Xóa khoảng trống về chất lượng và số lượng lao động

Nguy cơ thiếu hụt lao động ở nhiều ngành

Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, thị trường lao động đầu năm sẽ có hiện tượng thiếu việc làm ở các ngành dệt may, da giày và chế biến gỗ, chủ yếu ở khu vực phía Nam. Tổng hợp báo cáo của 63 tỉnh, thành phố cho thấy, nhu cầu tuyển dụng trong các doanh nghiệp những tháng cuối năm 2022 và quý I.2023 khoảng 377,7 nghìn người - con số này cao hơn rất nhiều so với số mất việc làm trong các doanh nghiệp thời gian vừa qua. Tuy nhiên, tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh ở một số ngành như dệt may, da giày, chế biến gỗ, cơ khí công nghiệp phụ trợ, sẽ tiếp tục gặp khó khăn, có thể tiếp tục xảy ra đến hết quý I.2023, do đó sẽ ảnh hưởng tới vấn đề bảo đảm việc làm cho người lao động.

Đơn cử như Bình Dương - địa bàn tập trung đông công nhân sản xuất và cũng gặp tình trạng thiếu đơn hàng, cắt giảm nhiều lao động vào cuối năm 2022. Hàng nghìn công nhân làm việc tại đây đã mất việc, phải về quê ăn Tết sớm và có nguy cơ không quay trở lại làm việc sau Tết.

Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm Bình Dương, những ngày cận Tết 2023, khoảng 50 doanh nghiệp trên địa bàn đã thông báo tuyển dụng 2.000 lao động phục vụ sản xuất dịp Tết và kế hoạch sản xuất cho năm 2023. Dự báo trong năm 2023, các doanh nghiệp tiếp tục tuyển dụng số lượng lớn lao động để mở rộng, tăng cường sản xuất.

Do đó, quản lý nhân sự các doanh nghiệp tại Bình Dương đều lo lắng có thể xuất hiện tình trạng thiếu lao động sau Tết. Đặc biệt là ở nhóm doanh nghiệp da giày, dệt may. Đây là nhóm ngành có nhu cầu tuyển nhiều, thường xuyên thay đổi nhân sự do tình trạng dịch chuyển lao động giữa các tỉnh và bị ảnh hưởng nặng trong thời gian cuối năm 2022.

Cũng theo các chuyên gia, khó khăn nhất là các doanh nghiệp đã cắt giảm lao động vào cuối năm 2022. Sau Tết, nếu đơn hàng có lại, sẽ rất khó tuyển người làm. Trong khi đó, ở nhiều nhóm ngành dịch vụ đang dư thừa lao động phổ thông nhưng lại thiếu hụt trầm trọng lao động chất lượng cao. Đây cũng được xem là sự mất cân bằng khó khắc phục của ngành lao động.

Cần nâng cao chất lượng lao động

Nói về vấn đề lao động, bà Trần Minh Ngọc, Giám đốc Nền tảng Việc làm tốt (nền tảng tuyển dụng lao động) cho rằng, nhìn từ góc độ toàn cầu, thị trường thế giới có nhiều biến động khiến chỉ số giá tiêu dùng và lãi suất tăng, gây bất lợi cho doanh nghiệp. Nhà tuyển dụng sẽ cân nhắc chi tiêu, doanh nghiệp tìm cách kích cầu bằng các chương trình khuyến mãi ưu đãi đánh vào giá hàng hóa. Để thực hiện được mục tiêu này, các doanh nghiệp phải tìm cách tối ưu hóa chi phí sản xuất trong điều kiện giá nguyên vật liệu thế giới tăng cao. Do đó, việc tinh chỉnh chi phí nhân sự và thu hẹp sản xuất là một giải pháp trong giai đoạn sắp tới.

"Doanh nghiệp sẽ ưu tiên giữ chân người lao động có tay nghề cao và nhiều năm kinh nghiệm, tăng năng suất lao động thay vì tuyển mới và mở rộng đội ngũ nhân sự" - bà Ngọc nhấn mạnh.

Chuyên gia Trần Anh Tuấn, Viện Đào tạo và Phát triển nhân lực dự đoán, thời gian tới, sẽ nổi lên 4 xu hướng phát triển chính là gia tăng số lượng lao động trên các nền tảng công nghệ chuyển dịch nghề nghiệp gắn với kỹ năng mềm, lao động giản đơn trở nên yếu thế, xu hướng lao động phi chính thức gia tăng. Trong bối cảnh tất cả các ngành nghề và lĩnh vực xã hội đều ứng dụng công nghệ hóa, hiện đại hóa thì lao động muốn giữ vững việc làm phải thành thạo một kỹ năng chuyên môn nhất định, lao động giản đơn dần ít có cơ hội việc làm và bị đào thải.

Theo PGS.TS. Nguyễn Đức Lộc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đời sống xã hội, việc đầu tư công nghệ, tự động hóa sản xuất… sẽ phát triển trước tại các vùng kinh tế trọng điểm. Khi lao động giản đơn không học được kỹ năng mới, không theo kịp sự chuyển đổi của ngành sản xuất thì buộc lòng họ phải dịch chuyển về các tỉnh lẻ, những nơi mà các nhà máy vẫn còn sử dụng công nghệ sản xuất cũ.

Cũng theo ông Lộc, để nâng cao trình độ học vấn, trình độ tay nghề cho nguồn nhân lực cũng rất cần có cơ chế, chính sách đào tạo, bồi dưỡng hợp lý, gắn kết trách nhiệm một cách thỏa đáng rõ ràng giữa các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Phát triển khoa học công nghệ để tạo môi trường, điều kiện cho sự phát triển nguồn nhân lực cũng đang được đặt ra cấp bách. Đây là điều kiện tiên quyết, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển về số lượng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh. Sự phát triển công nghiệp hiện đại và cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực sản xuất là yếu tố khách quan quy định chất lượng của nguồn nhân lực.