Thống nhất nhận thức để khơi thông nguồn lực cho văn hóa

Đầu tư cho văn hóa còn khiêm tốn 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, với sự quan tâm của Đảng, chỉ đạo sát sao của Chính phủ và Quốc hội, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách phát triển văn hóa đã đạt được một số kết quả nổi bật bước đầu. Cụ thể, từng bước hình thành khung chính sách phát triển văn hóa tương đối toàn diện. Ngành văn hóa đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành 5 Luật, trình Chính phủ ban hành 50 Nghị định, Thủ tướng Chính phủ ban hành 14 Quyết định; cùng với đó là trên 100 Thông tư, Thông tư liên tịch được lãnh đạo Bộ ban hành, điều chỉnh trực tiếp.

Để tạo nguồn lực cho phát triển văn hóa, hệ thống văn bản pháp luật về thuế, khuyến khích xã hội hóa, thu hút nguồn lực đầu tư cho văn hóa cũng đã được trình Quốc hội ban hành. Nhà nước cũng khuyến khích hình thành các quỹ đào tạo, quỹ khuyến học, phát triển nhân tài, quảng bá văn học nghệ thuật, phát triển điện ảnh, hỗ trợ xuất bản.

Khung chính sách đã tạo môi trường cho phép các ngành công nghiệp văn hóa khai thác, chuyển hóa từ nguồn tài nguyên văn hóa thành sức mạnh mềm, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế với sự ra đời của Chiến lược Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Theo thống kê, năm 2015, các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp 2,68% GDP, tới năm 2018, tỷ lệ này đạt 3,61% GDP.

“Nhìn chung, quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế, khuôn khổ pháp lý trong lĩnh vực văn hóa đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, kho tàng di sản, di tích lịch sử văn hóa đồ sộ của dân tộc, quảng bá hình ảnh về đất nước con người Việt Nam ra với bạn bè quốc tế, khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhận định.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng thẳng thắn nêu những khó khăn, vướng mắc trong việc khơi thông và huy động nguồn lực cho phát triển văn hóa. Cụ thể, vẫn còn khoảng trống trong khung khổ pháp lý để phát triển văn hóa, khi một số lĩnh vực văn hóa chưa có luật hoặc pháp lệnh điều chỉnh như nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm; một số lĩnh vực thậm chí chưa có văn bản điều chỉnh như văn học, quản lý hoạt động trò chơi... Bên cạnh đó, các quy định của pháp luật hiện hành về huy động nguồn lực cho thấy văn hóa chưa hoàn toàn là ngành nghề được ưu tiên, khuyến khích đầu tư. 

Đáng chú ý, Chương trình Mục tiêu quốc gia về văn hóa đã gián đoạn từ năm 2016. Mặc dù Đảng, Nhà nước đã có sự quan tâm đầu tư cho văn hóa nhưng còn ở mức khiêm tốn và chưa đạt mục tiêu, chỉ tiêu phấn đấu là đầu tư cho văn hóa đạt 1,8% tổng chi ngân sách. Riêng năm 2021, sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc, các địa phương có sự thay đổi nhận thức, quan tâm hơn, mới đạt được chỉ tiêu này…

Khơi thông nguồn lực, thúc đẩy sáng tạo

“Văn hóa giữ vai trò điều tiết xã hội bằng hệ giá trị chuẩn mực văn hóa của cộng đồng. Văn hóa giữ vai trò định hướng cho sự phát triển của xã hội bằng mục đích nhân văn của mình và cột mốc văn hóa trong tâm trí con người luôn là cột mốc vững chắc nhất. Do vậy, đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho lâu dài để hướng tới tương lai, đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho sự phát triển có tính chất bền vững” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh. 

Từ tinh thần ấy, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đề nghị Quốc hội sớm đưa vào Chương trình xây dựng luật và pháp lệnh Luật sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa, nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng về bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và xã hội hóa công tác bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển; sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo với cách tiếp cận quảng cáo là một ngành công nghiệp văn hóa; nghiên cứu, lập hồ sơ đề xuất xây dựng các luật chuyên ngành ở các lĩnh vực chưa có luật điều chỉnh…

Quan tâm đến yếu tố đặc thù của ngành văn hóa trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật; Ban hành chính sách về nguồn lực con người làm văn hóa, trong đó chú ý về tuổi lao động, tiền lương, phụ cấp cho những người hoạt động trong các bộ môn nghệ thuật đặc thù; Quan tâm tới chính sách cho nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú, những người giữ hồn, giữ lửa trong bảo vệ di sản văn hóa.

Tiếp tục điều chỉnh, sửa đổi một số luật chuyên ngành và ban hành một số Nghị định. Trước hết là Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), bổ sung lĩnh vực văn hóa vào nhóm ngành nghề ưu đãi đầu tư, vào nhóm lĩnh vực được áp dụng đầu tư theo phương thức này. Trong lúc Quốc hội chưa ban hành thì có thể thí điểm tại những địa bàn có lợi thế và đang mong muốn thực hiện hợp tác công - tư để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa (như TP Hồ Chí Minh và Thủ đô Hà Nội), sau đó rút kinh nghiệm và cho phép xem xét sửa đổi, bổ sung Luật.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, cần bổ sung vào Hệ thống chỉ tiêu quốc gia trong Luật Thống kê để xem xét, đánh giá mức đóng góp của ngành văn hóa vào GDP; xây dựng Bộ chỉ số quốc gia về phát triển văn hóa và triển khai ứng dụng định kỳ để đo lường, đánh giá và giám sát sự đóng góp và tăng trưởng của lĩnh vực văn hóa trong tổng thể phát triển quốc gia; cung cấp các bằng cứ xác thực cho việc xây dựng thể chế, hoạch định chính sách và các chương trình can thiệp. 

Bộ trưởng cũng kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp theo hướng bổ sung các khoản chi tài trợ cho văn hóa, thể thao được khấu trừ khi xác định thu nhập chịu thuế nhằm huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư văn hóa. Đồng thời, có chính sách phù hợp tại Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, nhằm phát huy, sử dụng có hiệu quả tài sản kết cấu hạ tầng, thiết chế văn hóa, tài sản đặc thù của văn hóa.

Sớm phục hồi và ban hành Chương trình mới về Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa. Ngày 20.10.2022, tại Kết luận số 42-KL/TW kết luận Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Khóa XIII về kinh tế - xã hội năm 2022 - 2023 đã đồng ý chủ trương cho xây dựng và triển khai Chương trình này. Chính phủ cũng đã giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng và tham mưu trình cấp có thẩm quyền xem xét. Trong phạm vi của mình và thực hiện sự chỉ đạo từ Quốc hội là phải chuẩn bị từ sớm từ xa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã hình thành nội dung và lấy ý kiến 9 Bộ ngành, hoàn thiện để báo cáo Chính phủ…

“Toàn ngành văn hóa, thể thao và du lịch tin tưởng và kỳ vọng sau hội thảo mang tính khoa học và thực tiễn này, tất cả hệ thống chính trị sẽ thống nhất nhận thức, đi đến hành động trong xây dựng thể chế, chính sách phát triển văn hóa của đất nước để khơi thông nguồn lực, thúc đẩy sáng tạo và chuyển hóa các trụ cột tài nguyên văn hóa vốn vô cùng giàu có, phong phú của dân tộc thành sức mạnh mềm của văn hóa” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nói.