "học liệu"

- Nhà trường đưa ra giải pháp cho những khó khăn trên như thế nào, thưa bà?

Trước khó khăn trên, nhà trường đã nghiên cứu kĩ chương trình các khối lớp học, đánh giá và lựa chọn sách giáo khoa theo từng năm học. Quán triệt tinh thần nội dung SGK đóng vai trò là "học liệu" (không phải là nguồn kiến thức duy nhất) để tổ chức hoạt động dạy học; dạy học theo nội dung, yêu cầu cần đạt của Chương trình.

Việc lựa chọn một bộ sách không có nghĩa đóng khung giáo viên và học sinh chỉ được sử dụng duy nhất bộ sách đó, đặc biệt là giáo viên cần đa dạng và tự nghiên cứu trong các bộ sách khác nhau.

Xây dựng khung chương trình môn học đảm bảo theo định hướng của CTGDPT mới theo hướng tích hợp, linh hoạt phân phối các nội dung và sáng tạo trong việc triển khai các chuyên đề tích hợp trong môn học phù hợp với học sinh và định hướng từ Nhà trường.

Ngoài học theo nội dung, yêu cầu của Chương trình GDPT, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện mở rộng kiến thức, tham gia các hoạt động để vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Việc đi đầu trong triển khai đưa vào các Phương pháp giảng dạy tích cực như Dạy học dựa trên vấn đề, Dạy học dự án đã giúp giáo viên có kinh nghiệm xây dựng các kế hoạch giáo dục chương trình mới theo định hướng toàn diện, linh hoạt và sáng tạo với rất nhiều các chuyên đề, dự án môn học được thực hiện, tối ưu hóa hoạt động giáo dục trong nhà trường.

Các chương trình đào tạo - bồi dưỡng giáo viên được chú trọng và thực hiện xuyên suốt trong cả năm học, đặc biệt là khi CT GD 2018 được triển khai về các trường. Để GV được hỗ trợ tốt nhất, nhà trường đã mời các chuyên gia giáo dục - những người có tham gia Hội đồng biên soạn SGK các tổ bộ môn trực tiếp đào tạo GV về CT mới.

Xây dựng tổ hợp gồm các môn học cơ bản và thiết thực nhất với học sinh, đáp ứng được theo tình hình đội ngũ giáo viên của nhà trường. Các tổ hợp môn lựa chọn được xây dựng căn cứ trên xu hướng tuyển sinh và các bộ môn thế mạnh của nhà trường. Ngoài ra, các bộ môn khác sẽ được lồng ghép và học tập trong các câu lạc bộ và dự án sáng tạo, các bộ môn đặc thù theo chương trình phát triển toàn diện của nhà trường.

Nhà trường tổ chức các buổi định hướng, tư vấn lựa chọn tổ hợp môn học căn cứ trên các bài test năng lực, nguyện vọng và sở thích của học sinh và định hướng của gia đình. Xây dựng bộ quy chế chuyển đổi nguyện vọng học các môn lựa chọn để học sinh và PHHS chủ động trong kế hoạch học tập của bản thân.

Kiểm tra học sinh về kiến thức, năng lực, phẩm chất và kỹ năng

-Kiểm tra, đánh giá chương trình mới được nhận định là nội dung quan trọng khi nhà trường triển khai thực hiện chương trình. Vậy nhà trường đã đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá ra sao?  

Nhà trường đảm bảo xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá theo định hướng của CTGDPT mới, đẩy mạnh việc kiểm tra, đánh giá phân hóa đối tượng học sinh.

Hình thức kiểm tra, đánh giá đa dạng như viết, vấn đáp, thực hành, đánh giá qua dự án… nhằm kiểm tra học sinh về kiến thức, năng lực, phẩm chất và kỹ năng một cách toàn diện, đầy đủ định tính và định lượng

Đối với cấp Tiểu học, thực hiện theo đúng hướng dẫn từ Bộ - với Tiểu học là thông tư 27/2020/TT-BGDĐT.

Việc đánh giá đảm bảo các mục tiêu và yêu cầu đáng giá - chú trọng đánh giá sự tiến bộ và vì sự tiến bộ của học sinh.

Đánh giá thường xuyên về nội dung học tập các môn học/hoạt động giáo dục; về sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực: phương pháp đánh giá đa dạng và linh hoạt, kết hợp tự đánh giá, đánh giá của nhà trường và gia đình. 

Đánh giá định kì là đưa ra các đề đánh giá năng lực theo hướng dẫn, bám sát yêu cầu cần đạt, phân hóa các mức độ và đưa ra rubric cụ thể cho từng giai đoạn để đánh giá định kì, tổng hợp các định kì để đưa ra đánh giá cuối năm.

Đối với cấp Trung học, tích cực tăng cường và đánh giá theo năng lực của học sinh. Chú trọng đánh giá quá trình và đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá để đảm bảo đánh giá đúng nhất năng lực của học sinh.

Học sinh được đánh giá và nhận xét góp ý để cải thiện kết quả học tập. Ngoài ra, nhà trường tích cực trao đổi kết quả  kiểm tra đánh giá với phụ huynh học sinh qua nhiều kênh liên lạc để cùng phối hợp trong việc hỗ trợ học sinh.

Thực tế Edison đã thực hiện việc đổi mới kiểm tra đánh giá trước cả khi chương trình giáo dục 2018 được chính thức áp dụng. Và khi chương trình chính thức được đưa vào thực hiện, lại càng có cơ hội để thay đổi mạnh mẽ hơn nữa.

Các trường khó linh hoạt phân phối chương trình và thời khoá biểu

-Sau 2 năm triển khai chương trình GDPT mới, nhà trường có kiến nghị gì để chương trình thực hiện tốt hơn?

Khi Chương trình chỉ đưa ra Khung chuẩn các bộ môn, tổ hợp môn theo năm học và có rất nhiều tổ hợp liên môn mới đòi hỏi sự sắp xếp hợp lý về thời gian biểu của giáo viên và cơ sở vật chất của Nhà trường.

Chương trình đã quy định rõ về việc trao quyền cho Nhà trường chủ động, linh hoạt trong kế hoạch triển khai sắp xếp phân phối chương trình và thời khoá biểu theo điều kiện về giáo viên, cơ sở vật chất của từng trường trong khi hệ thống học bạ điện tử của các Sở giáo dục vẫn theo khung cứng yêu cầu vào tất cả các đầu điểm và đánh giá của tất cả các môn theo chương trình cũ vào cùng một thời điểm cho tất cả các trường.

Chính vì vậy, nhà trường bị bó chân bó tay không thể chủ động linh hoạt phân phối chương trình và thời khoá biểu như mong muốn và điều kiện thực tế về giáo viên, dẫn đến tình trạng vẫn phải cố gắng chạy theo yêu cầu vào điểm đánh giá theo khung thời gian đúng của hệ thống mà Sở GD-ĐT yêu cầu.

Hiện tại, sách giáo khoa thường có rất muộn (khoảng tháng 2-3 hằng năm). Điều này dẫn đến việc nghiên cứu đánh giá chương trình chỉ diễn ra từ khoảng cuối năm học và tháng hè. Điều này dẫn tới việc giáo viên có ít thời gian để nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, mục tiêu chương trình và nội dung chương trình.

Chúng tôi kiến nghị, các bộ sách cần được duyệt cần có sớm hơn để trong năm Nhà trường phân công giáo viên nghiên cứu dần.

Cần có những công văn hướng dẫn chi tiết hơn nữa về điều kiện để học sinh theo học chương trình mới chuyển trường, chuyển môn học.

Các Nhà trường cần Bộ GD-ĐT có định hướng cụ thể về việc thi tốt nghiệp THPT và thi đại học đối với những học sinh năm đầu tiên theo học chương trình GDPT mới để tránh cảm giác mông lung, chưa có mục tiêu cụ thể như hiện nay.

- Xin trân trọng cảm ơn bà!