Đọc sách: Những tình huống lạ

Bản dịch Cuốn sổ màu xanh ấn hành năm ấy khiến cho giới mê văn chương ở Việt Nam xôn xao, truyền tin cho nhau tìm đọc. Đó là một tập hợp những câu chuyện kỳ ảo, hấp dẫn. Hài hước, những tình huống lạ luôn lôi cuốn người đọc, và cách giải quyết rất thông minh. Henri Troyat (1911 - 2007) là nhà văn Pháp gốc Nga, một phong cách văn chương độc đáo thừa hưởng từ hai nền văn hóa lớn.

Ở đây xin kể vắn tắt tình huống mà không tiết lộ kết cục để người đọc có dịp thì thưởng thức trọn vẹn:

Cuốn sổ màu xanh: nhặt được một cuốn sổ màu xanh, bên trong có 4.000 franc. Trên báo đăng người mất sổ sẽ trả 10.000, rồi 15.000 franc cho ai nhặt được và đem trả. Người nhặt đã tiêu mất tiền, dùng dằng mãi, lại lo rơi vào bẫy của người mất. Ông ta không còn tâm trí đâu mà giải quyết việc vợ, con gái, con trai dần dần sa đọa, không còn trong vòng quản lý của ông nữa. Rồi số tiền thưởng lại hạ dần xuống, cho đến khi chỉ còn đúng 4.000 franc là số tiền bị mất…

Sóng dội lại: anh chàng đã chán cô nàng, chuẩn bị đề nghị chia tay thì đúng lúc cô nàng bảo đã có người khác và muốn cắt đứt. Sau đó mọi người trong công sở đồn đại là anh chàng bị cô ta đá nên thất tình. Khi anh ta bị tai nạn thì cô ta và mọi người lại tin là anh ta định tự tử…

Vinh quang: nữ văn sĩ bị chồng bắt được đang ngồi ở nhà cùng nhân tình (chính là thư ký của chồng). Bà ta phải vội ứng biến rằng anh bạn kia cũng là nhà văn trẻ, đang muốn nghe ý kiến về tác phẩm mới viết. Để chứng thực, bà ta bắt anh kia phải viết tiểu thuyết và bà ta viết lời giới thiệu khi nó được in. Cuốn sách bị chê tơi bời khiến bà ta cảm thấy bẽ mặt vì đã giới thiệu, rồi bắt anh kia viết cuốn khác để phục hồi danh dự cho bà ta. Không ngờ cuốn này lại được giải thưởng trong khi chính bà ta từ lâu đã mong mỏi được giải thưởng đó. Kết cục vừa lạ vừa rất logic…

Tầm mắt không bị che khuất: ông chánh văn phòng bộ Di dân, chán ngán công việc tẻ nhạt, chán ngán hàng xóm ồn ào lộn xộn, quyết định xây một căn nhà nhỏ ở ngoại ô, được sống biệt lập. Nhưng ngay cả ở chỗ đó thỉnh thoảng cũng có kẻ lẻn vào, lấy làm chỗ ăn nghỉ…

Người khách hàng tốt nhất: một ông già đặt mua những vòng hoa viếng một người đàn ông vừa chết, với những dải băng ghi lời viếng khác nhau của anh chị em cô dì chú bác con cháu, như thể cả đại gia đình mỗi người gửi một vòng hoa đến viếng…

Cử chỉ của Evơ: công nhân đình công, ông chủ phải đi tàu điện, và ông có cảm tình với cô bấm vé tàu điện đến mức ngày nào cũng đi. Cho đến khi chính bến tàu điện cũng đình công và cô gái biến mất…

Đôi bàn tay: cô gái làm ở hiệu sửa móng, gặp phải một người khách có móng tay quá dày, cứ vài ngày móng tay ông ta lại mọc dài, phải đến sửa…

Ông con trời: thỏa thuận với người chủ dịch vụ đám ma, nhận của ông ta một số tiền để tiêu cho gia đình nghèo, đồng ý viết di chúc là sau khi mình chết, sẽ để ông chủ dịch vụ lo tang ma, và chi phí do người anh trai chịu. Vậy là ông chủ đám ma ngày nào cũng hỏi thăm sức khỏe, và cái ông chưa chết cứ thấy mình có lỗi…

Bức chân dung: họa sĩ vẽ ai cũng đúng ra thần thái của người ấy, khiến cho những người bị vẽ rất lo sợ và căm tức. Cho đến khi ông ta vẽ vợ mình, bao nhiêu xấu xa ẩn giấu đều phát lộ, gây phản ứng dữ dội. Rồi tính cách bà vợ thay đổi theo năm tháng, và ông họa sĩ đều vẽ ra được…

Tập truyện này in năm 1987, gây dư luận về một lối viết mới lạ và có ảnh hưởng nhất định đến giới văn chương Việt Nam. Chẳng hạn, sau đó vài năm, truyện ngắn Chân dung của nhà văn Nguyễn Quang Thân cũng sử dụng motif tương tự.

Hồ Anh Thái

------

* Cuốn sổ màu xanh, tập truyện ngắn của Henri Troyat, Phạm Thủy Ba dịch, NXB Tác Phẩm Mới.