Điều gì xảy ra nếu kết quả bị tranh chấp?

Dưới đây là một số viễn cảnh tranh chấp khác nhau sau ngày bầu cử, theo Reuters.

Kiện lên Tòa án Tối cao

Dữ liệu bỏ phiếu ban đầu cho thấy cử tri ủng hộ đảng Dân chủ đang bỏ phiếu bằng thư với số lượng lớn hơn nhiều so với cử tri đứng về phía đảng Cộng hòa. Ở các bang như Pennsylvania và Wisconsin không đếm phiếu bầu qua đường bưu điện cho đến ngày bầu cử, vì vậy kết quả ban đầu có vẻ nghiêng về Tổng thống Donald Trump, vì họ đếm phiếu bầu qua thư chậm hơn. Các đảng viên Dân chủ từng bày tỏ lo ngại rằng ông Trump sẽ, như ông vừa thực hiện hôm thứ Tư, tuyên bố chiến thắng trước khi tất cả phiếu bầu được đếm đầy đủ.

Một cuộc bầu cử có kết quả sít sao có thể dẫn đến kiện tụng về thủ tục bỏ phiếu và kiểm phiếu ở các bang chiến trường. Nhiều trường hợp được đệ trình ở những bang riêng lẻ thậm chí có thể được đưa lên Tòa án Tối cao Mỹ, như cuộc bầu cử tổng thống ở Florida năm 2000. Lúc đó, đảng Cộng hòa của ứng cử viên George W. Bush đã giành chiến thắng trước ứng cử viên của đảng viên Dân chủ Al Gore chỉ với 537 phiếu ở Florida sau khi tòa án cấp cao dừng kiểm phiếu.

Hiện Tổng thống Donald Trump đã bổ nhiệm bà Amy Coney Barrett làm thẩm phán Tòa án Tối cao chỉ vài ngày trước cuộc bầu cử, tạo ra đa số thẩm phán theo phe bảo thủ (6 - 3) có thể ủng hộ tổng thống nếu tòa phải phân định tranh chấp về kết quả bầu cử.

Phát biểu hôm thứ Tư, ông chủ Nhà Trắng tuyên bố: “Chúng tôi muốn luật được sử dụng một cách hợp lý. Vì vậy, chúng tôi sẽ kiện lên Tòa án Tối cao Mỹ. Chúng tôi muốn tất cả các cuộc bỏ phiếu dừng lại”. Trong khi đó, luật bầu cử ở các bang của Mỹ yêu cầu tất cả phiếu bầu phải được tính và nhiều bang thường mất nhiều ngày để hoàn thành việc kiểm phiếu hợp pháp.

Tranh chấp ở cử tri đoàn

Tổng thống Mỹ không được bầu bởi đa số phiếu phổ thông. Theo Hiến pháp, ứng cử viên nào giành được đa số trong số 538 đại cử tri, được gọi là Cử tri đoàn, sẽ trở thành tổng thống tiếp theo. Năm 2016, mặc dù ông Donald Trump thua bà Hillary Clinton số phiếu phổ thông toàn quốc nhưng lại giành được 304 phiếu đại cử tri so với chỉ 227 phiếu của bà Hillary Clinton.

Ứng cử viên giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu phổ thông của mỗi bang sẽ kiếm được hết số phiếu đại cử tri của bang đó. Năm nay, các đại cử tri nhóm họp vào ngày 14.12 để bỏ phiếu. Sau đó, hai viện của Quốc hội sẽ họp vào ngày 6.1 để kiểm phiếu và nêu tên người chiến thắng.

Thông thường, các thống đốc xác nhận kết quả ở các bang tương ứng và chia sẻ thông tin với Quốc hội. Nhưng một số học giả đã vạch ra kịch bản, trong đó thống đốc và cơ quan lập pháp ở một bang có tranh chấp chặt chẽ đệ trình hai kết quả bầu cử khác nhau. Các bang chiến trường như Pennsylvania, Michigan, Wisconsin và Bắc Carolina đều có thống đốc của đảng Dân chủ và cơ quan lập pháp do đảng Cộng hòa kiểm soát.

Theo các chuyên gia pháp lý, không rõ trong kịch bản này Quốc hội có nên chấp nhận kết quả bầu cử của thống đốc hay hoàn toàn không tính số phiếu đại cử tri của bang đó. Mặc dù hầu hết chuyên gia cho rằng kịch bản này khó xảy ra, nhưng thực tế đã có. Cơ quan lập pháp Florida do đảng Cộng hòa kiểm soát đã cân nhắc việc đệ trình các đại cử tri của chính mình vào năm 2000 trước khi Tòa án Tối cao kết thúc cuộc tranh cãi giữa ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa George W. Bush và đối thủ từ đảng Dân chủ Al Gore. Năm 1876, ba tiểu bang đã chỉ định “các đại cử tri kép”, khiến Quốc hội phải thông qua Đạo luật về số đại cử tri (ECA) vào năm 1887.

Theo đạo luật, mỗi viện của Quốc hội sẽ quyết định một cách riêng biệt danh sách “đại cử tri kép” được chấp nhận. Hiện tại, đảng Cộng hòa nắm giữ Thượng viện trong khi đảng Dân chủ kiểm soát Hạ viện, nhưng việc kiểm phiếu đại cử tri sẽ do Quốc hội mới tiến hành, mà Quốc hội mới sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 3.1.

Nếu cả Thượng viện lẫn Hạ viện đều không nhất trí, hoàn toàn không rõ điều gì sẽ xảy ra. Theo ông Ned Foley, giáo sư luật tại Đại học Bang Ohio, một khả năng khó xảy ra khác là Phó Tổng thống Mike Pence, trong vai trò Chủ tịch Thượng viện, có thể cố gắng loại bỏ hoàn toàn số phiếu đại cử tri đang tranh chấp của bang nếu hai viện của Quốc hội không thể đồng ý.

Trong trường hợp đó, ECA không đề cập rõ liệu một ứng cử viên vẫn cần 270 phiếu bầu đại cử tri hay có thể thắng thế với đa số phiếu bầu còn lại. Ví dụ, nếu các đại cử tri của bang Pennsylvania bị vô hiệu thì ứng cử viên giành đa số với 260 phiếu đại cử tri có được phán quyết là thắng hay không.

Bầu cử dự phòng

Nếu cả hai ứng cử viên đều không có được đa số phiếu đại cử tri, điều này sẽ kích hoạt “cuộc bầu cử dự phòng” theo Tu chính án thứ 12 của Hiến pháp. Nghĩa là Hạ viện chọn tổng thống tiếp theo, trong khi Thượng viện chọn phó tổng thống.

Trên thực tế, bất kỳ tranh chấp bầu cử nào trong Quốc hội cũng sẽ phải diễn ra trước 20.1.2021. Đây là thời hạn mà Hiến pháp quy định nhiệm kỳ của tổng thống đương nhiệm. Theo Đạo luật Kế vị tổng thống, nếu đến thời điểm đó Quốc hội vẫn chưa tuyên bố được người chiến thắng chức tổng thống hoặc phó tổng thống, Chủ tịch Hạ viện sẽ nắm vai trò quyền tổng thống.