Được thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Nhất tháng 1.2022, nhưng quá trình chuẩn bị cho việc trình Quốc hội ban hành nghị quyết này đã được Lãnh đạo Quốc hội chỉ đạo các cơ quan của Quốc hội triển khai từ rất sớm.
Ngay sau Kỳ họp thứ Hai, trên cơ sở Kết luận của Hội nghị Trung ương 4, Khóa XIII, việc xây dựng các chính sách thuộc thẩm quyền của Quốc hội nhằm hỗ trợ phục hồi kinh tế - xã hội sau đại dịch Covid-19 đã được Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ gợi mở, giao cho các cơ quan của Quốc hội chủ động nghiên cứu, rà soát. Ngày 15.10.2021, Chủ tịch Quốc hội đã trực tiếp làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Tài chính - Ngân sách, Ủy ban Pháp luật, Ủy ban Xã hội... về việc điều hành, phối hợp chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ trong bối cảnh dịch Covid-19. Tại cuộc làm việc này, Chủ tịch Quốc hội đã yêu cầu các Ủy ban của Quốc hội tích cực phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan của Chính phủ rà soát các lĩnh vực có nhiều dư địa để tập trung thực hiện chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống dịch Covid-19, bảo đảm an sinh xã hội và phục hồi, phát triển kinh tế.
Ngày 30.11.2021, Chủ tịch Quốc hội đã làm việc với Thường trực Ủy ban Kinh tế và nhóm chuyên gia, nhà nghiên cứu về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Ngày 5.12, Diễn đàn Kinh tế đầu tiên của Quốc hội Khóa XV về Phục hồi và phát triển bền vững đã được tổ chức - sớm hơn rất nhiều so với dự kiến ban đầu là trong quý I.2022 - để Quốc hội lắng nghe, tham vấn ý kiến của giới chuyên gia trong nước và quốc tế, có thêm luận cứ khoa học và thực tiễn để chuẩn bị cho việc tổ chức kỳ họp bất thường của Quốc hội xem xét, quyết định các chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.
Cuối tháng 12.2021, tại Phiên họp thứ Sáu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã dành nhiều thời gian cho ý kiến về Đề án xây dựng cơ chế, chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trên cơ sở đó, Chính phủ, Ủy ban Kinh tế đã khẩn trương hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Quốc hội để trình Quốc hội tại Kỳ họp bất thường.
Nhìn lại những dấu mốc như thế để thấy rằng, để có Nghị quyết 43 được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường, với sự chỉ đạo sát sao, trực tiếp của Chủ tịch Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đã chủ động vào cuộc “từ sớm, từ xa” cùng với Chính phủ và cơ quan hữu quan bàn thảo kỹ lưỡng, qua nhiều vòng, tiếp thu tối đa ý kiến góp ý của giới chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp, kinh nghiệm quốc tế để tìm ra cách thức, giải pháp thực sự đúng, trúng, sát hợp với tình hình, điều kiện thực tế của đất nước khi các nguồn lực đều đã cạn kiệt sau gần 2 năm ứng phó với đại dịch toàn cầu.
Nếu Nghị quyết 30/2021/QH15 về Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội Khóa XV là “sự mở đường” của Quốc hội cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ ban hành một loạt các chính sách đặc biệt, đặc cách, đặc thù, khác với quy định của luật hoặc chưa được luật quy định để kiểm soát đại dịch Covid-19, hỗ trợ người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn chưa từng có do dịch bệnh Covid-19 gây ra, thì Nghị quyết 43 - với các chính sách được tính toán cẩn trọng, kỹ lưỡng, đồng bộ, phù hợp với bối cảnh và nguồn lực thực tế của đất nước đã cho thấy tầm nhìn chiến lược của Quốc hội để thúc đẩy tiến trình phục hồi kinh tế sau đại dịch. Đó cũng minh chứng cho thấy sự hành động quyết liệt, đồng hành chặt chẽ của Quốc hội và Chính phủ để phục hồi, lấy lại đà tăng trưởng và phát triển bền vững.
Đến thời điểm này, theo đánh giá của giới chuyên gia, các gói hỗ trợ giảm thuế, nhất là VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu đã có tác dụng tốt với việc kiểm soát lạm phát của Việt Nam ở mức thấp, 9 tháng năm nay chỉ ở mức 2,73%, trong khi nhiều nền kinh tế trên thế giới đang đối mặt với lạm phát cao. Riêng chính sách giảm thuế VAT đã giúp kích cầu tiêu dùng trong nhân dân, nhanh chóng đi vào cuộc sống. Chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động phát huy hiệu quả tích cực. Quốc hội cũng đã xem xét chấp thuận chủ trương đầu tư 6 dự án quan trọng quốc gia để thúc đẩy đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.
Về chính sách tiền tệ, các chuyên gia nhận định, cơ quan điều hành đã duy trì mặt bằng tỷ giá, lãi suất hợp lý, cơ bản ổn định so với các nước lớn và trong khu vực đang chịu nhiều biến động, qua đó giúp xu hướng phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng được củng cố và phát triển tích cực; giúp giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát.
Ủy ban Kinh tế khẳng định, chính việc “ban hành kịp thời và triển khai bước đầu có hiệu quả các nghị quyết của Quốc hội, nhất là Nghị quyết 43/2022/QH15 và các nghị quyết chuyên đề khác của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cùng với Nghị quyết số 11-NQ/CP của Chính phủ về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, đã giúp kinh tế - xã hội tiếp tục phục hồi mạnh mẽ với nhiều điểm sáng”.
Dù vậy, quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết 43 cũng đã bộc lộ những khó khăn, vướng mắc. Tỷ lệ giải ngân khá thấp khi tính đến ngày 28.9.2022 mới chỉ đạt 20%. Đặc biệt là giải ngân gói đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, điều hòa vốn dành cho các dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và Kế hoạch đầu tư công trung hạn triển khai rất chậm đã ảnh hưởng đến hiệu quả của chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình. Gói hỗ trợ lãi suất 2% qua hệ thống ngân hàng thương mại mới chỉ đạt khoảng 13,5 tỷ đồng trên gần 16.035 tỷ đồng phân bổ cho năm 2022. Mục tiêu “phấn đấu giảm lãi suất cho vay khoảng 0,5 - 1% trong 2 năm 2022 và 2023, nhất là đối với lĩnh vực ưu tiên” rất khó thực hiện trong điều kiện hiện nay...
Đó là điều vô cùng đáng tiếc, làm giảm hiệu quả của Nghị quyết 43. Mặc dù sự chậm trễ có nguyên nhân khách quan bởi đây là gói hỗ trợ có quy mô lớn nhất từ trước đến nay, nhiều chính sách đặc thù, đặc biệt, trong khi thời gian thực hiện rất ngắn, chỉ trong 2 năm. Nhưng rõ ràng, với những thách thức cả từ nội tại nền kinh tế và áp lực gia tăng từ những biến chuyển nhanh chóng, phức tạp của tình hình thế giới đòi hỏi chúng ta phải tăng tốc và quyết liệt hơn nữa trong việc thực hiện hiệu quả Nghị quyết 43 của Quốc hội.
Trong đó, như đề xuất của Ủy ban Kinh tế, phải có giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để thúc đẩy triển khai có hiệu quả gói hỗ trợ lãi suất 2%. Và thậm chí, trên cơ sở Nghị quyết 43, cần thiết phải tính toán điều chỉnh một số chính sách cho phù hợp hơn với tình hình hiện nay, có thể nghiên cứu mở rộng hơn không gian chính sách tài khóa gắn với hiệu quả của đầu tư công, phối hợp linh hoạt với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác với quy mô phù hợp và chủ động điều chỉnh để phù hợp với tốc độ phục hồi nền kinh tế...
