"Nguồn cơn" dẫn đến sự việc hy hữu này theo Ủy ban kiểm tra Tỉnh ủy Đắk Nông là chỉ nhằm đạt thành tích xét xử, không có trục lợi. Cụ thể, năm 2016, tỷ lệ án hủy tại Tòa án Nhân dân huyện Đắk Song khá nhiều, ảnh hưởng đến thành tích chung của tập thể nên một thẩm phán đã lập khống nhiều hồ sơ tranh chấp giả, không có đương sự trong thực tế, với mức án phí 3 triệu đồng/vụ án để thực hiện các bước thụ lý, xét xử... Các vụ án sau đó đều có chung kết quả là bị đình chỉ do có một đương sự rút đơn kiện.
Điều đáng nói là quá trình rà soát, kiểm tra, Tòa án Nhân dân Tối cao đã phát hiện, có kết luận gửi địa phương nhưng lại được "xử lý nội bộ". Đến khi rà soát công tác cán bộ, Tỉnh ủy Đắk Nông phát hiện vụ việc đã yêu cầu Ủy ban kiểm tra xác minh.
Phải 5 năm sau, vụ việc mới được đưa ra ánh sáng. Những người "tham gia" vào sự việc này có người đã nghỉ hưu, có người vẫn đang công tác trong ngành, thậm chí còn ở cương vị cao hơn trước, nhưng cùng chịu hình thức kỷ luật khiển trách. Với hình thức kỷ luật này, nhiều ý kiến cho là quá nhẹ bởi tính chất, mức độ nghiêm trọng của vụ việc. Cụ thể, việc làm của các cán bộ này có dấu hiệu xâm phạm nghiêm trọng hoạt động tư pháp; là lợi dụng chức vụ, quyền hạn để tạo hồ sơ "ảo" - dấu hiệu của hành vi "Giả mạo trong công tác" theo quy định tại Khoản 4, Điều 359, Bộ luật Hình sự năm 2015 - loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân gồm Tòa án Nhân dân Tối cao và các tòa án khác do luật định. Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Bằng hoạt động của mình, tòa án góp phần giáo dục công dân trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh phòng chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác.
Bởi vậy, có thể hình thức kỷ luật mà Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Đắk Nông đưa ra là quá nhẹ. Và lý do để lập khống hồ sơ vụ án chỉ đơn giản nhằm hoàn thành chỉ tiêu, khai thêm thành tích cũng khó thuyết phục, thậm chí không thể chấp nhận được. Thực sự có sự sai lệch nhận thức và vi phạm pháp luật tố tụng cần phải được xử lý nghiêm minh.
