Không đáp ứng thời hạn chót
“Thời hạn 28 ngày đã được phân bổ theo Luật Cơ bản để Thủ tướng Benjamin Netanyahu thành lập chính phủ đã hết hạn vào nửa đêm” (4.5), Tổng thống Reuven Rivlin cho biết trên Twitter. Thời hạn 4 tuần mà ông đặt ra cho ông Netanyahu đã khép lại khi mà không liên minh chính phủ nào đạt được. Dự kiến, Tổng thống sẽ giao nhiệm vụ trên cho ông Yair Lapid, một thành viên của Knesset (Quốc hội Israel) hoặc lãnh đạo đảng Tương lai trung tả Yesh Atid, thành lập chính phủ trong vòng 28 ngày tới. Chính phủ được thành lập đòi hỏi có sự ủng hộ của ít nhất 61 trong số 120 thành viên Knesset.
Cũng theo luật pháp Israel, trong trường hợp người thứ hai được giao nhiệm vụ thành lập chính phủ không thành công, Tổng thống Israel sẽ chuyển giao nhiệm vụ đó cho Knesset. Cơ quan này phải đưa ra đề xuất chính thức về một nghị sĩ đứng ra thành lập chính phủ liên minh với sự ủng hộ của ít nhất 61 nghị sĩ hoặc kêu gọi một cuộc bầu cử mới. Nếu khả năng sau cùng xảy ra, rất có thể Israel sẽ buộc phải tiến hành cuộc tổng tuyển cử lần thứ 5 trong vòng hơn 2 năm vào mùa Thu tới.
Các đảng chống Thủ tướng đang có cơ hội “lật đổ” ông Netanyahu khỏi chiếc ghế đứng đầu chính phủ sau 12 năm liên tiếp ông nắm chắc vị trí trên. Đảng cánh hữu Likud của ông, cho đến nay là đảng lớn nhất trên chính trường đang rạn nứt của Israel, đã giành được 30 ghế trong cuộc tổng tuyển cử ngày 23.3. Mặc dù vậy, ông không thể tập hợp đủ đối tác liên minh để giành đa số ghế trong Knesset. Thực tế, Thủ tướng Netanyahu và các đảng tuyên bố sẽ ủng hộ ông chỉ có 52 nghị sĩ, trong khi khối chống ông có 57 nghị sĩ. Bất chấp nhiều lần gặp gỡ các đối thủ, thậm chí là lần đầu tiên tiếp xúc với lãnh đạo của một đảng Hồi giáo Ảrập, ông vẫn không thể đạt được thỏa thuận trước thời hạn chót.
Thất bại trong việc thành lập chính phủ mới đã kéo dài bế tắc chính trị vốn khiến Israel rơi vào tình cảnh không có ngân sách quốc gia cho hai năm liên tiếp giữa đại dịch Covid-19, cũng như phải trì hoãn bổ nhiệm một số vị trí hành pháp và tư pháp quan trọng…
Tương lai bất định
Dù không ngay lập tức phải rời khỏi cương vị Thủ tướng, song tình trạng chính trị rối ren hiện nay đồng nghĩa với nguy cơ ngày càng tăng đối với khả năng cầm quyền lâu dài của ông Netanyahu, nhất là khi phiên tòa xét xử tham nhũng của ông đang bước vào giai đoạn quyết định và những thất bại liên tiếp tại Quốc hội. Ngoài ra, vụ giẫm đạp khiến hàng chục người thiệt mạng tuần trước tại một lễ hội tôn giáo cũng phần nào khiến tham vọng của ông trở nên khó thành hiện thực hơn.
Thực tế, thất bại trong xây dựng liên minh đa số khiến ông mất cơ hội tốt nhất để giành được một số loại quyền miễn trừ pháp lý khỏi bị truy tố hình sự. Bị buộc tội hối lộ, gian lận và vi phạm lòng tin, nhưng ông luôn phủ nhận mọi hành vi sai trái, đồng thời khẳng định các vụ kiện chống lại mình sẽ bị xử lý trước tòa. Một số đồng minh chính trị của ông từng cam kết thực hiện những bước đi pháp luật có thể khiến phiên tòa xét xử bị hoãn cho đến khi ông rời nhiệm sở. Ngoài ra, Chính phủ Netanyahu mới cũng có thể bổ nhiệm một tổng chưởng lý có khả năng “thông cảm hơn” để thay thế nhân vật hiện tại, người sẽ hết nhiệm kỳ vào đầu năm sau.
Dù khác biệt về ý thức hệ, song các đối thủ của ông Netanyahu đã tổ chức các cuộc đàm phán không chính thức trong những tuần gần đây với hy vọng đạt được thỏa thuận chia sẻ quyền lực. Lãnh đạo đối lập Yair Lapid - người đứng đầu đảng Yesh Atid vốn về nhì với 17 ghế trong cuộc bầu cử mới nhất, nhận được sự ủng hộ của 45 nhà lập pháp, hiện dường như là ứng cử viên có nhiều khả năng nhất. Để có thể thành lập được chính phủ, ông Lapid rất cần sự ủng hộ của ông Naftali Bennett, lãnh đạo đảng Yamina, một đảng tôn giáo nhỏ theo đường lối chủ nghĩa dân tộc.
Từ cựu đồng minh trở thành đối thủ của ông Netanyahu, ông Bennett dù chỉ kiểm soát 7 ghế trong Quốc hội nhưng lại là nhân tố quyết định. Ông Lapid từng tuyên bố sẵn sàng chia sẻ quyền lực với ông Bennett. Theo đó, ông Bennett có thể lãnh đạo đất nước trong một năm, trước khi giao quyền Thủ tướng cho ông Lapid. Tuy nhiên, tới nay hai bên vẫn chưa đạt được bất kỳ thỏa thuận chắc chắn nào. Hơn nữa, để chiếm đa số, khối này cũng phải dựa vào sự hỗ trợ của một đảng Ảrập, điều mà họ đã miễn cưỡng làm trong quá khứ. Ngay cả khi thành lập được chính phủ với mục tiêu ổn định đất nước sau một thời gian dài hỗn loạn chính trị, nhiều nhà phân tích tin rằng sự không đồng nhất sẽ khiến nó chỉ tồn tại được thời gian ngắn.
Có thể nói, thất bại mới nhất trong việc thành lập chính phủ là đòn giáng nặng nề đối với Thủ tướng Netanyahu. Ông đã vận động mạnh mẽ cho cuộc bầu cử vào tháng 3 và đặt vận may của mình vào chiến dịch tiêm chủng thành công của Israel, cho phép nền kinh tế và đời sống văn hóa mở cửa trở lại đúng lúc bỏ phiếu. Tuy nhiên, các nhà bình luận cho rằng vẫn còn quá sớm để “xóa sổ” ông. Ông từng thất bại trong thành lập chính phủ sau hai cuộc bầu cử năm 2019, nhưng các đối thủ cũng không thể củng cố liên minh, ông vẫn vững chân ở vị trí Thủ tướng tạm quyền. Cuộc bầu cử vào tháng 4.2020 thành lập được chính phủ đoàn kết nhưng nó vẫn sụp đổ sau 7 tháng tê liệt về chính trị và hành chính. Vì vậy, một số nhà phân tích nhận định, ông Netanyahu sẽ vẫn hài lòng giữ chức vụ Thủ tướng tạm quyền, điều khiển làn sóng hỗn loạn bầu cử từ chính phủ chuyển tiếp này sang chính phủ chuyển tiếp khác, miễn là ông còn tại vị.
Thực tế, đảng của ông Netanyahu tới nay vẫn cho thấy sẽ không từ bỏ nỗ lực và dự kiến những tuần tới sẽ cố gắng hết sức để ngăn chặn các đối thủ của mình hoàn tất thỏa thuận thành lập liên minh. Nếu thành công, ông sẽ tiếp tục tại vị cho đến cuộc bầu cử tiếp theo. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc ông sẽ có thêm vài tháng để chống chọi với những cáo buộc tham nhũng và thêm cơ hội giành được nhiệm kỳ mới, cùng với khả năng miễn trừ pháp lý khỏi bị truy tố.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
